بورس در بلاتکلیفی؛ سبز و سرخ در مسیر سردرگمی
فاطمه حاج علی
بازار بورس در روز دوشنبه ۳۰ تیر ۱۴۰۴، با شرایطی پیچیده و مبهم به کار خود ادامه داد؛ روزی که برخلاف پیش‌بینی‌های منفی، عملکرد نسبتا بهتری داشت اما همچنان از ضعف‌های معاملاتی و کم‌رمقی رنج می‌برد.
بازار در حال حرکت بین روزهای سبز و سرخ است و هنوز انگیزه و روند مشخصی برای یک جهش واقعی در خود نمی‌بیند.
یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش تحرک در بازار، توقف گسترده نمادها است. آمارها نشان می‌دهند که بیش از ۲۰۰ نماد طی چند روز اخیر متوقف شده‌اند و هنوز خبری از بازگشایی آنها نیست. این موضوع همراه با تعطیلی روز چهارشنبه که در آن بازار باز است اما بسیاری فعالان و بخش‌ها تعطیل‌اند، موجب شده خریداران مردد و محتاط‌تر عمل کنند و فضای بازار به شدت تحت تاثیر این وقایع قرار گیرد.
ضعف جریان نقدینگی نیز یکی دیگر از مشکلات جدی بازار است. در چند وقت اخیر، حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان از نقدینگی بازار خارج شده که مانند خون حیاتی بازار است و نبود آن باعث بی‌حالی و بی‌جان بودن معاملات شده است. این در حالی است که برخی اعتقاد دارند بدون حمایت‌های مقطعی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فروشندگان بازار را به صف‌های فروش سوق می‌دهند.
بازار سرمایه در شرایط پیچیده‌ای قرار دارد؛ کمبود نقدینگی، توقف گسترده نمادها و تعطیلی‌های نیمه‌وقت باعث شده‌اند که سهامداران در انتظار تحولی پایدار و امیدبخش بمانند و موج‌های مثبت گزارش‌ها تنها کوتاه‌مدت و شکننده باشند.
هرچند گزارش‌های مثبت شرکت‌ها و حمایت‌ها توانسته‌اند جرقه‌هایی از انرژی مثبت در بازار ایجاد کنند، اما این موج‌ها کوتاه‌مدت و شکننده‌اند و بازار به دنبال یک تحول پایدار است. در کنار این، فضای رکودی اقتصاد و انتظار استراتژیک فعالان بازار باعث شده است که سرمایه‌گذاران دست نگه دارند و منتظر روشن‌تر شدن اوضاع باشند.
سه بعد بحرانی فشار بر بورس؛ از بحران نقدینگی تا بحران سیاسی
بازار دیروز تحت فشار سه بعد اصلی قرار گرفته است که هرکدام به شکلی باعث ایجاد جو منفی و رکود در بورس شده‌اند.
بعد اول: جریان نقدینگی و وضعیت معاملاتی
بازار در شرایطی قرار دارد که جریان پول به شکل چشمگیری از آن خارج شده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری که معمولا نقش حمایت‌کننده دارند، دچار مشکلات متعدد شده‌اند و بازار با کمبود نقدینگی مواجه است. فضای بازار مانند لشکری شکست‌خورده است که در تلاش برای حفظ موقعیت خود است اما توان کافی برای حرکت روبه‌جلو ندارد.
بعد دوم: بحران اقتصادی کلان
اقتصاد ایران با مشکلات عمیقی مانند ناترازی‌های گسترده مالی، بحران ارزی، نرخ بهره ثابت و شرایط رکودی شدید روبه‌روست. این مسائل به‌ویژه پس از جنگ ۱۲ روزه عمیق‌تر شده‌اند و بازار سرمایه به شدت تحت تاثیر آنها قرار گرفته است. شاخص مدیران خرید (شامخ) نیز نشان می‌دهد که رکود در صنایع و شرکت‌ها شدت یافته و این موضوع به زودی در گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها نمود پیدا خواهد کرد.
بعد سوم: نااطمینانی سیاسی و امنیتی
فضای سیاسی کشور پیچیده و پر از ابهام است. اخبار ضد و نقیض و ترس از احتمال وقوع دوباره جنگ، سرمایه‌گذاران را دچار ترس و عدم اطمینان کرده است. چنین شرایطی باعث می‌شود سهامداران با دلهره و تردید به بازار نگاه کنند و تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری داشته باشند. بازار با چنین نااطمینانی‌هایی نمی‌تواند با آرامش به فعالیت بپردازد و این موضوع خود به ایجاد رکود و کاهش امید در بین فعالان دامن می‌زند.
صبر استراتژیک یا بازنگری سیاست‌ها؟
با توجه به شرایط موجود، سرمایه‌گذاران باید با دقت و آگاهی بالا تصمیم‌گیری کنند. توصیه می‌شود به جای حرکت‌های هیجانی، تمرکز خود را بر تحلیل بنیادی شرکت‌ها و گزارش‌های عملکردی بگذارند و صنایعی را انتخاب کنند که کمتر درگیر رکود و بحران هستند.
صنایع صادراتی، غذایی، دارویی، سیمان، زراعت و پالایشگاهی به عنوان بخش‌هایی که ممکن است در شرایط فعلی مقاوم‌تر باشند، مورد توجه قرار گرفته‌اند و احتمالا نقدینگی محدود بازار را به خود جذب خواهند کرد.
از سوی دیگر، سیاستگذاران اقتصادی کشور نیز باید به سرعت به عمق بحران‌های موجود توجه کنند. گزارش شامخ که اخیراً منتشر شده، هشداری جدی به دولت و مسئولان اقتصادی داده است که اگر تغییر جهت اساسی در سیاست‌ها ایجاد نشود، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی عمیق‌تر و گسترده‌تر خواهد شد.
سه بحران همزمان در اقتصاد ایران؛ جریان نقدینگی محدود، مشکلات عمیق اقتصادی از ناترازی‌ها تا رکود و نااطمینانی سیاسی که سایه ترس جنگ را بر بورس سنگینی کرده است و سرمایه‌گذاران را وادار به صبر استراتژیک و احتیاط شدید کرده است.
وضعیت بیکاری، رکود و فقر که از قبل نیز وجود داشت، با جنگ اخیر شدت یافته و برای بهبود آن باید تصمیمات فوری و هوشمندانه اتخاذ شود. بازار سرمایه به عنوان یکی از اجزای کلیدی اقتصاد، تحت تاثیر مستقیم این تحولات است و نمی‌تواند بدون ثبات و سیاست‌های حمایتی موثر، رونق بگیرد.
توصیه به سهامداران؛ نگاه واقع‌بینانه و انتخاب هوشمندانه
سهامداران باید واقع‌بینانه به شرایط نگاه کنند و درک کنند که هیچ‌گاه بازار نمی‌تواند بدون چالش و ریسک باشد. در شرایط کنونی، بهترین راهکار دوری از هیجانات و تمرکز بر صنایعی است که عملکرد بهتری دارند یا کمتر تحت تاثیر رکود قرار گرفته‌اند.
اگر قصد خروج کامل از بازار را ندارید، بهتر است سرمایه‌گذاری خود را در بخش‌هایی انجام دهید که تقاضای آنها ثابت مانده یا افزایش یافته است. در غیر این صورت، ریسک از دست دادن سرمایه و مواجهه با بحران‌های سیاسی و اقتصادی افزایش می‌یابد.
قیمت سهام در بسیاری از شرکت‌ها به حدی کاهش یافته که نسبت قیمت به درآمد (P/E) در سطوح جذابی قرار دارد، اما این به معنی تضمین سود نیست و ممکن است چشم‌انداز سودآوری به دلیل بحران‌های کنونی دچار مخاطره شود.
