دوران دانشجویی دوران مهیج و پرخاطره ای است که دانشجویان آن را تجربه می کنند. آنها با ورود به دانشگاه به دلایل مختلفی نظیر دوری از خانواده، حجم سنگین دروس، مشکلات اقتصادی و نداشتن درآمد، رقابت بین دانشجویان عدم علاقه به رشته و ورود به محیط های بزرگ تر دچار چالش های متعددی می شوند.
عصر اقتصاد: طبیعی است که با هدف بهبود مستمر و ارتقای کارایی جهت بررسی وضعیت دانشگاه ها پایشی مستمر انجام شود تا با ارزیابی های دقیق نماد های علم، کاربردی بودن رشته های تحصیلی و پژوهش و دانش جویی جایگاه موثر اجتماعی خود را بهبود بخشند.
اما سیاست گذاری ها در دانشگاه آزاد که وزارت علوم نیز در آن دخیل نیست عملا این بنگاه علمی – اقتصادی را به بنگاهی ناکارآمد با خروجی های بی خاصیت بدل کرده که به جز رشته های محدودی همه اوقات صرف شده برای کسب علم عملا کارآیی برای شغل های آینده افراد ندارد.
گرانبهاترین منبع که هر جامعه ای برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد آموزش عالی است. کیفیت این نظام و توجه به شدت و قوت آن متفاوت است و یکی از موضوعاتی است که همیشه مورد توجه قرار می گیرد . ارزشیابی فعالیت های آموزشی در جهت ارتقای کیفیت آموزشی لازم و ضروری است. وضعیت تحصیلی (افت و پیشرفت) یکی از ارکان اصلی ارزشیابی دانشجو است.
در ایران ما با چند نوع نظام آموزشی دانشگاهی روبرو هستیم (دولتی، آزاد، پیام نور، جامع علمی کاربردی، پردیس خودگردان، بین الملل) که هر کدام را از جنبه های مختلف می توان مورد بررسی قرار داد. ولی آنچه بیش از همه این روزها به یک دغدغه ذهنی تبدیل شده و بخش قابل توجهی از دانشجویان نسبت به آن نارضایتی دارند.
تحصیل در دانشگاه آزاد با شهریه های بالا، نظام آموزشی بی کیفیت، نبود سیستم نظارتی در بخش های اداری، وجود بخشنامه های مکرر که باعث نارضایتی دانشجو است و عدم نظارت بر سیستم آموزشی و اداری در برخی از واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد بخش قابل توجهی از دانشجویان را کلافه کرده است.
دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۶۱ با هدف ایجاد محیطی برای ادامه تحصیل علاقه‌مندان به آموزش عالی و توسعه نیروی انسانی متخصص در ایران بود. دانشگاه آزاد در ابتدا با منابع مالی محدود و حمایت‌های مردمی شروع به کار کرد و اولین واحد آن در سال ۱۳۶۲ در تهران افتتاح شد.
در طول سال‌های بعد، دانشگاه آزاد به سرعت گسترش یافت و شعبات زیادی در سراسر کشور ایجاد شد. امروز این دانشگاه بیش از ۴۰۰ واحد در ایران و حتی چندین شعبه بین‌المللی در کشورهای مختلف دارد که بسیاری از آنها هم اکنون با مشکل جذب دانشجو و کاهش کد رشته ها مواجهند. دانشگاه آزاد در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های غیرانتفاعی جهان شناخته میشود و میلیون‌ها دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی در این دانشگاه تحصیل کرده‌اند.
در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، تعداد کل دانشجویان در ایران حدود ۳.۳ میلیون نفر برآورد شده است. در این میان، دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی در دانشگاه‌های دولتی، آزاد، و سایر مؤسسات آموزش عالی مشغول به تحصیل هستند. دانشگاه آزاد اسلامی به تنهایی حدود ۴۰۰ هزار دانشجوی جدید در این سال جذب کرده است. همچنین، تعداد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم و وزارت بهداشت در سراسر کشور گسترش یافته و شامل ده‌ها دانشگاه و مؤسسه میشود که به ارائه خدمات آموزشی در رشته‌های مختلف می‌پردازند.
مقایسه شهریه دانشگاه ها
در ایران، شهریه دانشگاه‌ها بسته به نوع دانشگاه و مقطع تحصیلی متفاوت است. دانشگاه‌های دولتی دوره‌های رایگان (روزانه) را دارند، اما برای دوره‌های شبانه، پردیس‌های خودگردان و غیرانتفاعی شهریه دریافت می‌کنند.
دانشگاه‌های آزاد اسلامی معمولاً در مقاطع کارشناسی و ارشد، بسته به رشته تحصیلی، از ۵ تا ۲۰ میلیون تومان در هر ترم دریافت می‌کنند. رشته‌های پرهزینه‌تر، مانند پزشکی، در دانشگاه آزاد گران‌تر هستند و می‌توانند تا ۳۰ میلیون تومان در هر ترم برسند.
پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های دولتی مانند پردیس دانشگاه تهران یا شریف به طور میانگین برای رشته‌های کارشناسی و ارشد حدود ۱۶ میلیون تومان شهریه ثابت و ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان برای هر ترم شهریه متغیر دارند. در مقطع دکتری، این شهریه برای رشته‌های تخصصی حتی بیشتر میشود.
دانشگاه‌های غیرانتفاعی و پیام نور معمولاً شهریه‌ای کمتری نسبت به دانشگاه‌های آزاد و پردیس‌های خودگردان دریافت می‌کنند. برای مثال، شهریه هر ترم در دانشگاه‌های غیرانتفاعی برای مقاطع کارشناسی بین ۲ تا ۵ میلیون تومان است و بر اساس نوع واحدهای درسی متغیر است .
یکی از اصلی‌ترین شکایت‌های اساتید دانشگاه آزاد، تاخیر در پرداخت‌های حق‌التدریس و حق‌التحقیق است که برای آنها مشکلات اقتصادی ایجاد می‌کند
حقوق اساتید
حقوق اساتید دانشگاه‌های ایران، بر اساس نوع دانشگاه (دولتی یا آزاد) و مرتبه علمی، متفاوت است. حقوق اساتید در دانشگاه‌های دولتی معمولاً شامل پایه حقوق، مزایای مختلف و پرداخت‌های مرتبط با سابقه میشود و از ۱۰ تا ۳۲ میلیون تومان برای رتبه‌های مختلف متغیر است. استادان تمام‌مرتبه با سوابق طولانی‌تر معمولاً بالاترین حقوق را دریافت می‌کنند .
در مقایسه با سایر کشورها، حقوق اعضای هیئت علمی ایران نسبتاً پایین‌تر است. به عنوان مثال، در آمریکا، اساتید تمام‌مرتبه حدود ۱۳۲ هزار دلار در سال و در آلمان تا حدود ۷۶ هزار یورو دریافت می‌کنند. این اختلاف نشان‌دهنده سطح پایین حقوق اساتید ایرانی در قیاس با کشورهای پیشرفته است.
استادان دانشگاه آزاد اسلامی به طور کلی از حقوق دریافتی خود ناراضی‌اند. این نارضایتی به دلایل مختلفی از جمله پایین‌بودن حقوق نسبت به حجم کار، تاخیر در پرداخت‌ها و عدم هماهنگی کامل با مزایا و شرایط مشابه اساتید دانشگاه‌های دولتی است. یکی از اصلی‌ترین شکایت‌های اساتید دانشگاه آزاد، تاخیر در پرداخت‌های حق‌التدریس و حق‌التحقیق است که برای آنها مشکلات اقتصادی ایجاد می‌کند.
همچنین، حقوق و مزایای بازنشستگی برای اساتید دانشگاه آزاد، باوجود برخی اصلاحات و افزایش‌هایی که انجام شده، همچنان به سطح مطلوبی نرسیده است. این نارضایتی‌ها باعث شده که بسیاری از اساتید درخواست افزایش حقوق و اصلاح ساختار پرداخت‌ها را داشته باشند تا شرایط بهتری برای اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد فراهم شود .
اساتید دانشگاه آزاد اسلامی اغلب نسبت به ساعات آموزشی موظفی و نحوه تخصیص آن نارضایتی‌هایی دارند برخی اساتید همچنان به عدم توازن میان ساعات تدریس و فعالیت‌های تحقیقاتی و اجرایی خود اشاره می‌کنند که به کیفیت و زمان‌بندی کاری آنها فشار می‌آورد. در واقع سطح درآمد پرسنل و اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد مبتنی بر نظام حقوقی خود دانشگاه آزاد است که از سایر دانشگاه های دیگر به نوعی کمتر است.
اساتید علاوه بر نارضایتی از حقوق دریافتی به میزان ساعات آموزشی که باید توسط دانشگاه برای آنها کلاس گذاشته شود و این ساعات معمولا توسط دانشگاه پر نمی شود اعتراض دارند. آنها گاها مجبورند برای پر کردن ساعات آموزشی خود به دانشگاه های دیگر مراجعه کرده تا بتوانند ساعات آموزشی خود را پر نمایند.
معمولا مدیر گروه کلاس ها را به افرادی که هیات علمی نیستند و خارج از محیط دانشگاهی در منصب های مختلف دولتی فعالیت دارند؛ ارایه می کند و اینگونه اساتید پاره وقت نیز فقط برای جایگاه اجتماعی، سیاسی و به ندرت اقتصادی راغب به تدریس محدود در دانشگاه های آزاد اسلامی هستند
پوز تدریس و مشکل اساتید
یکی از اساتید در این رابطه اظهار داشت؛ یکم شدن نسبت دانشجو به استاد یکی از مشکلات امروز دانشگاه است. معمولا مدیر گروه کلاس ها را به افرادی که هیات علمی نیستند و خارج از محیط دانشگاهی در منصب های مختلف دولتی فعالیت دارند؛ ارائه می کند و اینگونه اساتید پاره وقت نیز فقط برای جایگاه اجتماعی، سیاسی و به ندرت اقتصادی راغب به تدریس محدود در دانشگاه های آزاد اسلامی هستند و این خود یک دلیل مهم برای پر نکردن ساعات آموزشی توسط اعضای هیات علمی برخی واحد های دانشگاهی است.
وی همچنین در ادامه اظهار داشت: ارتقای اساتید به سختی و کندی صورت می گیرد و کارنامه علمی و پژوهشی آنها به نسبت مسائل گزینشی و فرهنگی از اهمیت کمتری برای کسب رتبه برخوردار است.
دانشجویان دکترای دانشگاه آزاد از مشکلات خود می‌گویند
دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد با مشکلات متعددی در سیستم آموزشی مواجه هستند. یکی از چالش‌های اصلی، سامانه “آموزشیار” است که با ناهماهنگی و خطاهای متعدد در ثبت نمرات، پرداخت شهریه، و مدیریت واحدهای درسی، موجب اختلال در فرآیندهای آموزشی میشود. از سوی دیگر، محدودیت‌های موجود در فرآیندهای پژوهشی و حمایت محدود از پروژه‌ها و مقالات علمی، فشار بیشتری بر دانشجویان وارد کرده و پیشرفت پژوهشی آنها را کند می‌کند.
برخی آیین‌نامه‌های آموزشی و شرایط پیش‌دفاع و دفاع نهایی، به دلیل عدم انطباق با نیازهای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، برای بسیاری از آنها چالش‌برانگیز بوده و به تاخیرهای ناخواسته‌ای منجر شده است. علاوه بر این، بسیاری از دانشجویان خواستار اصلاحات جدی در سیستم هستند تا از این مشکلات جلوگیری شود و روند آموزشی آنها با کیفیت بیشتری انجام شود.
بخشنامه های پولساز برای دلالان؟
یکی از دانشجویان دکتری رشته میکروبیولوژی در خصوص شرایط دفاع اظهار داشت یکی ازمشکلات ما دفاع متمرکز است که تنها چند بار در سال اجرا می شود و اطلاع رسانی آن جهت رزرو نوبت بسیار کوتاه و دقیقه نودی است. در جلسات پیش دفاع متمرکز هم تعداد اساتید داور بیش از حد نیاز است و منجر به اختلاف نظرهای زیادی بر سر پایان نامه مورد دفاع شده و نهایت با توجه به اینکه نظرات اساتید متفاوت است عدم کفایت به پایان نامه دانشجو داده می شود. منطقی نیست هیئت تخصصی با اکثریت اساتید دانشگاه‌های دولتی که هنوز برای چاپ مقاله کار دانشجوی دانشگاه آزاد را قبول ندارند، داوری دفاع از رساله دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد را بر عهده داشته باشند.
دانشجوی دیگری در توضیح اهم مشکلات می‌گوید: در بخشنامه‌ها اجبار بر چاپ مقالات در مجلات معتبر وزارتین یا مجلات معتبر خارجی است، درحالی‌که از یک‌سو اکثر مجلات دانشگاه آزاد فاقد اعتبار وزارتین یا اعتبار بین‌المللی است و از سویی دیگر نگاه متعصب نشریات معتبر نسبت به آثار دانشجویان دانشگاه‌های خود، مانع از چاپ آثار دانشجویان دانشگاه آزاد میشود و بعضاً پس از چندین ماه معطلی نهایت مقاله ارسالی را رد می‌کنند. در بخشنامه سابق دانشگاه آزاد تأکید بر ارائه گواهی پذیرش دو مقاله و در بخشنامه دیگری تأکید بر چاپ مقاله به‌عنوان پیش‌شرط دفاع عنوان شده است، در حالی‌که در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دولتی کشور الزام به پذیرش دو مقاله و یا چاپ آن دیده نمی‌شود و باوجود فراهم بودن زیرساخت‌های پژوهشی لازم، تنها ارائه گواهی پذیرش یک مقاله به‌عنوان پیش‌شرط دفاع از رساله وجود دارد.
او ادامه می‌دهد: در همین شرایط عده‌ای فرصت‌طلب با دریافت مبالغی سنگین (بین ۱۱ تا ۱۸ میلیون تومان) در اندک زمانی تأیید همان مجله را برای دانشجوی مستأصل که راهی جز پرداخت مبلغ درخواستی ندارد، دریافت می‌کنند. اگر مقاله علمی نیست و قابلیت چاپ ندارد، چرا با دریافت پول ناگهان همه‌چیز تغییر کرده و مقاله، آن‌هم به‌صورت فوری، ارزش علمی پیدا می‌کند؟
وی در ادامه اظهار داشت: با توجه به اینکه اکثر دانشجویان دانشگاه آزاد بخصوص در رشته زیست شناسی برای گذراندن پایان نامه مجبور به همکاری با اساتید خارج از دانشگاه و اساتید دانشگاه های دولتی هستند باید هزینه جداگانه برای این همکاری پرداخت کنند و با توجه به اینکه برای ۱۸ واحد پایان نامه هزینه زیادی پرداخت می کنیم و دانشگاه هیچ گونه کمک هزینه و امکاناتی به دانشجو برای گذراندن پایان نامه اش نمی دهد.
دانشجوی دیگری در مورد صدور بخشنامه های جدید گلایه داشت و به این مسئله پرداخت که صدور بخشنامه های جدید عطف به ماسبق می شود و دانشجو در طی دوران تحصیل مداوم با تغییر قوانین و شرایط تحصیلی و مالی مواجه می شود. همچنین بخشنامه‌ها به‌موقع در اختیار دانشجو قرار نمی‌گیرند. سؤال ما این است که چرا بخشنامه‌ها به‌صورت فراگیر و کاملاً شفاف و در زمان مناسب به اطلاع دانشجو نمی‌رسد تا بتواند طبق بخشنامه‌ها و با زمان‌بندی مناسب نسبت به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی خود اقدام کنیم؟ متأسفانه بررسی مفاد برخی بخشنامه های آموزشی و تحصیلی گویای این واقعیت است که اجرای چنین بخشنامه سختگیرانه‌ای، نه‌تنها کمکی به رشد علمی و پژوهشی دانشجویان نخواهد کرد، بلکه اندک انگیزه باقی‌مانده آنها را نیز از بین خواهد برد و کم‌کم شاهد اُفت دانشجو در دانشگاه آزاد به‌ویژه در مقطع دکتری خواهیم بود.
وی در ادامه بیان داشت: متاسفانه افزایش شهریه ها هم یکی ازمشکلات مهم دانشجویان دکتری است. دانشجویان دوره دکتری بعد از گذشت سنوات مجبور به افزایش شهریه شان مطابق با ورودی های جدید می باشند که این خود از لحاظ مالی دانشجویان را تحت فشار قرار می دهد. وقتی دانشجویی رساله‌اش تکمیل‌شده و فقط منتظر پذیرش مقاله یا منتظر تاریخ مقرر جهت پیش دفاع رساله خود است، چرا باید شهریه بپردازد؟ مگر نه اینکه شهریه در قبال خدماتی است که دانشگاه به دانشجو ارائه می‌کند؟ در این مدت انتظار، دانشجو خدماتی دریافت نمی‌کند که شهریه بپردازد؛ حال اینکه این شهریه بابت هیچ را می‌پردازد و حق دفاع هم ندارد. دانشجویی که شهریه یک‌ترم را می‌دهد، سه ماه حق دفاع ندارد تا در تاریخ تعیین‌شده تازه پیش دفاع کند! انصاف نیست که در شرایط دشوار اقتصادی فعلی چنین اجحافی در حق دانشجویان شود.
درآمد دانشگاه
مقایسه درآمد کلی دانشگاه آزاد با سایر دانشگاه‌ها (مانند دانشگاه‌های دولتی) به دلیل تفاوت در نوع منابع درآمد و بودجه‌ریزی پیچیده است. دانشگاه‌های دولتی بخش عمده بودجه خود را از دولت دریافت می‌کنند، در حالی که دانشگاه آزاد بیشتر به شهریه و فعالیت‌های اقتصادی خود وابسته است.
درآمد دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۳ شامل بخش‌های مختلفی است. این دانشگاه علاوه بر شهریه‌های دریافتی از دانشجویان، بخشی از درآمد خود را از منابع غیرشهریه‌ای تأمین می‌کند. برای مثال، پیش‌بینی شده است که درآمد غیرشهریه‌ای دانشگاه آزاد از شهریور ۱۴۰۲ تا مرداد ۱۴۰۳ به حدود ۳۲ هزار میلیارد تومان (۳۲ همت) برسد.
همچنین، برخی واحدهای دانشگاه آزاد در حوزه درآمدزایی غیرشهریه‌ای عملکرد موفقی داشته‌اند. به‌عنوان مثال، واحد تهران شرق در سال مالی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ حدود ۲۸ میلیارد تومان درآمد غیرشهریه‌ای کسب کرده است.
دانشگاه آزاد حکومت خودمختار دارد!
عظیمی راد رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات فناوری مجلس در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: ما تاکید می‌کنیم که وزارت علوم باید نظارت خودش را در دانشگاه آزاد اسلامی داشته باشد. متاسفانه دانشگاه آزاد بیشترین بحث قانونی خودش را از طریق شورای انقلاب فرهنگی پیگیری می‌کند و هرکاری که دوست دارد را با مدیریت شورای انقلاب فرهنگی انجام می‌دهد.
اگر دانشگاه آزاد زیر مجموعه وزارت علوم می‌بود، ما وزیر را به مجلس و کمیسیون می‌کشاندیم. متاسفانه می‌بینیم رییس دانشگاه‌آزاد پاسخگوی وزیر علوم و وزیر بهداشت نیست و حکومت خود مختار خود را دارد. انتظار می‌رود شورای انقلاب فرهنگی به صورت جدی جلو این موضع بایستد و تذکر دهد.
طرح نظارت بر دانشگاه آزاد در کمیسیون آماده است و کمیته جلساتی را برای این طرح گذاشته‌‌است. امیدواریم در آینده نزدیک رای کمیسیون را بگیرد و در صحن مطرح شود تا دیگر شاهد این چنین تصمیماتی نباشیم.
دانشگاه آزاد استقلال نسبی در اداره امور خود دارد، اما همچنان باید در چارچوب قوانین و مقررات وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت کند. برای پیگیری موضوعات خاص (مانند تخلفات مالی، اداری، یا آموزشی) باید ابتدا به سازمان مرکزی دانشگاه آزاد و سپس به نهادهای بالاتر مراجعه کنید.
در اذهان عمومی از دانشگاه آزاد به‌عنوان یک «دانشگاه پولی» که در آن می‌توان با «پول»، «مدرک» به‌دست آورد یاد میشود. مهمترین ایده اولیه دانشگاه آزاد اسلامی، ایجاد عدالت آموزشی و پذیرش تعداد بیشتری از دانشجویان بود که با مرور زمان این هدف محقق شده و تعداد بیشتری از داوطلبان پذیرش در دانشگاه‌ها، با پرداخت شهریه به دانشگاه رفتند و به هدف خود، یعنی دانشجو شدن دست یافتند.
با گذشت سال‌ها اما وضعیت متفاوت شده است و حالا تعداد زیادی از صندلی‌های این دانشگاه خالی از دانشجو هستند و حتی ساختمان‌هایش نیز بلااستفاده شده‌اند.
رشد بی‌رویه تعداد واحدهای آموزشی دانشگاه آزاد در سال‌های پیشین باعث شده، امروز که تعداد متقاضیان دانشگاه افت کرده است، هزینه نگهداری و هزینه های دیگر نسبت به سرانه دانشجویی بالا برود و رسما دانشگاه آزادا یک دانشگاه زیان‌ده به شمار رود!
ولی‌الله بیاتی سخنگوی کمیسیون داخلی مجلس نیز در مصاحبه ای درباره وضعیت نابسامان دانشگاه آزاد بیان می‌کند: اکنون که آمار دانشجویان کاهش یافته، دانشگاه آزاد وضعیت مناسبی ندارد و زیان ده است و باید با تغییر کاربری از خسارت بیشتر جلوگیری کند.
با توجه به زیان‌ده بودن دانشگاه آزاد، مدیران این دانشگاه‌ها به افزایش شهریه‌ها روآوردند. شهریه‌های سرسام‌آور دانشگاه آزاد که هر سال نسبت به سال گذشته رشد قابل توجهی داشته باعث شده است دانشجویان، دیگر تمایلی به پرداخت چنین ارقامی نداشته باشند و عده زیادی هم توانایی پرداخت شهریه را ندارند و از این رو پیش بینی میشود در چند سال اینده این دانشگاه با معضلات اقتصادی جدی مواجه شود. اگر چه جذب دانشجویان عراقی و خارجی در این دانشگاه در دستور کار قرار دارد.
رشته هایی که به درد شغل نمی خورند
آمار بالای بیکاری نیز معضل دیگر این دانشگاه است و این آمارهای منفی در طی این سال‌ها نشان داده افزایش این واحدهای آموزشی کمکی به حل معضل اشتغال در کشور نکرده است! اتفاقا در سال های اخیر پدیده مدرک گرایی روز به روز در جامعه شیوع یافته، بطوری که رشد قارچ‌گونه مراکز و واحدهای دانشگاهی که از آنها به عنوان «کارخانه فرآوری مدرک» یاد میشود، در کشور بسیار مشهود است. وضعیت ضعیف آموزشی و پژوهشی این دانشگاه نیز مطلب قابل توجه دیگری است که حتی واکنش برخی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی را نیز در پی داشته است
یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز با گله از سطح علمی دانشگاه آزاد گفت: دانشگاه آزاد می‌تواند این نخبگان را به بهترین شکلی پرورش دهد و آموزش‌های کاربردی و موثر را به آنها بیاموزد. ولی سطح پایین علمی دانشگاه آزاد سبب شده که پرورش اثربخش و موثری در دانشگاه آزاد صورت نگیرد و به نحوی نخبه سوزی شود.
حال باید پرسید با وجود تمام این ضعف‌های جدی و پررنگ، اصرار بر ادامه دادن فعالیت دانشگاه آزاد با فرمان فعلی چیست و ارزش افزوده دانشگاه آزاد برای فضای علمی کشور قرار است چه باشد؟ پاسخی که اذهان جامعه توقع پاسخ دادن به آن را دارند و کدام نهاد بر آن نظارت دارد؟
