جایگاه شهرداری ها در توسعه آینده‌محور

کمیل واعظی/ شهردار فاضل آباد

توسعه در جوامع شهری فرایندی چند لایه با پیچیدگی های متنوع است. افراد، سازمان ها، نهادها و ادارات مختلفی در توسعه شهری در جنبه های مختلف دخیل هستند.

اما در توسعه شهری نوین و مبتنی بر اصول و زیرساخت های اجتماعی، شهرداری‌ها به عنوان نهادهای محلی و مردم محور مسئولیت‌های گسترده‌ای در مدیریت شهری، ارائه خدمات عمومی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان دارند.

با افزایش شهرنشینی و چالش‌های پیچیده‌ای که با آن مواجه هستیم، نیاز به رویکردهای نوآورانه و آینده‌محور در مدیریت شهری بیش از پیش احساس می‌شود. توسعه آینده‌محور به معنای برنامه‌ریزی و اجرای راهکارهایی است که نه تنها به نیازهای فعلی شهروندان پاسخ دهد، بلکه حفظ منابع، کاهش هزینه ها در آینده به دلیل ساخت زیرساخت ها، پایداری و رفاه نسل‌های آینده را نیز تضمین کند. اصول توسعه آینده‌محور را می توان در چند گام بررسی و تجزیه و تحلیل کرد.

بدون شک یکی از یکی از مهم‌ترین اصول توسعه آینده‌محور، حفاظت از منابع طبیعی و کاهش تاثیرات زیست‌محیطی است که از آن به پایداری طبیعی یاد می شود.

پایداری طبیعی شامل مدیریت منابع آب، کاهش آلودگی هوا، گسترش فضاهای سبز و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود. در چنین رویکردی هماهنگی و هم افزایی ادارات مختلف در کنار فرهنگ سازی عمومی، آینده ای سبز و روشن را به فرزندان این سرزمین نوید خواهد داد.

دومین گام در توسعه آینده محور، عدالت اجتماعی است. توسعه آینده‌محور باید به محور عدالت اجتماعی توجه ویژه‌ای داشته باشد. این به معنای ارائه خدمات و امکانات به تمام اقشار جامعه بدون تبعیض و نگاه های غیر کارشناسی است. پروژه‌های شهری باید به گونه‌ای طراحی شوند که نیازهای همه افراد، مخصوصاً گروه‌های آسیب‌پذیر، حاشینه نشین ها، کودکان و … را در نظر بگیرند.

یکی دیگر مقولاتی که در این دست توسعه مورد توجه است، نوآوری و استفاده از فناوری های نوین است. استفاده از فناوری‌های نوین و نوآورانه می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات و چالش های شهری کمک کند. شهرهای هوشمند با استفاده از اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها می‌توانند بهره‌وری و کیفیت زندگی را بهبود بخشند و علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه مردم، روند انجام امور را سرعت ببخشند.

با وجود مشخص بودن دورنمای برنامه های توسعه محور، از اهمیت برنامه‌ریزی شهری هوشمند نباید غافل شد. شهرداری‌ها باید برنامه‌ریزی‌های خود را بر اساس داده‌ها و تحلیل‌های دقیق علمی انجام دهند و هر گونه برخورد احساسی، قومیتی، سیاسی، حزبی با توسعه آینده محور، فونداسیون و زیر بنای توسعه را دچار خدشه و آسیب می سازد.

استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و داده‌های بزرگ (Big Data) می‌تواند به شناسایی مشکلات و فرصت‌های شهری کمک کند. همچنین، تدوین و اجرای طرح‌های جامع شهری بر اساس نیازهای محلی و با مشارکت فعال شهروندان، می‌تواند تضمین کننده موفقیت در پروژه‌های کوچک و بزرگ شهری باشد. چرا که مشارکت شهروندان و توسعه فرهنگ عمومی در جذب مشارکت های مردمی در این رویکرد نقشی حیاتی ایفا می کند.

در حقیقت یکی از کلیدهای موفقیت در توسعه آینده‌محور، مشارکت فعال شهروندان در فرایند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌ها است. شهرداری‌ها باید بستری فراهم کنند تا شهروندان بتوانند نظرات و پیشنهادات خود را بیان کنند و در شکل دهی به آینده شهر نقش ایفا کنند. این امر می‌تواند از طریق برگزاری جلسات مشورتی، نظرسنجی‌های آنلاین و ایجاد سیستم‌های بازخورد مؤثر صورت پذیرد. ناگفته نماند در سال‌های اخیر، بسیاری از شهرها در سراسر جهان به سوی توسعه آینده‌محور حرکت کرده‌اند.

به عنوان مثال، شهر کپنهاگ در دانمارک با تمرکز بر حمل و نقل پایدار و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر موفق به کاهش قابل توجهی در انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. همچنین شهر سنگاپور با بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند و بهبود زیرساخت‌های دیجیتال، به یکی از پیشروترین شهرهای هوشمند جهان تبدیل شده است و دورکاری در این کشور به معنای واقعی آن در حال پیگیری و اجراست. اما با وجود تبعات مثبت این رویکرد ما شاهد چالش هایی در این حوزه هستیم.

از جمله این چالش‌ها می‌توان به کمبود منابع مالی، مقاومت در برابر تغییر و نیاز به تغییر فرهنگ سازمانی در شهرداری‌ها اشاره کرد. با این حال، فرصت‌های فراوانی نیز وجود دارد که می‌تواند به تسریع روند توسعه کمک کند. دسترسی به فناوری‌های نوین، افزایش آگاهی عمومی و حمایت دولت‌ها از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این مسیر هستند.

در خاتمه باید اذعان داشت توسعه آینده‌محور در شهرداری‌ها نه تنها یک ضرورت بلکه یک فرصت بزرگ برای افزایش بهبود کیفیت زندگی و توسعه زیرساخت‌های شهری است. با توجه به اصول پایداری محیطی، عدالت اجتماعی و بهره مندی از نوآوری، شهرداری‌ها می‌توانند به سوی آینده‌ای روشن و پایدار حرکت کنند.

مشارکت فعال شهروندان و استفاده از فناوری‌های نوین از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این راه هستند. امید است که با جدی گرفتن این رویکرد و بهره مندی از تجارب کارشناسان و کشورهای پیشتاز در این حوزه، علاوه بر تامین رفاه ساکنان کنونی، شهرهای