جایگاه شغلی مهم‌تر از تحصیلات و سابقه کاری است
فرزاد فرشاد
در بازاری که رقابت برای استخدام و حفظ نیروی متخصص شدیدتر از همیشه شده، دانستن اینکه دقیقاً چه عواملی باعث تفاوت سطح حقوق میان شاغلان می‌شود، دیگر فقط یک دغدغه شخصی نیست؛ بلکه به یکی از حیاتی‌ترین داده‌های بازار کار تبدیل شده است.
گزارش حقوق و دستمزد ۱۴۰۴ جاب‌ویژن که بر پایه اطلاعات بیش از ۱۰۰ هزار شاغل از سراسر کشور تدوین شده، یکی از جامع‌ترین پاسخ‌ها به این پرسش را در اختیار ما قرار می‌دهد.
در این گزارش، عواملی مانند سطح ارشدیت، سابقه کاری، نوع دانشگاه محل تحصیل و شهر محل کار بررسی شده‌اند تا مشخص شود کدام‌یک بیشترین اثر را بر درآمد افراد دارد. نتیجه نهایی، ترکیبی از داده و تحلیل است؛ ترکیبی که به خوبی مسیر رشد حقوق را در بازار کار ایران ترسیم می‌کند.
سطح ارشدیت، تعیین‌کننده‌ترین عامل در سطح و رشد حقوق
اولین و مهم‌ترین یافته گزارش، تأثیر پررنگ سطح ارشدیت است. به بیان ساده‌تر، این جایگاه سازمانی افراد است که بیش از هر چیز تعیین می‌کند چقدر حقوق می‌گیرند. داده‌ها نشان می‌دهد میانه حقوق درخواستی مدیران در سال ۱۴۰۴ حدود ۵۴ میلیون تومان است، در حالی که این رقم برای کارمندان به ۱۹ میلیون تومان می‌رسد.
اما نکته فقط در رقم نیست. نرخ رشد حقوق نیز تابع همین ارشدیت است. مدیران نسبت به سال گذشته به‌طور میانگین افزایش ۳۵ درصدی در حقوق خواسته‌اند، در حالی که این عدد برای کارمندان تنها ۲۵ درصد بوده. به بیان دیگر، مدیران ۲.۸ برابر بیش از کارمندان خواهان حقوق‌اند. این یعنی نه فقط سطح حقوق، بلکه سرعت رشد آن نیز به جایگاه شغلی وابسته است.
در دنیای رقابتی امروز، ارتقا به سطوح بالاتر سازمانی، نه‌فقط شأن اداری، بلکه مهم‌ترین ابزار افزایش درآمد نیز محسوب می‌شود.
سابقه کاری، تا نیمه راه مؤثر، سپس متوقف
تصور رایج آن است که هرچه سابقه کاری بیشتر باشد، درآمد بالاتر خواهد بود. اما داده‌های این گزارش روایت دیگری دارند. تا حدود ۱۴ سال سابقه کاری، میزان حقوق دریافتی به‌طور ملموس افزایش می‌یابد و افراد با این میزان سابقه بیش از ۲.۵ برابر تازه‌کارها حقوق دریافت می‌کنند. اما از این نقطه به بعد، نمودار حقوق تقریباً تخت می‌شود.
یعنی اگر کسی در همان سطح ارشدیت بماند، صرفاً با گذشت زمان، حقوقش چندان رشد نخواهد کرد. پس اگر ارتقایی در جایگاه شغلی، مهارت یا مسئولیت نداشته باشید، سابقه بیشتر الزاماً دستمزد بیشتر به همراه ندارد.
این نکته پیام واضحی دارد: برای افزایش پایدار حقوق، فقط زمان کافی نیست؛ رشد باید با مهارت و مسئولیت همراه باشد.
تحصیلات دانشگاهی، تأثیر اندک، اما قابل توجه
یکی از سوالات رایج در بازار کار این است که آیا نوع دانشگاه محل تحصیل تأثیری در میزان حقوق دارد یا نه؟ پاسخ گزارش جاب‌ویژن این است: بله، اما نه خیلی زیاد.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی به‌طور میانگین ۲۵ میلیون تومان می‌گیرند. این عدد برای دانشگاه آزاد ۲۴ میلیون و برای دانشگاه‌های غیرانتفاعی، علمی کاربردی و پیام نور، ۲۳ میلیون تومان گزارش شده.
تفاوت‌ها وجود دارند اما کمتر از ۱۰ درصد. یعنی برند دانشگاه ممکن است در استخدام اولیه یا برخی شرکت‌های خاص مؤثر باشد، اما در مجموع، تأثیر آن بر حقوق دریافتی بسیار کمتر از آن چیزی است که بعضی‌ها تصور می‌کنند.
شهر محل کار، تهران جلوتر است، اما نه خیلی
مقایسه جغرافیایی داده‌ها نیز تصویر جالبی به‌دست می‌دهد. میانگین حقوق در تهران ۳۲ میلیون تومان گزارش شده، در حالی که در سایر شهرهای بزرگ و کوچک، این رقم ۲۵ میلیون تومان است. این یعنی در ظاهر، شاغلان تهرانی ۲۸ درصد بیشتر از همتایان خود در شهرهای دیگر حقوق می‌گیرند.
اما این تفاوت در قدرت خرید چندان معنی‌دار نیست. بر اساس داده‌های مرکز آمار، هزینه زندگی در تهران ۴۳ درصد بالاتر از میانگین کشور است. بنابراین، اگرچه حقوق تهرانی‌ها بالاتر است، اما خرج‌شان هم بیشتر است و در نهایت شاید تفاوت چندانی در پس‌انداز یا رفاه ایجاد نشود.
ارتقا، نه انتظار
جمع‌بندی داده‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین مسیر برای افزایش حقوق در ایران، ارتقای جایگاه شغلی است. مدیر شدن، مسئولیت‌پذیر بودن، و پیشرفت در سلسله‌مراتب سازمانی، بیش از هر چیز دیگری بر دستمزد مؤثر است.
در مرتبه بعد، سابقه کاری تأثیرگذار است؛ اما فقط تا زمانی که با رشد مهارت و جایگاه همراه باشد. بدون این عوامل، سابقه بیشتر فقط یک عدد است، نه یک مزیت اقتصادی.
شهر محل کار هم تأثیر دارد، ولی باید با هزینه زندگی سنجیده شود. تحصیلات دانشگاهی هم هرچند بی‌اثر نیست، اما در عمل تأثیر آن محدود است و بیشتر در مراحل اولیه استخدام یا در شرکت‌های خاص نقش‌آفرین است.
در مجموع، گزارش حقوق و دستمزد ۱۴۰۴ جاب‌ویژن یک پیام روشن دارد: در دنیای امروز، کسی که می‌خواهد درآمدش را افزایش دهد، باید حرکت کند؛ نه منتظر بماند. این حرکت می‌تواند ارتقای شغلی باشد، یادگیری مهارت جدید، یا تغییر محل کار به موقعیتی بهتر. مهم آن است که برای تغییر حقوق، ابتدا نگاه‌مان به خودمان را تغییر دهیم.
