تأثیر حس هدفمندی شغلی و سرمایه روانشناختی
دکتر منا نظیفی؛ مدیر اداری و پشتیبانی شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس
در دنیای پرشتاب و رقابتی امروز، سازمان‌ها برای دستیابی به موفقیت پایدار نیازمند توجه به عوامل روانشناختی کارکنان خود هستند.
شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس، به‌عنوان یکی از پیشگامان صنعت فرآوری مواد معدنی در ایران، با درک اهمیت این موضوع، درصدد ارتقاء عملکرد منابع انسانی از طریق تقویت پارامترهای روانشناختی است. در این مقاله، به بررسی نقش حس هدفمندی شغلی و سرمایه روانشناختی در بهبود عملکرد منابع انسانی می‌پردازیم.
روان‌شناسی در خدمت منابع انسانی
صنعت فولاد ایران، با هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال ۱۴۰۴، نیازمند سازمان‌هایی است که نه‌تنها از نظر فناوری، بلکه از نظر سرمایه انسانی پیشرو باشند. شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس، با ۱۸ سال تجربه و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عظیم همانند احداث کارخانه ۵ میلیون تنی گندله‌سازی سنگان و تولید ۲.۶ میلیون تن کنسانتره، ۸۰۰ هزار تن آهن اسفنجی در سال، نقشی محوری در این زنجیره ایفا می‌کند.
این شرکت از طریق تأمین ماشین‌آلات پیشرفته (مانند شاول‌های PC4000 کوماتسو و دامپ‌تراک‌های ۱۳۶ تنی بلاز) و مدیریت شرکت‌های زیرمجموعه، استانداردهای جدیدی را در بهره‌وری و نوآوری تعریف کرده است.
در قلب این موفقیت، نیروی انسانی قرار دارد. پارامترهای روانشناختی مانند حس هدفمندی شغلی و سرمایه روانشناختی، کارکنان را قادر می‌سازند تا در محیط‌های پرفشار و پیچیده، با انگیزه و انسجام عمل کنند. این مقاله بررسی می‌کند که چگونه اپال کانی پارس با بهره‌گیری از این سازه‌های روانشناختی، عملکرد منابع انسانی را بهبود می‌بخشد و محیط کاری خلاق و هدفمندی ایجاد می‌کند.
چارچوب نظری: هدفمندی و سرمایه روانشناختی
حس هدفمندی شغلی، بر اساس نظریه خودتعیین‌گری، زمانی شکل می‌گیرد که کارکنان کار خود را معنادار و هم‌راستا با اهداف کلان سازمانی و اجتماعی ببینند. حس هدفمندی شغلی به ادراک کارکنان از معناداری، اثرگذاری و ارتباط کارشان با ارزش‌های شخصی و اجتماعی اشاره دارد (الان، ۲۰۲۱).
مطالعات جدید نشان داده‌اند که کارکنان دارای حس هدفمندی، دارای ویژگیهای سطوح بالاتری از رضایت شغلی، تاب‌آوری بیشتر در برابر فشارهای شغلی و اشتیاق کاری بالاتری هستند (لیسووا، ۲۰۲۲).
به‌طور خاص در محیط‌های پرتلاطم مانند صنایع معدنی، که کار فیزیکی سنگین و تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای رایج است، وجود حس هدفمندی می‌تواند میزان فرسودگی شغلی را به طور معناداری کاهش دهد.
همچنین مطالعات روان‌شناسی سازمانی نشان داده‌اند که هدفمندی شغلی، تعهد سازمانی را تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد (استیجر، ۲۰۱۷). در اپال کانی پارس، این حس می‌تواند از افتخار به تأمین ماشین‌آلات پیشرفته‌ای که زنجیره تولید فولاد را تقویت می‌کنند یا تولید کنسانتره و گندله باکیفیت برای صادرات نشأت بگیرد.
سرمایه روانشناختی: موتور محرک عملکرد
سرمایه روانشناختی، به‌ویژه در محیط‌های پرفشار مانند مدیریت پروژه‌های معدنی، نقشی حیاتی دارد. کارکنان اپال کانی پارس، از مدیران پروژه گرفته تا تکنسین‌های خط تولید، با چالش‌هایی مانند هماهنگی با تأمین‌کنندگان جهانی، رعایت استانداردهای کیفی و تحویل به‌موقع پروژه‌ها مواجه‌اند. سرمایه روانشناختی، آن‌ها را برای غلبه بر این چالش‌ها مجهز می‌کند. سرمایه روانشناختی (PsyCap) مجموعه‌ای از ویژگیهای روانی مثبت است که شامل:
• امیدواری: باور به توانایی یافتن مسیرهای متعدد برای دستیابی به اهداف.
• خودکارآمدی: اعتماد به توانایی‌های خود برای انجام وظایف.
• تاب‌آوری: توانایی بازگشت از شکست‌ها و مقابله با چالش‌ها.
• خوش‌بینی: نگاه مثبت به آینده و انتظار نتایج مطلوب.
نتایج مطالعات چونگ (۲۰۲۲) و اوی (۲۰۲۳) نشان می‌دهد که PsyCap با افزایش تعهد سازمانی ، عملکرد شغلی ، و رفتارهای فراتر از نقش رابطه مثبت دارد.
مولفه‌های سرمایه روانشناختی در شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس بدین صورت قابل مشاهده میباشد:
خودکارآمدی: تکنسین‌هایی که آموزش دیده‌اند تا با شاول‌های PC4000 کار کنند، باور دارند که می‌توانند وظایف پیچیده را با موفقیت انجام دهند.
امید: مدیران پروژه، با یافتن راه‌حل‌های خلاقانه برای مشکلات لجستیکی، پروژه‌هایی مانند گندله‌سازی سنگان را در ۲۴ ماه به بهره‌برداری رساندند.
تاب‌آوری: کارکنان در برابر فشارهای کاری، مانند تأخیرهای تأمین قطعات در شرایط تحریم، مقاومت نشان می‌دهند.
خوش‌بینی: دیدگاه مثبت به آینده صنعت فولاد، کارکنان را به نوآوری و همکاری تشویق می‌کند.
هم‌افزایی حس هدفمندی و سرمایه روانشناختی
بررسی‌های وینگردن و همکاران (۲۰۲۲) نشان می‌دهد که حس هدفمندی شغلی و PsyCap نه تنها به صورت مستقل، بلکه در تعامل با یکدیگر، تأثیر قوی‌تری بر عملکرد منابع انسانی دارند.
کارکنانی که هم حس هدفمندی بالایی دارند و هم سرمایه روانشناختی قوی، دارای پیامدهای روانشناختی مثبت برای منابع انسانی هستند که شامل موارد زیر میباشد:
انگیزه خودمختار: هدفمندی و سرمایه روانشناختی، انگیزه درونی کارکنان را تقویت می‌کنند، که به تعهد بالاتر به اهداف شرکت منجر می‌شود.
همکاری تیمی: حس هدفمندی، انسجام تیمی را افزایش می‌دهد، که در پروژه‌های پیچیده‌ای مانند راه‌اندازی کارخانه‌های سنگان حیاتی است.
بهزیستی روانشناختی: کارکنان با حس هدفمندی و سرمایه روانشناختی بالا، رضایت شغلی بیشتری تجربه می‌کنند، که نرخ نگهداشت را بهبود می‌بخشد.
این پیامدها، عملکرد سازمانی را از طریق افزایش بهره‌وری، کاهش خطاها و تقویت شهرت اپال کانی پارس به‌عنوان یک کارفرمای پیشرو ارتقا می‌دهند.
استراتژی‌های روانشناختی برای منابع انسانی
برای تقویت پارامترهای روانشناختی، اپال کانی پارس می‌تواند استراتژی‌های زیر را در مدیریت منابع انسانی پیاده‌سازی کند:
برنامه‌های هدفمندی: کارگاه‌هایی برای آموزش کارکنان درباره تأثیر کارشان بر زنجیره فولاد و اقتصاد ملی.
توسعه سرمایه روانشناختی: دوره‌های آموزشی متمرکز بر خودکارآمدی، امید، تاب‌آوری و خوش‌بینی.
ارزیابی روانشناختی: استفاده از ابزارهای استاندارد (مانند پرسشنامه PsyCap) برای سنجش سرمایه روانشناختی و ارائه بازخورد.
فناوری‌های حامی کارکنان: طراحی سیستم‌های دیجیتال که مشارکت کارکنان را شفاف کرده و بهزیستی آن‌ها را تقویت کنند.
فرهنگ بهزیستی: ایجاد فضایی که در آن سلامت روان و رضایت شغلی کارکنان در اولویت باشد.
نتیجه‌گیری: اپال کانی پارس، پیشگام در منابع انسانی روانشناختی
در صنعت فولاد، جایی که فناوری و سرمایه انسانی آینده را شکل می‌دهند، پارامترهای روانشناختی مانند حس هدفمندی شغلی و سرمایه روانشناختی، اپال کانی پارس را به یک هلدینگ پیشرو تبدیل کرده‌اند. با سرمایه‌گذاری در این پارامترها، این شرکت نه‌تنها انگیزه و همکاری تیمی را تقویت می‌کند، بلکه محیط کاری خلاق و پایداری ایجاد می‌کند که بهزیستی کارکنان و عملکرد سازمانی را در هم می‌آمیزد.
اپال کانی پارس، با تأمین ماشین‌آلات پیشرفته و تولید کنسانتره و گندله، نه‌فقط ارزش مادی، بلکه آینده‌ای هدفمند برای صنعت فولاد ایران خلق می‌کند.
