سقوط «آزاد»

نیلوفر جمالی

با خرید بلیت هواپیماهای پیر، ریسک بزرگی را برای به مقصد رسیدن، به جان می خریم. هواپیماهایی که متوسط عمر آنها بیش از ۲۳ سال است و در دنیا هواپیماهایی با این رده سنی را اسقاط می کنند؛ اما در ایران اسقاط خودروهای زوار در رفته هم در دستور کار نیست چه برسد به هواپیماهایی که فروش آن در شرایط تحریم به ایران ممنوع است.

بارها سوار هواپیماهایی شده ایم که علائم ترسناک فرسودگی آنها توی ذوقمان زده و نگرانی و اضطراب سفر را برایمان به ارمغان آورده است. رنگ شدن بدنه هواپیما و نمایان بودن رد قلمو روی آن، صداهای غیرمتعارف موتور هواپیما، لاستیک های فرسوده ای که در هنگام سوار شدن نمایان است و حتی در یکی از سفرها ورود باد از پنجره های هواپیما به داخل کابین از جمله معدود تجربه هایی است که بسیاری آن را احساس کرده ایم.

پیش از امضا برجام اولیه زمانی که هنوز عمر هواپیماها به اینجا نرسیده بود، نگرانی های بسیاری از نقص های فنی آنها وجود داشت که دولت وقت قول خرید هواپیماهای نو را پس از برجام داد.

اما در پسابرجام خرید هواپیماهای دست دوم با سال ساخت پایین و همچنین خرید تعدادی هواپیمای ATR علیرغم توجه به وضعیت آب و هوای کشور به دلیل رانتی که در این نوع خریدها بود، صورت گرفته که بعدتر ۵۰ تا ۷۰ درصد همین هواپیماهای خریداری شده نیز به دلیل مشکل تامین قطعات یدکی زمین گیر شدند.

حالا پس از گذشت بیش از پنج سال از خرید همین هواپیماهای دست دوم شاهد شرایط بدتر پرواز های ایران هستیم. پروازهایی که با خرید بلیت آنها ریسک بزرگی برای رسیدن به مقصد به جان می خریم.

مشکلات هواپیماها به قدری زیاد است که در ماه پایانی سال ۱۴۰۰ رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی نیز با ابراز ناراحتی از مشکلات زیرساختی حمل و نقل در کشور اعلام کرد که سن ناوگان هوایی ایران بسیار بالا است و پروازهایی که انجام می‌شود، به لحاظ ایمنی هواپیما در پروازها نگران هستند؛ اما اعلام نکردند که برای رفع این نگرانی چه راهکارهایی اندیشیده اند.

این مشکلات به قدری است که از فروردین ماه امسال تعداد زیادی از پروازها با فرود اضطراری همراه بوده است. «فرود اضطراری پرواز کیش- تهران در فرودگاه اصفهان به دنبال نقص فنی»، «فرود اضطراری پرواز ۱۸۳۵ جده ـ مشهد در ‌فرودگاه بوشهر»، «فرود اضطراری هواپیما مشهد- مسقط بعد از سه ساعت سرگردانی در آسمان»، «فرود هوپیمای تهران – نجف در اصفهان»، «پرواز تهران به لار در شیراز به زمین نشست»، «فرود اضطراری پرواز تهران به اصفهان با یک موتور» و …. از جمله تیتر خبرهای یک سال گذشته بوده که نشان دهنده مشکلات فنی زیاد هواپیماهای ایران دارد.

زمان ۲۰ روزه بازگشت هزینه بلیت پروازهای لغو شده

و اما در چند ماه اخیر شاهد مشکلاتی در ایرلاین‌های کشور هستیم که پروازهای خود را به گفته خودشان به دلیل نقص فنی لغو می کنند. البته نباید فراموش کنیم که لغو پروازها بدون اطلاع مسافران صورت میگیرد و با معطلی بیش از ۸ تا ۱۰ ساعت مسافران در فرودگاه همراه است.

نکته جالب اینکه نه تنها پرواز جایگزینی برای پروازهای لغو شده وجود ندارد بلکه پس از معطلی مسافران به بهانه تاخیر در پرواز و امکان اجرای آن در ساعت بعدی و در نهایت لغو آن پرواز به گفته ایرلاین ها با مهر آنها در پشت بلیت آن پرواز مسافران می توانند هزینه خود را طی ۲ روز آتی از آژانس مورد نظر خود دریافت کنند.

بگذریم از اینکه خسارت های دیگری از جمله هزینه هتل های رزرو شده مسافران و مشکلات جلسات کاری و هزینه های جانبی آن برای افراد از این لغو سفرها به جا مانده و کسی پاسخگوی آنها نیست؛ اما نکته ای که باید به آن توجه شود اینکه بسیاری از آژانس ها پس از دریافت بلیت مهر شده قول بازگشت هزینه مسافران را بین ۱۵ تا ۲۰ روز کاری می دهند و هیچ مقام مسئولی پاسخگوی آن نیست.

نمونه این مشکلات را می توان به وضوح در پروازهای شرکت هواپیمایی آتا دید. نمونه ان پرواز تهران- ارومیه در تاریخ ۲۶ خرداد ماه بود که پس از تاخیر به دلیل نقص فنی مسافران را از ساعت ۳ صبح تا ۱۴ بعد از ظهر در فرودگاه مهرآباد معطل کرد.

همچنین این پرواز قرار بود پس از بازگشت از ارومیه مسافران تهران را در ساعت ۱۰:۳۰ صبح به مقصد مشهد سوار کند که آن نیز با کنسلی همراه شد. این روند هواپیمایی آتا همچنان ادامه دارد و در زمان تماس با روابط عمومی این ایرلاین نیز اظهار بی اطلاع می کند و پس از پیگیری خبرنگاران تازه به دنبال کشف علت و پاسخگویی در این زمینه می افتند. اما هیچ راهکاری در این زمینه وجود ندارد.

در واقع با چنین هواپیماهایی که ۹۰ درصد پروازهای آن با نقص فنی لغو می شود، تنها راه برای رسیدن به مقصد سپردن مسافران به دست خدا است و هر لحظه ممکن است با علم به مشکلات هواپیماهایی که پرواز را به جای اسقاط آنها می پذیریم، جان بسیاری را به بازی بگیریم.

وضعیت پروازها به قدری خطرآفرین شده است که محمد محمدی‌بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نیز تاکید کرد که از بین ۳۳۰ هواپیمای کشور تنها ۱۶۰ هواپیما اجازه پرواز دارند و سایر هواپیماها به دلیل تعمیر و نگهداری و استاندارد زمین‌گیر هستند. مشکل بخش عمده‌ای از اینها موضوع موتور و قطعات است که باید تامین شود.

در همین گیر و دار بود که ابراهیم رییسی، رییس جمهور کنونی کشور نیز در سفری به اصفهان در جریان بازدید از شرکت دانش‌بنیان صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) خواستار ساخت ۸ هواپیما با ۷۲ سرنشین تا سفر بعدی خود به این شهر شد. در حالی مدیر روابط عمومی ریاست جمهوری خبر دستور رئیس جمهور برای ساخت ۸ هواپیما را تکذیب کرد که فیلم این درخواست در فضای مجازی دست به دست می شد.

فروش دلاری بلیت های ایرانی به اتباع خارجی

با شرایط نامساعد ایرلاین‌ها و نقص‌های فنی متعدد هواپیماها سازمان هواپیمایی کشور تصمیم گرفته است تا بلیت هواپیما از اتباع خارجی را به دلار بفروشد. طی اطلاعیه سازمان هواپیمایی کشوری، دستورالعمل دلاری شدن بلیت هواپیما برای اتباع خارجی قطعی شده است.

براساس مصوبات جلسه‌ میان سازمان هواپیمایی کشوری و اعضای انجمن شرکت‌های، هیچ یک از مراکز فروش چه به صورت کانال یا اپلیکیشن یا سایت‌ها حق نمایش نرخ اتباع غیر ایرانی را ندارند و اتباع غیر ایرانی برای تهیه بلیت باید به شرکت‌های هواپیمایی مراجعه کنند و پرداخت وجه به صورت دلاری یا ریالی است.

شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند که کپی گذرنامه‌ها را برای صدور بلیت داشته باشند تا از کوچک‌ترین سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود و اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور از این قانون مستثنی هستند.شرکت‌های هواپیمایی حق مسدود سازی درگاه‌های فروش بلیت را ندارند؛ اگر این اتفاق بیفتد سازمان هواپیمایی مجوز پرواز شرکت خاطی را باطل می‌کند.

اتفاقی که بسیاری از کارشناسان و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری معتقدند باعث کم شدن همین تعداد محدود گردشگر به دلیل ارزانی های داخلی ایران می شود؛ اما سازمان هواپیمایی کشوری در واکنش به نامه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مبنی درخواست توقف دریافت دلاری بودن بلیت برای اتباع غیر ایرانی اعلام کرده است که براساس آیین‌نامه‌های دولتی، مرجع تعیین نرخ بلیت، شورای عالی هوایی است و سایر ارگان‌ها نمی‌توانند تعیین‌کننده در این موضوع باشند.

به نظر می رسد، دولت نه تنها به فکر نوسازی ناوگان هوایی و اسقاط هواپیماهای از کار افتاده کشور نیست بلکه در فکر برنامه ریزی برای درآمدزایی دلاری از این ماشین های سفر به آخرت نیز هست.