ارز گمشده بیماران را بیپناه گذاشت
اکرم رضائی نژاد
در حالی که قیمت دارو هفتهبههفته بالا میرود، بلاتکلیفی ۵۵۰ میلیون دلار ارز دارویی زنجیره تأمین را نیمهفلج کرده و بیماران را با نسخههای ناتمام و درمانهای نیمهکاره روبهرو کرده است.
به گزارش عصراقتصاد، بازار داروی کشور در ماههای اخیر با موج تازهای از افزایش قیمت، کمبود اقلام حساس و دشواری در تأمین ارز روبهرو شده است، وضعیتی که زنجیره تولید تا مصرف دارو را تحت فشار قرار داده و سهم پرداختی مردم را بهطور بیسابقهای افزایش داده است.
بررسیها نشان میدهد که با وجود واقعیشدن قیمت دارو بهعنوان یک ضرورت اقتصادی، حمایت بیمهها از هزینههای دارویی با سرعت تغییر قیمتها هماهنگ نشده و همین موضوع باعث شده بیماران بخش قابل توجهی از هزینه درمان را شخصاً پرداخت کنند.
بر اساس دادههای موجود، قیمت بسیاری از اقلام دارویی طی ماههای اخیر افزایش یافته، در حالی که بیمهها، خصوصاً بیمه سلامت، نتوانستهاند سطح پوشش خود را با این روند هماهنگ کنند. اکنون سهم پرداختی مردم، که طبق اسناد بالادستی باید حداکثر ۳۰ درصد باشد، در برخی اقلام به ۵۵ تا حتی ۸۰ درصد رسیده است.
همین مسئله موجب شده شمار زیادی از بیماران پس از مراجعه به داروخانه، یا از تهیه کامل نسخه منصرف شوند یا تنها بخشی از داروهایشان را خریداری کنند.
در کنار فشارهای قیمتی، بحران مهمتر در حوزه تأمین ارز رخ داده است. طبق گزارشهای رسمی، شرکت نیکو، وابسته به وزارت نفت و فاقد ماهیت دارویی، با وجود تخصیص رسمی ارز، تاکنون از اجرای تعهد تأمین ۵۵۰ میلیون دلار ارز دارویی بازمانده است.
این تعلل باعث کاهش شدید ذخایر برخی اقلام حیاتی و مواد اولیه شده و سطح موجودی بیش از ۵۵۰ قلم دارو و ۱۶۷ قلم ماده اولیه را به کمتر از دو ماه رسانده است؛ در حالی که ذخیره استراتژیک باید حداقل برای شش ماه کافی باشد. کمیسیون بهداشت برای این موضوع آخرین مهلت تعیین کرده و هشدار داده است که در صورت تداوم وضعیت، موضوع به صحن مجلس خواهد رفت.
بلاتکلیفی ارز دارویی ذخایر حیاتی را کاهش داده و بیماران را با نسخههای ناتمام، هزینههای فزاینده و کمبود اقلام ضروری روبهرو کرده و هشدار بحران تشدید میکند
در چنین شرایطی، گفتوگوی خبرنگار عصراقتصاد با حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، ابعاد نگرانکنندهتری از بحران را روشن میکند. او در ابتدای این گفتوگو با اشاره به بررسیهای یکماهه کمیسیون میگوید: «ما یک ماه است که این موضوع را دقیق بررسی میکنیم.
بورس هم بهخاطر نبود ارز افت کرده. یک شرکت به نام نیکو، که اصلاً شرکت دارویی نیست و وابسته به پتروشیمی وزارت نفت است، ۵۵۰ میلیون دلار ارز برای واردات دارو گرفته اما تعهد خودش را انجام نداده.»
او ادامه میدهد: «قرار بوده این ارز منتقل شود اما فقط وعده دادهاند که دویستوچند میلیون دلار را طی چند روز آینده میفرستند. سال ۱۴۰۳ باید ۵.۵ میلیارد دلار ارز به حوزه دارو اختصاص میدادند، اما فقط ۱.۶ میلیارد دلار تخصیص و منتقل شده؛ یعنی ۲۰ درصد.»
شهریاری هشدار میدهد: «ذخایر بیش از ۵۵۰ قلم دارو و ۱۶۷ قلم مواد اولیه، الان فقط برای دو ماه کافی است. اگر ارزهای باقیمانده، چه ترجیحی و چه مبادلهای، تا دو ماه آینده منتقل نشود، با کمبود جدی دارو مواجه میشویم و این کمبود میتواند جان بیماران را به خطر بیندازد.»
او از «عدم درک مفهوم واقعی سلامت» توسط برخی مسئولان گلایه کرده و میگوید: «مردم مشکلات را مستقیم به ما منتقل میکنند. امیدواریم بانک مرکزی مشکل را سریعتر حل کند.»
در بخش دیگری از گفتوگو، شهریاری تأیید میکند که شرکتهای دارویی حتی پس از تخصیص ارز، برای دریافت و انتقال آن با مشکلات جدی روبهرو هستند. او میگوید: «از ۵.۵ میلیارد دلار فقط ۱.۶ میلیارد منتقل شده که همین موضوع باعث کمبود شده است.»
او سپس به افزایش قیمتها اشاره کرده و میگوید: «دارو مثل اقلام سبد خانوار هفتهبههفته گران میشود. سال گذشته ارز ۴۲۰۰ تومانی بود؛ حالا حداقل ۲۸۵۰۰ تومان است و گاهی بالای ۴۰ هزار تومان.»
درباره سهم پرداختی مردم هم تأکید میکند: «بیمهها منابع کافی ندارند و دولت هم پول را بهموقع نمیدهد. مردم الان ۵۵ تا ۸۰ درصد هزینه دارو را از جیب میپردازند.»
شهریاری همچنین به قاچاق معکوس اشاره میکند: «داروهای ایرانی با برچسب وزارت بهداشت در داروخانههای عراق و افغانستان دیده میشود. برخی داروخانهها و دلالها دارو را جمع میکنند و قاچاق میکنند. حتی داروهای وارداتی مخصوص مصرف داخل هم قاچاق میشود. این یعنی سیستم نظارتی کشور سوراخ است.»
او در پایان درباره نقش وزارت بهداشت و مجلس میگوید: «ما در مجلس جلسه میگذاریم و تذکر میدهیم اما نیروی نظارتی اجرایی نداریم. دستگاههایی که باید نظارت کنند، معمولاً گزارشی نمیدهند. مشکل نظارت فقط در سلامت نیست؛ در کل کشور وجود دارد.»
فراتر از نکاتی که شهریاری بر آنها تأکید میکند، بخشهای پنهانتری از بحران دارویی وجود دارد؛ بخشهایی که اکنون بیش از همیشه خود را نشان میدهند. کمبود مواد مخدر دارویی برای تولید مسکنهای قوی، از جمله خانواده مورفین، یکی از این هشدارهای جدی است. به گفته مقامهای سازمان غذا و دارو، اگر روند تأمین این مواد اصلاح نشود، بیمارستانها طی دو ماه آینده با بحران کمبود داروهای حیاتی روبهرو میشوند.
شهریاری تأخیر انتقال ارز را عامل کمبود دارو دانست و هشدار داد ادامه این روند تولید، زنجیره تأمین و دسترسی بیماران به درمانهای حیاتی را مختل میکند
از سوی دیگر، هزینه تجهیزات پزشکی سرمایهای مانند سیتیاسکن و آنژیوگرافی با نرخ ارز فعلی چنان افزایش یافته که بسیاری از مراکز درمانی توان خرید یا نوسازی آن را ندارند؛ مسئلهای که مستقیم بر قیمت تمامشده درمان برای مردم اثر میگذارد.
همچنین قاچاق معکوس از نگاه سازمان غذا و دارو صرفاً یک تخلف نیست؛ بلکه پدیدهای ساختاری است که ریشه در اختلاف قیمت دارو میان ایران و کشورهای همسایه دارد. سامانه تیتک مسیر دارو را تا تحویل به بیمار ردیابی میکند، اما پس از آن نظارت دشوار میشود و همین مسئله راه را برای خروج غیرقانونی دارو باز کرده است.
در کنار این موارد، مشکلات کادر درمان، از کاهش انگیزه دستیاران پزشکی تا مهاجرت گسترده پزشکان و پرستاران، به یکی از تهدیدهای جدی آینده سلامت کشور تبدیل شده است، موضوعی که به گفته شهریاری، کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس «برای جذب پزشکان ایرانی فرش قرمز پهن کردهاند.»
مجموع این واقعیتها تصویری روشن از بحرانی ارائه میدهد که ریشه آن نهفقط در یک بخش، بلکه در زنجیرهای از سوءمدیریتها، تأخیرهای ارزی، ضعف نظارتی، تفاوت فاحش قیمت، فشار اقتصادی و کمبود منابع بیمهای قرار دارد. بحران دارو تنها مسئله امروز نیست، بلکه هشدار جدی درباره آینده سلامت مردم است.
