رسانه‌ها، «عصای پنهان» تحریم‌کنندگان ایران

الهه فابریکی اورنگ

رسانه‎ ها نه تنها در فرایند‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و… از پوشش موضوعات گوناگون گرفته تا تاثیرگذاری بر روند فعالیت‎ ها و تصمیمات مختلف جوامع و در نهایت زندگی افراد نقش محوری ایفا می‌کنند، بلکه روشنگری و سرگرمی از مهمترین اهداف زیرمجموعه ‎ای این دسته از کارگردانان دنیا است.

در دنیایی زندگی می‌کنیم که تمامی فرآیندهای زندگی روزمره همچون کار، سرگرمی، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، روابط شخصی، مسافرت و … به اطلاعات و ارتباطات وابسته است و این امر نقش بی‌بدیل رسانه را پررنگ‌تر و شفاف‌تر به نمایش می‎گذارد. آنها با نقش قدرتمندی که دارند با عادت دادن مردم به انواع خود همچون تلویزیون، رادیو، روزنامه‎ها، مجلات و اینترنت به عنوان ساختارهای شکل‌گیری تفکر و عمل در جهان امروز شناخته می‌شوند. آنچنان که پیداست قدرت بالقوه آنها از تاثیرگذاری بر نگرش مردم گرفته تا تغییر نظر و رفتار در بسیاری از مسائل حساس مانند سیاست، فرهنگ، اقتصاد و … نقش مهم خود را هویدا می‌کند.

حال باورکنیم یا نه، همین اهرم قدرتمند، یعنی «رسانه» از متغیرهایی است که در دوران تحریم، «غیرفعال» و یا نه چندان آشکار وارد تئوری‎های تحریمی علیه کشورمان شده است. موضوعی که بحث پوشش روزنامه‌ای یا همان نقش فعالیت رسانه‌ها در قالب مکمل تحریم‌های عملیاتی را در بر می‌گیرد.

آنچه قابل تامل است مطرح شدن نام شش رسانه روزانه مهم جهان اعم از نیویورک تایمز، واشنگتن پست، لس آنجلس تایمز و وال استریت ژورنال در ایالات متحده و گاردین و فایننشال تایمز در بریتانیاست که در مستندات تحریم‌های علیه ایران است. در اسناد منتشره در همین رابطه نام این شش رسانه و پوشش‌های خبری و مقالاتشان با موضوع اختصاصی تحریم‌های ایران به کرات مورد اشاره و استناد قرار گرفته است.

در مقاله‌ای که به تازگی با همت دکترمحمدهاشم پسران و همکاران، در بررسی تاثیر تحریم‌های اقتصادی بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران تهیه شده است، پژوهشگران با بررسی تعداد مقالات منتشر شده در این روزنامه ‎ها و آن هم تنها مطالبی که اختصاصاً به موضوع تحریم‎ ها و ایران پرداخته است، از اضافه شدن متغیری به نام تاثیر رسانه (media) و بررسی ابعاد کیفی آن در تحریم‌های ایران سخن می‎ گویند که به نوبه خود یکی از نکات تامل‎برانگیز در جهت ایجاد فضای نااطمینانی بیشتردر مسیرمبادلات اقتصادی و سیاسی ایران با سایر کشورهای جهان به صورت بالقوه مطرح می‌شود.

همانطور که مشهود است نقش پررنگ سیاست در فضای فعال رسانه، موضوع تحریم‌های مختلفی که در طول ۴۰ سال گذشته بر کشور ما تحمیل شده نیز وارد شده است و در عملیاتی شدن تئوری‌های اقتصاد تحریمی رسانه جایگاه عملیاتی پررنگی یافته است و این خود نشان از آن دارد که اگر از موانع پنهان ایجاد شده در مسیر توسعه سخن می‎گوییم، بیراه نرفته‌ایم.

کشور ما با وجود حساسیت‌های مختلف و دارا بودن از موقعیت‌های مختلف استراتژیکی و مزیت‌های نسبی فراوان در عرصه‌های مختلف برای قدم گذاشتن در مسیر توسعه نیازمند بازشدن گره‌هایی است که سیاستمداران تصمیم‎گیر با روش‎های مختلف به عنوان ابزارهای پنهان و آشکار در تحریم‎های علیه کشورمان از آنها سود می‌جویند.

اینکه رسانه ‎های مطرح جهان همچون «عصایی پنهان» تلاش دارند فضای نااطمینانی تحریم‌ها علیه کشورمان را تشدید کنند و با عناوینی اعم از دو متغیر «بودن یا نبودن» تحریم‌ها، با پوشش رسانه‌ای هدفمند، قصد دارند تا تاثیر و شدت تحریم‌ها را در نگاه جامعه جهانی با الگوهای مدنظر تحریم‎کنندگان منطبق سازند، موضوعی است که باید بیش از بیش از پیش با جدیت دنبال و راهکارهای مقابله با آن به درستی اتخاذ شود.