احیای ذخایر دریایی ایران در گرو حرکت از صید به آبزی‌پروری

لیلا ابوالفتحی

رتبه‌های برتر حوزه شیلات و آبزیان از استان‌های مازندران، هرمزگان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، فارس، خوزستان، اردبیل، قزوین گیلان و مرکزی در مراسم «تجلیل از برگزیدگان بخش کشاورزی» که روز گذشته به صورت مجازی با حضور رئیس سازمان شیلات برگزار شد، معرفی شدند.

هر یک از برگزیدگان این مراسم در هنگام معرفی فرصت کوتاهی داشتند که از مشکلات و مطالبات‌شان را به گوش مسئولان کشوری برسانند.عمده مشکلات مطرح‌شده از سوی این برگزیدگان از این قرار بود:  بیماری لکه سفید میگو، تیلاپیلای مهاجم، تامین نهاده‌ها، هزینه بالای بیمه، تامین سرمایه در گردش، نبود بازار، نبود شهرک‌های تخصصی پرورش و پایانه‌های صادراتی ماهیان زینتی، به‌روز نبودن آیین‌نامه‌ها، کیفیت تخم چشم‌زده، کیفیت متغیر خوراک آبزیان، سخت و زیان‌آور بودن حرفه صیادی، نبود وام‌های کم‌بهره و گرانی ادوات صید.

رئیس سازمان شیلات و معاون وزیر کشاورزی در پاسخ به این موارد اعلام کرد که شیلات قصد دارد به صورت ویژه دبیرخانه و فرد ثابتی برای رصد پیوسته و نظارت بر این عرصه تشکیل دهد. به گفته او، حفظ ارتباط با اداره‌کنندگان واحدهای  برتر استانی یک ضرورت است؛ زیرا آنها سرمایه اصلی شیلات  به شمار می‌روند و آن‌ها هم باید خودشان را هسته اصلی و کانون توسعه بدانند و نقش‌آفرینی کنند.

در حاشیه این مراسم رئیس سازمان شیلات در گفت‌وگو با خبرنگار عصراقتصاد درباره تامین و رفع مشکل نهاده آبزی‌پروران گفت: ما در وضع بسیار دشواری از نظر تامین منابع قرار داریم. تحریم‌های غیرمنطقی، ظالمانه، غیرقانونی و غیر قابل دفاعی که بر کشور ما تحمیل شده است اوضاع ارزی کشور را در وضع دشواری قرار داده است. برخلاف شعارها و ادعاهایی که درباره تحریم‌ها گفته می‌شود مبنی بر اینکه مواد غذایی مشمول تحریم‌ها نیست، مشکلاتی که در تامین نهاده‌ها ایجاد شد است به معنی دشواری تامین خوراک و غذای مردم  است. ما عملا در یک جنگ اقتصادی گسترش‌یافته قرار داریم که به حوزه غذایی ما تحمیل شده است.

نبی‌الله خون‌میرزایی ادامه داد: عمده نهاده‌ها با سایر بخش‌های دامی و طیور مشترک است و برای رفع آن با معاونت‌های ذی‌ربط در وزارت کشاورزی در حال پیگیری هستیم. کارخانه‌های بزرگ بخش عظیمی از مشکلات نهاده‌هایشان حل شده است. اتحادیه‌های مختلفی که در حوزه‌های ماهیان گرمابی و سردابی مشغول به فعالیت هستند، زیرمجموعه‌هایشان را مورد پوشش قرار دادند و برای بقیه واحدها هم هماهنگی‌های لازم با معاونت‌ها و زیرمجموعه‌های وزارت کشاورزی انجام شده است و از سوی دیگر با شرکت پشتیبانی امور دام هم هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌ایم و قرار است که مطابق با توزیع نهاده‌ای که در سایر بخش‌ها صورت می‌گیرد از طریق سامانه بازارگاه در بخش شیلات هم مشکلات ما رفع شود. سهمیه نهاده وجود داشته است ولی کم و کاستی‌های آن را هم رفع خواهیم کرد.

معاون وزیر کشاورزی درباره میزان نیاز نهاده در فصول مختلف سال توضیح داد: نیاز ما در حوزه ماهیان گرمابی و سردابی در بعضی ماه‌ها بیشتر و در بعضی ماهها کمتر است و این نیاز در طول سال یکنواخت نیست. در ماه‌هایی که افزایش تقاضا داشتیم هماهنگی‌های لازم انجام شده است و مطابق ضوابط بازارگاه مشکل رفع خواهد شد.

خون‌میرزایی درباره بیمه صیادان گفت: امسال آبزیان به صورت اجباری با هماهنگی صندوق بیمه، سازمان دامپزشکی، رسته‌های مختلف فعالیت شیلاتی سرمابی و گرمابی و میگو به صورت فراگیر بیمه شده‌اند.

او مشکل بیمه صید وصیادی را به سه دسته تقسیم کرد و افزود: در مورد مشکل بیمه صید وصیادی سه موضوع وجود دارد: اول اینکه فعالان صیادی انتظار دارند که در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور تعریف شوند، دوم اینکه بخشی از سهم پرداختی بیمه را دولت تقبل کند و سوم اینکه شناورهای تا سقف ۱۰ نفر از معافیت‌های بیمه‌ای برخوردار شوند. این مسائل به صورت منظم پیگیری و در بودجه پیش‌بینی شده است، اما چون منابع تامین پرداخت آنها با محدودیت روبه‌رو شده است محقق نشده است. با این حال با هماهنگی اتحادیه های صیادی سراسر کشور در حال پیگیری این موضوع هستیم . امیدواریم با مساعدت دولت و مجلس این مشکل هم حل شود.

رئیس سازمان شیلات در مورد چالش‌های مصرف ماهی تیلاپیا در کشور توضیح داد: مساله ماهی تیلاپیا دو مساله متفاوت دارد. تیلاپیلای پرورشی ماهی باکیفیت و دارای ارزش غذایی بسیار بالایی است. پروتئین و چربی آن کیفیت بالایی دارد و ترکیب گوشت آن تابع جیره غذایی‌‌اش است. تناسب اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع  در رژیم غذایی در ایران بسیار بد است و تیلاپیا نسبت به غذایی که ما می‌خوریم بهتر است. با تنظیماتی که بر روی جیره غذایی صورت می‌گیرد نگرانی از میزان امگا ۶ آن نیز رفع خواهد شد.

خون‌میرزایی در مورد مزایای پرورش این نوع ماهی در کشور اظهار کرد: این ماهی از نظر پرورشی برای ما امتیازات خاصی دارد. ماهی تراکم‌پذیری است، نسبت به بیماری‌ها مقاوم است، در آب شور پرورش می‌یابد، سرعت رشد بالایی دارد، غذای ارزانی دارد و قیمت تمام‌شده محصول پایین‌تر از دیگر ماهی‌ها است.

با این حال، او تیلاپیلای موجود در رودخانه‌های خوزستان را از نوع تهاجمی دانست و تشریح کرد: تیلاپیلای موجود در رودخانه‌های خوزستان موسوم به تیلاپیلای «زیلی» است و گونه پرورشی نیست. این گونه مهاجم، رودخانه‌های خوزستان را به شدت آلوده و تالاب شادگان را با تهدید روبه‌رو و برای مزارع پرورشی ایجاد مزاحمت کرده است که با موارد مدیریتی مانند گذاشتن توری‌ها در ورودی و شوکر قابل رفع است.

خون‌میرزایی همچنین تاکید کرد که هیچ‌گونه ماهی تیلاپیلا از چین وارد کشور نشده است.

معاون وزیر در مورد وضع ذخایر آبزیان در دریاهای شمال و جنوب کشور نیز گفت: ما در شمال کشور تکثیر و رهاسازی گسترده‌ای از ماهیان بومی انجام می‌دهیم و عمده صیدی که در ماهیان استخوانی انجام می‌شود همان بچه‌ماهیانی است که خودمان با کمک اتحادیه صیادی تکثیر طبیعی و رهاسازی کرده‌ایم اما در جنوب بهره‌برداری از منابع و ذخایر بیش از ظرفیت و در خطر است. ما برای آینده جامعه صیادی نگرانیم و در صددیم که به هر میزانی که می‌توانیم صید را کنترل و محدود کنیم و اجازه برداشت بیش از حد را ندهیم. ادوات و روش‌های صید غیرمجاز را مدیریت و سخت‌گیرانه برخورد کنیم اما یکی از مشکلات اساسی ما صیادان غیرمجاز هستند. بیش از افراد و ناوگان صیادی مجاز ما در جنوب شناورهای بی‌هویت و صید غیرمجاز وجود دارد.

رئیس سازمان شیلات ادامه داد: اینها نه مجوزی دارند و نه کنترل و برخورد با آن‌ها در حیطه اختیارات شیلات است. ما نمی‌توانیم اقدام بازدارنده روی آن‌ها اعمال کنیم و فقط می‌توانیم آن‌ها را به مراجع قضایی معرفی کنیم. آن‌ها چون مجوزی از ما ندارند نمی‌توانیم مجوزهایشان را لغو و توقیف کنیم. با توجه به حجم گسترده تخلفات، برخورد و مدیریت آن‌ها از توان شیلات به تنهایی خارج است و لازم است که شورای تامین شهرستان‌ها، دریابانی نیروهای مسلح و نیروی انتظامی کمک بیشتری کنند.

او افزود: عمده مشکل ما در ذخایر ساحلی است. صید آب‌های بین‌المللی و آب‌های دور بیشتر تن‌ماهیان هستند که ناوگان سنگین ما تردد دارد. ما در آب‌های ساحلی برای گونه‌هایی که برداشت می‌کنیم بیوتکنیک تکثیر و پرورش بسیاری از آن‌ها را نداریم. بسیاری از آن‌ها ماهیان مهاجر هستند که قابل تکثیر نیستند. در بقیه موارد هم ما تکنیک تکثیر و رهاسازی آن‌ها را نداریم و این کار موسسات تحقیقاتی هستند که بیوتکنیک آن‌ها را به دست آورند.

او راه‌حل احیای دریاها را حرکت از صید به سمت آبزی‌پروری عنوان کرد و گفت که  کشور در آبزی‌پروری در دریا ظرفیت بسیار بسیار بالایی دارد.