صفر تا صد اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی از زبان معاون توسعه بازار بورس انرژی

به گفته معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی، اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی در دنیا به عنوان مشوق افزایش بهره‌وری، افزایش بازدهی و کاهش مصرف سوخت به کار گرفته می‌شود و همان‌طور که از اسم آن مشخص است منجر به بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی می‌شود.

محمدحسین عسگری در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی بازارسرمایه ایران (سنا) به ارائه جزئیاتی از سابقه و فلسفه معاملات اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی در دنیا و فرایند اجرا و انواع اوراق صرفه‌جویی انرژی که در ایران طراحی شده است، پرداخت.

عسگری با اعلام این خبر که معاملات گواهی صرفه‌جویی انرژی برای نخستین‌بار در دو قالب گواهی صرفه‌جویی محقق شد و گواهی صرفه‌جویی تامین مالی در بازارسرمایه ایران اجرا خواهد شد، گفت: گواهی صرفه‌جویی انرژی، ابزار مالی جدیدی است که با همکاری سازمان بورس طراحی شد و فرایند مقررات‌گذاری آن در مراحل پایانی قرار دارد.

او درباره سابقه این اوراق در دنیا گفت: گواهی صرفه‌جویی انرژی در دنیا با عنوان اوراق گواهی سفید یا  white certificate شناخته می‌شود. این اوراق در کشورهای مختلف اجرا و طراحی شده است از جمله هند، انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی همچون ایتالیا که در بازار GME آن عملیاتی شده است.

به گفته عسگری، گواهی صرفه‌جویی انرژی در دنیا طراحی شد تا آن دسته از بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی که  مصرف انرژی کمتر از استاندارد دارند بتوانند میزان مازاد انرژی را که به دلیل بهینه‌سازی مصرف انرژی، حاصل کرده‌اند به شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند هدف‌هایی که بر مبنای استاندارد بهینه‌سازی مصرف سوخت و مصرف انرژی برایشان تعیین شده است، محقق کنند، فروخته و به‌نوعی واگذار کنند.

او افزود: در واقع شرکت‌های دیگر می‌توانند نیاز مازاد خود که به دلیل تحقق نیافتن اهداف و انحراف از میزان مصرف استاندارد در مجموعه آنها شکل گرفته است را از طریق بازار تامین و از شرکت‌هایی که عملکرد بهتری داشته‌اند، خریداری کنند.

جنبه تشویقی گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی در ایران

به گفته معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی ایران، برخلاف دنیا در ایران این اوراق با یک دیدگاه متفاوت طراحی شده است و برخلاف دنیا که جنبه توامان تشویقی و تنبیهی داشت، این اوراق در ایران بر مبنای سازوکار تشویقی طراحی شده است.

به گفته او، طرحی که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد به نوعی سیستم پاداش و تنبیه دارد چراکه در این روش شرکت‌هایی که عملکرد بهتری دارند می‌توانند به میزان انرژی صرفه‌جویی شده، پاداش دریافت کنند و در مقابل شرکت‌هایی که مصرف بیشتری دارند به نوعی جریمه می‌شوند و مجبور می‌شوند عدم تحقق و انحراف از میزان استاندارد مصرف انرژی را از بازار خریداری کنند.

عسگری در این باره گفت: در ایران از آنجا که در ابتدای این راه قرار داریم، طبق نظر شورای عالی انرژی مقرر شد معاملات گواهی صرفه‌جویی انرژی بر مبنای مشوق وسیستم تشویقی اجرا شود، به همین دلیل آیین‌نامه‌ای تحت عنوان آیین‌نامه ایجاد بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست در اسفند ۹۶ از سوی شورای عالی انرژی مصوب شد و از سوی سازمان برنامه و بودجه به عنوان دبیرخانه این شورا جهت اجرا ابلاغ شد.

طراحی اوراق صرفه‌جویی در دو نوع متفاوت

به گفته معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی ایران در نهایت طبق بررسی‌ها، در این طرح دو نوع اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی تحت عنوان یکی گواهی صرفه‌جویی محقق شده و دیگری گواهی صرفه‌جویی تامین مالی  طراحی شد.

عسگری در خصوص سازوکار گواهی صرفه‌جویی محقق شده گفت: در بازار گواهی صرفه‌جویی محقق شده، شرکت‌ها، افراد یا نهادهایی که قبلا پروژه‌ها و طرح‌های موردنظر خود را پیاده‌سازی یا اجرا کرده‌اند می‌توانند مابه ازای انرژی صرفه‌جویی شده در طرحشان که به آنها اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی تعلق گرفته است، این اوراق را در بورس انرژی به فروش برسانند.

به گفته او فرایند تعریف شده برای این طرح به این شکل است که طرح موردنظر قبل از اجرا در کمیسیون صرفه‌جویی انرژی ارائه شده و میزان مصرف انرژی پیش از اجرای طرح اندازه‌گیری می‌شود و بعد از اجرا نیز میزان انرژی صرف‌شده در آن اندازه‌گیری و ارزیابی ‌ می‌شود. ‌بدین ترتیب بر اساس داده‌های ‌ به‌دست آمده ‌آمده، انرژی صرفه‌جویی شده و اهداف محقق‌شده تعیین و اعلام می‌شود.

عسگری افزود: بر این اساس، شرکت یا بنگاهی که تمامی مراحل را طی کرده و انرژی صرفه‌جویی کرده است، معادل انرژی صرفه‌جویی شده، اوراق بهاداری را تحت‌عنوان اوراق گواهی صرفه‌جویی دریافت می‌کند. دارایی پایه گواهی صرفه‌جویی انرژی محقق شده، همان سوخت یا حامل انرژی است که صرفه‌جویی در آن اتفاق افتاده است.

او برای تشریح بیشتر این روش مثالی را طرح کرد و بیان کرد: برای مثال نیروگاهی را در نظر بگیرید که قبلا نیروگاه گازی بوده اما با انجام سرمایه‌گذاری جدید به نیروگاه سیکل ترکیبی تبدیل می‌شود. قاعدتاٌ راندمان این نیروگاه افزایش پیدا کرده است چرا که در ساختار جدیدش برای تولید یک کیلو وات برق، سوخت کمتری مصرف کرده و بدین‌ترتیب موفق به صرفه‌جویی انرژی شده است. از این منظر نیروگاه موردنظر عملا مستحق دریافت مقداری اوراق بهادار، تحت‌عنوان اوراق بهادار صرفه‌جویی محقق شده است که می‌تواند این اوراق را در بازار ثانویه‌ای که در بورس انرژی شکل گرفته است، واگذار کند.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، در طرح مورد نظر خریداران اوراق می توانند اصطلاحاً در خواست اعمال این اوراق را ارائه کرد و دارایی پایه این اوراق را که برای مثال گاز است ارائه‌ داده و در اولین دوره استانداردی که برای تحویل گاز تعریف شده است، دارایی مورد نظر را دریافت کنند.

به گفته عسگری، بنگاه موردنظر به عنوان مشترک گاز در شبکه گاز کشور به‌جای آنکه گاز مورد نیاز خود را از شرکت ملی گاز خریداری کند می‌تواند این اوراق را از بورس انرژی خریداری کند و نیاز خود را از این طریق برطرف کند. در نتیجه به میزانی که این اوراق را خریداری کرد، نیازی نیست به شرکت ملی گاز برای مصرف گاز وجه پرداخت کند.

این فرایند که به عنوان فرایند تحویل فیزیکی اوراق در طرح مورد نظر تعریف شده است، در صورت موافقت وزارت نفت، در حوزه فرآورده‌های نفتی نیز قابلیت اجرا دارد. برای مثال اگر کسی در حوزه حمل‌ونقل شهری صرفه‌جویی انرژی انجام داد و باعث شود در میزان مصرف یک فراورده نفتی مثل بنزین یا گازوئیل صرفه جویی شود، این فرد مستحق دریافت اوراق گواهی صرفه‌جویی محقق‌شده بنزین یا گازوئیل و فروش آن در بورس انرژی می‌شود و در مقابل کسانی که این اوراق را خریداری می‌کنند، می‌توانند در دوره‌های مشخص که از قبل اطلاع داده می‌شود به صورت فیزیکی و برای مقاصد صادراتی یا داخلی حامل انرژی موردنظر خود را دریافت کنند.

یک ابزار مالی جدید

عسگری در پایان این گفت‌وگو به مسیری که این گواهی‌ها در فرایند کسب مجوز طی کرده است پرداخت و گفت: این طرح ابتدا در جلسات کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی و مورد تصویب قرار گرفت و اواخر اسفند ۹۹ نیز در شورای عالی بورس مطرح و پس از موافقت اعضا به عنوان ابزار مالی جدید تصویب شد.

او افزود: پس از دریافت مصوبه از کمیته فقهی سازمان بورس و شورای عالی بورس در جلسات کمیته تدوین مقررات سازمان بورس اوراق بهادار، دستورالعمل‌های مربوط به آن نیز تدوین شد. علاوه بر این، الحاقاتی که لازم بود به دستورالعمل‌های بورس انرژی اضافه شود طراحی شد از جمله بندها و موادی در دستورالعمل‌های پذیرش، معاملات و ثبت و سپرده‌گذاری و تسویه و پایاپای کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی. در نهایت این تغییرات و پیش‌نویس‌های تهیه‌شده نیز در کمیته فقهی سازمان تصویب شد و مورد تایید قرار گرفت.

عسگری در پایان ابراز امیدواری کرد: پس از تصویب تغییرات فوق در دستورالعمل‌های بورس انرژی از سوی هیات مدیره سازمان بورس اوراق بهادار و آماده‌سازی زیرساخت‌های اجرایی در بورس که البته در این حوزه نیز اقدامات زیادی انجام شده است، بتوانیم به‌زودی هم در حوزه گواهی صرفه‌جویی محقق‌شده و هم در حوزه تامین مالی این پروژه‌ها شاهد شروع معاملات این ابزار جدید مالی باشیم