ارزهای دیجیتال ملی چه مزایا و معایبی دارند؟

چند سال پیش که ارزهای دیجیتال بدون ارزش فیزیکی و پشتوانه خاصی برای اولین بار به وجود آمدند، اغلب دولت‌ها مواجهه مثبتی با آن نداشتند.

با گذشت زمان و فراگیر شدن هر چه بیشتر تکنولوژی بلاک\چین و ارزهای دیجیتال، حالا دولت‌ها برای استفاده از مزایای آن به فکر ایجاد ارز دیجیتال ملی افتادند.

ارز دیجیتال ملی یا CBDC نوعی از ارزهای دیجیتالی است که توسط بانک مرکزی هر کشور صادر می‌شود و اغلب در معاملات بین‌المللی بین کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارز دیجیتال ملی شبیه به سایر رمزارزهاست با این تفاوت که مانند رمزارزها بی‌پشتوانه نیستند و در مواردی هم از هیچ گونه دفتر کل توزیع شده مثل بلاک چین استفاده نمی‌کنند. درواقع می‌شود گفت که ارز دیجیتال ملی چیزی بین پول سنتی و رمزارزهای دیجیتالی است.

مزایا و معایب راه‌اندازی CBCD‌ها در حال حاضر در بیش از ۸۰ کشور در حال بررسی است و در بعضی از کشورها مثل چین، نیجریه و باهاما، بانک مرکزی برای اولین بار در  آوریل سال ۲۰۲۲ ارز دیجیتال ملی را راه‌اندازی کرده است.

به گزارش فینوپیا، ایران هم از این جریانی که در دنیا در حال شکل‌گیری است عقب نمانده و در چند ماه آینده فاز آزمایشی ارز دیجیتال ملی با نام «رمز ریال» را به مدت ۶ ماه اجرا می‌کند.

جزئیات این طرح هنوز کاملا مشخص نیست اما بنا بر گفته‌ها رمز ریال استفاده عمومی دارد و به صورت اسکناس در فضای دیجیتال منتشر می‌شود.

مزایا و معایب ارز دیجیتال ملی

یکی از مزایای راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی این است که در تراکنش‌های مالی به جای متکی شدن به واسطه‌هایی مثل بانک، پرداخت‌ها به صورت مستقیم بین پرداخت‌کننده و گیرنده در لحظه انجام می‌شود؛ به همین دلیل فرایند کلی تراکنش ساده‌تر می‌شود و هزینه‌های آن کاهش می‌یابند یا کاملا حذف می‌شوند.

علاوه بر این، CBDC این امکان را برای بانک مرکزی فراهم می‌کند که با نظارت و ردیابی تراکنشات از فعالیت‌های غیر قانونی، فرارهای مالیاتی، پول‌شویی و در کل تمام جرایم مالی جلوگیری کند.

ارزهای دیجیتال ملی که بانک‌های مرکزی صادر می‌کنند جایگزین مدرنی برای پول نقد فیزیکی است. به علاوه برای بهبود سیاست‌های پولی در مراحل آزمایشی، برای CBDC یک تاریخ انقضا در نظر گرفته شده که باعث می‌شود مردم به خرج کردن آن تشویق شوند و مشکلات ناشی از انباشت سرمایه به وجود نیاید.

شاید این طرح در کنار ویژگی‌های مثبتی که گفتیم، مزیت‌های دیگری هم مثل اصلاح نظام بانکی کشورها، رشد اقتصادی، افزایش کارایی تراکنش‌ها و… داشته باشد اما در کنار همه این مزیت‌های بالقوه معایبی هم دارد که نباید به آن‌ها بی‌توجه بود.

اولین عیب CBDC‌ها متمرکز بودن آن‌هاست. چون ارز دیجیتال ملی از نوع متمرکز است، نهاد نظارتی (بانک مرکزی) می‌تواند به‌راحتی پول را از حسابی حذف یا اضافه کند.

اما در رمزارزهایی مثل بیت کوین که بر پایه بلاک چین و دفتر کل توزیع شده هستند این اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه بیش از ۵۰ درصد ماینرها توافق داشته باشند.

این ویژگی CBDC  با تمرکززادیی و توزیع‌پذیری سیستمی مثل بلاک چین کاملا در تضاد است.

یکی دیگر از نگرانی‌ها حذف سپرده‌گذاران از سیستم بانکی است. دلیلش هم روشن است؛ سپرده‌ها یکی از منابع پولی بانک‌ها هستند که بانک به واسطه آن‌ها وام و تسهیلات مورد نیاز را به مردم می‌دهد و در ازای آن سود دریافت می‌کند. حالا اگر کسی به جای سپرده‌گذاری در بانک، CBDC بخرد هیچ سودی عاید بانک نمی‌شود.

از طرفی ممکن است ایمنی و نقدینگی ارز دیجیتال ملی افراد زیادی را به خود جذب کند و باعث تضعیف موقعیت‌های مالی بانک و کاهش تعداد آن‌ها شود.

در آخر هم اگر اجرای CBDC از حفاظت کافی از حریم خصوصی افراد برخوردار نباشد، همین ردیابی مسیرهای پولی می‌تواند باعث از بین رفتن حریم خصوصی مالی افراد شود.

با همه این مزایا و معایب، راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی در کنار آموزش و فرهنگ‌سازی می‌تواند شروع خوبی برای تحول در سیستم بانکداری سنتی باشد.

حالا منتظر هستیم تا ببینیم رمز ریال طراحی شده توسط بانک مرکزی با چه قوانینی عرضه خواهد شد و چطور این معایب را پوشش خواهد داد.

هرچند هنوز ارزهای دیجیتال ملی با استقبال مواجه نشده‌اند اما اگر دولت‌ها مزیت‌های واقعی این ارزها را بپذیرند و اجازه دهند بخشی از جامعه به ویژه جامعه کاربران دنیای دیجیتال ارزی متناسب با نیازهای خودشان داشته باشند، قطعاً استقبال دور از انتظار نیست.