خاورمیانه؛ بمب ساعتی برای اقتصاد جهانی

مهران ابراهیمیان

اگر چه بعد از بحران همه گیری کرونا اقتصاد جهانی به خود تکانی داد اما همچنان امید به تبدیل فاجعه ای جدید بیشتر از بهبود اوضاع اقتصاد جهانی به چشم می آید.

در زمان بحران کرونا و پس از آن بانک‌های مرکزی در ابتدا مجبور به اتخاذ سیاست‌های منعطف و حمایتی برای بازیابی رشد اقتصادی و جذب پیامدهای منفی آن شدند.

ورود پول به بازارها منجر به تورم سریع شد در ادامه در حالی که بیش از دو سال از وقوع بحران نگذشته بود، بانک‌ها بار دیگر با هدف مهار تورم به اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه بازگشتند، اما مشکل جدید و دیگری به نام رشد ضعیف اقتصادی و رکود در برخی کشورهای بزرگ و اروپا آینده ظاهر شد.

محمد الانقری کارشناس اقتصادی جهان عرب در این باره می نویسند: از جمله بحران‌های جدیدی که تقریباً از دو سال پیش آغاز شد، وقوع جنگ‌هایی است که تأثیر منفی بر اقتصاد جهانی دارد، مانند جنگ روسیه به اوکراین و همچنین حمله اسرائیل به نوار غزه و در حال حاضر به لبنان در صورتی که دامنه آنها گسترش یابد و پیامدهای آنها به شدت بر اقتصاد جهانی منفی خواهد بود، زیرا نگرانی از بازگشت تورم به دلیل افزایش قیمت کالاها و حمل و نقل و اختلال در زنجیره تامین وجود دارد.

علاوه بر این، چالش های بزرگی که جهان با آن مواجه است، اما آنچه در حال حاضر می تواند بزرگ ترین تهدید محسوب شود، انفجار بمب بدهی جهانی است که به ۳۱۲ تریلیون دلار یا سه برابر تولید ناخالص جهانی رسیده است.

بدهی های جهانی به ازای هر نفر از جمعیت ۸ میلیارد نفری جهان به حدود ۳۹۰۰۰ دلار می رسد که اگر بحران های ژئوپلیتیک فعلی بدتر شود، علاوه بر ضعف در رشد اقتصادهای بزرگ، جهان به مرز رکود می رسد و نکول ها شروع به افزایش می کند

کاتالیزور بحران ژئوپلیتیکی در تشدید بحران اقتصاد جهانی

این بدهی ها به ازای هر نفر از جمعیت ۸ میلیارد نفری جهان به حدود ۳۹۰۰۰ دلار می رسد که اگر بحران های ژئوپلیتیک فعلی بدتر شود، علاوه بر ضعف در رشد اقتصادهای بزرگ، جهان به مرز رکود می رسد و نکول ها شروع به افزایش می کند. بخش تجاری تعطیل و افراد بیکار می شوند، زیرا هزینه های مؤسساتی که برای آنها کار می کنند تعدیل و یا به طور کلی ورشکسته می شوند. علاوه بر این که کشورهای در حال توسعه پرداخت بدهی های خود را متوقف می کنند و ممکن است یک بحران مالی بزرگ جهانی را بشارت دهد که غلبه بر آن آسان نخواهد بود.

بدهی های خطرناک

اگرچه G20 سالهاست که به دلیل حجم عظیم بدهی جهانی که نزدیک به ۵۰ درصد افزایش یافته است هشدار می دهد، اما رشد سریع آن به ویژه در کشورهای بزرگ مانند آمریکا متوقف نشده است. اوضاع اقتصاد آمریکا بیش از آنچه فکر می کنیم شکننده است و بزرگترین اقتصاد جهانی و بدهی دولتی آن تنها ۳۵ تریلیون دلار است، یعنی حدود ۱۱ درصد از کل بدهی جهانی و با اضافه کردن بدهی های بخش تجاری و افراد، این درصد به نزدیک به ۳۰ درصد افزایش می یابد.

پس از آن چین در جایگاه دوم قرار دارد. همچنین اتحادیه اروپا و ژاپن که بزرگترین اقتصادهای جهان هستند، حجم بدهی های دولتی در جهان به ۹۱.۷ تریلیون دلار رسیده است و اگر سیستم مالی در کشورهای بزرگ که بیشترین سهم را در بدهی دارند، متزلزل شود تاوانش را کل دنیا خواهد داد وتاثیر آن گسترده خواهد بود، بنابراین باید به طور جدی در نظر گرفت که افزایش قیمت طلا که به ارقام بی سابقه ای رسیده است ( تقریباً ۲۷۰۰ دلار در هر اونس) تنها در اثر ناآرامی های منطقه ای و سایه دو جنگ بر سر اقتصاد جهانی نیست بلکه نشانه ای از افول ارزش دلار است. چیزی که به طور تلویحی نیز در میان سخنان ترامپ و در جریان فعالیت های انتخاباتی آمریکا نیز مطرح شده است.

از سوی دیگر باید توجه داشت تورم به مرور زمان با افزایش تولید یا تشدید سیاست‌های مالی و پولی حل می‌شود، اما جهان با چالش‌های اقتصادی مواجه است که اگر جنگ‌ها متوقف نشوند و اقتصادهای بزرگ برنامه‌های متعادل اقتصادی را اجرا نکنند، گریزی برای ورود به بحران فراگیر و بزرگ اقتصاد در کل جهان نخواهد بود.

جایگاه برجسته‌ترین شاخص‌های عملکرد اقتصادی برای اکثر اقتصادهای سراسر جهان در سطوح فعلی‌شان به گونه‌ای است که گویی در وسط منطقه‌ای خاکستری ایستاده‌اند که حاضر به تصمیم گیری های درست در بخش سیاست های پولی و مالی نیستند

اقتصاد جهانی در منطقه خاکستری بین بهره و تورم

در همین حال عبدالحمید العمری کارشناس اقتصادی نیز در این باره معتقد است: جایگاه برجسته‌ترین شاخص‌های عملکرد اقتصادی برای اکثر اقتصادهای سراسر جهان در سطوح فعلی‌شان به گونه‌ای است که گویی در وسط منطقه‌ای خاکستری ایستاده‌اند که حاضر به تصمیم گیری های درست در بخش سیاست های پولی و مالی نیستند.

اکثر اقتصادهای پیشرفته و بزرگ در حال حاضر بر روی زمین های ناپایدار ایستاده اند که از ایالات متحده شروع می شود. چین هنوز درگیر کند شدن نرخ رشد اقتصادی خود است و بحران املاک و مستغلات نمونه ای از آن است. منطقه یورو، که مملو از بحران های مالی و اقتصادی مختلف است، علاوه بر این جنگ روسیه و اوکراین، سردرگمی و عدم اطمینان برای بیشتر افراد ایجاد شده است و حرکت اخیر رژیم صهیونیستی نیز اوضاع را بدتر کرده است.

در یادداشت این کارشناس آمده است: حضور اقتصاد جهانی در منطقه خاکستری کنونی خود، به ویژه با توجه به سرعت فزاینده درگیری های ژئوپلیتیکی در سراسر جهان و گستره گسترده آن که جهان امروز شاهد آن است، علاوه بر نزدیک شدن به حل و فصل انتخابات آمریکا در کمتر از دو ماه‌ ، تأیید می‌کند که چالش‌ها و خطرات پیش روی بانک‌های مرکزی و در مرحله بعد بازارها و سرمایه‌گذاران در حال وقوع هستند و معنایی غیر از تاری دید بیشتر برای آینده اقتصاد جهانی ندارد.

باید اذعان داشت که تا به امروز چیزی که نشان دهنده تقویت ثبات زمینی است که اقتصادهای سراسر جهان در سطح رشد، فعالیت بازار کار و قدرت مخارج مصرف کننده قرار دارند، نشان نداده است افزایش رشد برای اقتصاد و تجارت جهانی، که صندوق بین‌المللی پول اخیراً تأیید کرده است که با توجه به چالش‌ها و خطراتی که در پیش‌بینی‌های اخیر خود بیان کرده، محقق نشده و به نظر هم نمی‌رسد چشم‌اندازی مثبت در افق نزدیک رویت شود.

طبق اخباری که دیروز منتشر شد، فعالیت های صنعتی در چین برای پنجمین ماه متوالی در ماه سپتامبر به انقباض ادامه داده است

کاهش فعالیت های صنعتی برای پنجمین ماه متوالی

طبق اخباری که دیروز منتشر شد، فعالیت های صنعتی در چین برای پنجمین ماه متوالی در ماه سپتامبر به انقباض ادامه داده است، در حالی که فعالیت های بخش خدمات برای اولین بار از دسامبر گذشته به انقباض تبدیل شد، که نشان می دهد پکن ممکن است برای رسیدن به نرخ رشد اقتصادی مورد قبول خود نیاز به اقدامات تسهیل کننده بیشتری داشته باشد.

نتایج یک نظرسنجی ماهانه که روز دوشنبه توسط دفتر آمار ملی چین منتشر شد نشان داد که شاخص مدیران خرید بخش تولید در سپتامبر از ۴۹.۱ واحد در ماه آگوست به ۴۹.۸ واحد افزایش یافت، اما زیر سطح ۵۰ باقی مانده که نشان دهنده انقباض است.

بر اساس گزارش رویترز ، این نظرسنجی نشان داد که زیرشاخص بخش ساخت و ساز از ۵۰.۶ واحد در مدت مشابه به ۵۰.۷ واحد افزایش یافته است.

این اطلاعات با آنچه در نظرسنجی ویژه Caixin انجام شده توسط S&P Global بیان شده بود، مطابقت دارد که در گزارش امروز آمده است که شاخص مدیران خرید بخش تولید از ۵۰.۴ امتیاز در قرائت ماه گذشته به ۴۹.۳ واحد کاهش یافته است.

این نظرسنجی نشان داد که همتای خدماتی آن از ۵۱.۶ به ۵۰.۳ امتیاز کاهش یافته است که کمترین میزان و کمترین سرعت رشد را از سپتامبر ۲۰۲۳ به ثبت رسانده است.

شاخص نیکی حدود ۵ درصد کاهش یافت

شاخص‌های بازار ژاپن در پایان جلسه اول هفته نیز نشان داد که تولید صنعتی این کشور در ماه آگوست بیش از حد انتظار کاهش یافته است و سهام خودروسازان متحمل زیان‌های گسترده به دلیل افزایش ارزش ین شده‌اند، کاهش یافت.

شاخص نیکی با ۴.۸ درصد یا ۱۹۱۰ واحد کاهش به ۳۷۹۱۹ واحد نزدیک شد و همتای گسترده آن یعنی Topix با ۳.۴۷ درصد کاهش به ۲۶۴۵ واحد رسید.

همچنین کاهش ارزش ین باعث شد کاهش سهام خودروسازان شد که صادرات سنگ بنای تجارت آنها است.

وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن امروز در گزارشی اعلام کرد که تولیدات صنعتی این کشور در ماه آگوست ۴.۹ درصد به صورت سالانه و ۳.۳ درصد به صورت ماهانه کاهش یافته است که این امر بر چشم انداز رشد اقتصادی ژاپن ابهام بیشتری می بخشد.

بنا بر آنچه گفته شد، به نظر می رسد اقتصاد جهانی به یک تلنگر کوچک نیاز دارد تا روی سیاه خود را نشان دهد. آیا این تلتگر گسترش ناآرامی ها در منطقه خاور میانه خواهد بود؟