حامل‌های انرژی وارد مرحله بحران شده‌اند/ دولت نباید در حوزه انرژی بنگاه‌داری کند
کارشناس اقتصادی می‌گوید: دولت نباید در حوزه انرژی بنگاه‌داری کند بلکه باید سیاستگذاری و نظارت بر امور انرژی را انجام دهد.
برنامه زمانه دوشنبه شب با موضوع ناترازی حامل‌های انرژی روی آنتن زنده شبکه دو سیما رفت. هاشم اورعی عضو هیئت علمی دانشگاه شریف و جواد نوفرستی کارشناس اقتصاد انرژی با حضور در این برنامه به واکاوی ابعاد این موضوع پرداختند.
هاشم اورعی در پاسخ به این سوال که ناترازی انرژی به چه معناست، گفت: در واقع ناترازی واژه درستی نیست. کمبود واژه مناسبی است، اما ما از کمبود هم گذشتیم. ما در حوزه انرژی وارد مرحله بحران شده‌ایم. چون تقاضای ما بیشتر از تولید است و درنتیجه یکسری از متقاضیان نمی‌توانند انرژی دریافت کنند. در سال جاری ۱۸ هزار مگاوات کمبود برق داشتیم که نتوانستیم پاسخ دهیم. پیش‌بینی می‌کنیم این عدد برای سال آینده به ۲۴ هزار مگاوات برسد.
وی افزود: وقتی همه حامل‌های انرژی را کنار هم می‌گذاریم می‌بینیم که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان حامل‌های انرژی است. اما مشکل اصلی ما تولید نیست مشکل ما مصرف است که باعث این بحران می‌شود.
وی در خصوص ریشه‌های بحران ناترازی گفت: این مشکل یک شبه ایجاد نشده و حاصل حداقل دو دهه بی برنامگی در سیاست‌های انرژی است. هر دولتی انرژی را از یک کالای تجاری به ابزار سیاسی تبدیل کرده است. این مشکل یک شبه و بدون درد حل نمی‌شود. اولین گام این است که مسئولین در کمال صراحت و شجاعت به مردم توضیح بدهند. معتقدم در مسیر درستی گام برنمی‌داریم. مسیر درست این است که یک جمعی خارج از دولت جلساتی داشته باشند و سیاست انرژی در حوزه‌های مختلف را تدوین کنند و در نهایت به این برسند که گاز، بنزین و برق طی دوره پنج ساله به بخش خصوصی منتقل شود.
او افزود: این مجموعه باید قوانین حاکم بر بازار قیمت را تعیین کند و دولت تنها وظیفه تنظیم‌گری را برعهده داشته باشند. باید بتوانیم که اعتماد بخش خصوصی را جذب کنیم. دولت نباید در حوزه انرژی بنگاه‌داری کند بلکه باید سیاستگذاری و نظارت بر امور انرژی را انجام دهد.
اورعی درخصوص موضوع اصلاح فرهنگ مصرف گفت: سرانه مصرف انرژی در ایران حدودا دو برابر جهان است. اما باید بدانیم با این انرژی چه می‌کنیم؟ در شش سال اخیر متوسط هر کالایی ده برابر افزایش قیمت داشته است. اما قیمت گازوئیل و بنزین تحت تاثیر افزایش قیمت دلار و … قرار نگرفته است. مگر می‌شود قیمت کالایی را ثابت نگاه داریم و انتظار بهینه مصرف کردن داشته باشیم؟ نمی‌توان انتظار داشت وقتی قیمت گازوییل در افغانستان ۱۷۰ برابر ایران است قاچاق صورت نگیرد.
وی در ادامه بیان کرد: اگر روزی می‌گفتیم که توسعه انرژی تجدیدپذیر یک انتخاب است امروز باید بگوییم اجبار است. بر اساس آمار توانیر در تیر امسال ۶ درصد انرژی تجدیدپذیر استفاده کردیم. ما به اهمیت انرژی تجدیدپذیر واقف نیستیم. مدیران وزارت نیرو بزرگ شده بخش سوخت فسیلی هستند و اعتقاد و اعتماد کافی به انرژی تجدیدپذیر ندارند. دولت نمی‌تواند در بخش برق از انرژی تجدیدپذیر استفاده کند. وزارت نیرو نمی‌تواند اعتماد سرمایه‌گذار را جذب کند، چون خودش یک وزارتخانه ورشکسته است.
جواد نوفرستی کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه درخصوص موضوع ناترازی حامل‌های انرژی گفت: ناترازی وقتی ایجاد می‌شود که منحنی عرضه و تقاضا یکسان نباشد. ما واقعا با یک بحران و کمبود شدید مواجه هستیم. در زمستان امسال که چند روز از آن می‌گذرد حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب در روز کمبود عرضه گاز صورت گرفت، چون تقاضا بیشتر از تولید است. ما یک میلیارد و دویست متر مکعب در روز نیاز داریم، اما ۸۵۰ هزار تولید داریم. اگر بخواهیم عدالت را رعایت کنیم باید تمامی بخش‌ها یک سوم خاموشی داشته باشند.
وی افزود: با دو دهه حکمرانی اشتباه و غلط و عدم اجرای قوانین بالادستی این کمبود هرسال تکرار شده است. امسال برای اولین بار علاوه بر مشکل برق، در نیروگاه‌ها هم مشکل گاز داشتیم. ادامه این روند به بحران بسیار شدیدی منجر می‌شود. اگر در ادامه امسال برف و باران داشته باشیم کمبود گاز ممکن است به ۴۰۰ میلیون برسد. همیشه اولویت با بخش خانگی بوده در نتیجه صنعت قربانی می‌شود. این موضوع پیامد‌های منفی روی نرخ ارز ایجاد می‌کند که خلاف هدف سیاست کلانی است که در پایان برنامه پنجم ذکر شده است. ما مصرف را در بخش غیرمولد خانگی بالا بردیم، اما بخش مولد و تولید را قربانی می‌کنیم.
نوفرستی با اشاره به تصدی‌گری حاکمیت بر حامل‌های انرژی گفت: ما کمبود قوانین نداریم، اما هیچ دولتی شیوه‌نامه اجرایی نداشته است. اینکه فکر کنیم افزایش قیمت به تنهایی می‌تواند معجزه کند اینطور نیست. سال ۹۲ طرح کارت انرژی را به دولت وقت ارائه دادم. اما دولتمردان اولین راهکاری که ارائه می‌کنند افزایش قیمت است.
الان سرمایه‌گذارانی وجود دارند که راهکار‌های غیر قیمتی پیشنهاد می‌کنند. باید مشکلات صادقانه با مردم مطرح شود. باید بپذیریم که در بیست سال اخیر مجلس، دولت، وزارتخانه‌ها و حتی دادستان راجع به این موضوع پاسخگو نبودند.
وی در ادامه بیان کرد: در اروپا که اقلیم سردتری نسبت به ما دارد کل گازی که برای گرم کردن یک متر مربع استفاده می‌کنند ۴ و نیم تا ۵ متر مکعب است. این عدد در ایران ۲۲ تا سی متر مکعب است. این نشان می‌دهد که اگر مردم را در منافع صرفه‌جویی سهیم کنیم می‌تواند جوابگو باشد. دولت‌های بیست سال اخیر کم‌کاری کردند. نباید مردم را مقصر بدانیم. در این بیست سال اگر ساختمان‌ها اصولی ساخته می‌شد، مصرف برق سرمایشی و گاز گرمایشی به چهل درصد کاهش می‌یافت.
او افزود: گاز شهری با سختی و تلاش زیاد هزاران کیلومتر طی می‌کند تا وارد منازل شود، اما خانه گرم نمی‌شود، چون آن منزل دوستدار انرژی و محیط زیست ساخته نشده و تجهیزات استاندارد ندارد. هفتاد درصد گاز مصرفی برای گرمایش مصرف می‌شود. همین امروز تجهیزات انرژی‌بری تولید می‌شود که برچسب انرژی ندارد. زیر‌پله‌ها جلوی چشم سازمان استاندار و وزارت صمت به تولید تجهیزات انرژی غیراستاندارد مشغول هستند. در یکسال اخیر که یک میلیون کولر آبی تولید شد چند درصد برچسب گرید۱ داشتند؟
