طلای آنلاین از خالی فروشی تا واقعیت!
در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۴۰۳، هیأت مقررات‌زدایی تصمیم به توقف موقت صدور مجوز برای پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا گرفت. این تصمیم به‌دلیل نگرانی‌ها درباره فعالیت این پلتفرم‌ها و اتهامات مربوط به «خالی‌فروشی» اتخاذ شد.
«خالی‌فروشی» به معنای فروش دارایی‌ای است که فروشنده در حال حاضر مالک آن نیست و امیدوار است در آینده با قیمتی پایین‌تر آن را تهیه کند. در زمینه پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا، این اتهام مطرح شده که برخی از این سکوها بدون داشتن طلای فیزیکی، اقدام به فروش می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر، ممکن است طلایی در کار نباشد و صرفاً یک کلاهبرداری اینترنتی باشد.
بااین‌حال، تجربه کاربران نشان داده است بسیاری از این پلتفرم‌ها به تعهدات خود عمل کرده و دارایی کاربران را به کیف پول آنان منتقل می‌کنند. اتهام دیگر، «فرار با سرمایه مردم» است؛ ادعایی که بیشتر شبیه به یک سناریوی تخیلی است. واقعیت این است که هر کسب‌وکاری، از کوچک‌ترین فروشگاه محلی گرفته تا بزرگ‌ترین بانک‌های جهانی، در معرض ریسک ورشکستگی قرار دارند.
واکنش مقامات و نهادهای نظارتی
سعید منتظرالمهدی، سخنگوی فراجا، تأکید کرده است که مردم باید به دارا بودن و اخذ نماد تجارت الکترونیکی در سکوهای خرید و فروش طلا توجه کنند.
وی افزود: «پلیس امنیت اقتصادی فراجا در یک‌سال گذشته و به‌ویژه در نیمه دوم سال با رونق گرفتن مبادله تجاری طلا، سکه، شمش و سایر مسکوکات باارزش در فضای مجازی، اقدام به رصد و جلوگیری از هرگونه آسیب به دارایی‌های مردم کرده و با هرگونه خالی‌فروشی و سوءاستفاده از شهروندان مقابله و برای چندین مؤسسه نامعتبر پرونده قضایی تشکیل داده و از ادامه فعالیت آنان جلوگیری کرده است.»
محمدرضا حاجی‌جعفری، معاون مرکز بهبود محیط کسب‌وکار وزارت اقتصاد، نیز اعلام کرده است که با توجه به مشکلات مربوط به پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین طلا، هیأت مقررات‌زدایی تصمیم به توقف صدور این مجوز گرفته و ۵۰ روز به کمیته طلا مهلت داده است که ضوابط لازم را تهیه کند.
دو شرط مهم باید به ضوابط اضافه شود؛ اول داشتن سپرده طلا برابر با میزان خرید و فروش در بانک کارگشایی و دوم فراهم‌شدن زیرساخت‌های امنیتی سایت.
نگرانی‌های قضایی و درخواست ساماندهی
علی القاصی، رئیس کل دادگستری استان تهران، از روند رو به رشد معاملات آنلاین طلا و فعالیت بخش قابل‌توجهی از مردم در نرم‌افزارهای ایجاد شده نگران است و از دستگاه‌های ذی‌ربط و متولی خواسته است تا به قید فوریت نسبت به ساماندهی این معاملات اقدام کنند، تا از بروز مشکلات متعدد برای شهروندان و شکل‌گیری پرونده‌های کثیرالشاکی در آینده جلوگیری شود.
پاسخ پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا
در واکنش به این اتهامات، پلتفرم‌هایی مانند «طلاسی» بیانیه‌هایی صادر کرده و تأکید کرده‌اند که تمامی معاملات در این پلتفرم‌ها با پشتوانه واقعی طلا انجام می‌شود و هیچ‌گونه خالی‌فروشی صورت نمی‌گیرد. آن‌ها همچنین به اصول اساسی فعالیت خود، از جمله گزارش‌دهی و بازرسی دوره‌ای، نظارت دقیق نهادهای نظارتی و داشتن مجوزهای ضروری از مراجع قانونی اشاره کرده‌اند. طلاسی در بیانیه خود اعلام کرده است: «پلتفرم طلاسی بزرگ‌ترین و معتبرترین سایت و اپلیکیشن خرید و فروش آنلاین طلا در ایران است که همیشه سعی دارد با رعایت مقررات و قوانین، امانت‌دار کاربران خود باشد.»
نیاز به تعادل بین نوآوری و نظارت
با توجه به رشد سریع فناوری و تغییر الگوهای خرید و فروش، پلتفرم‌های آنلاین نقش مهمی در تسهیل معاملات ایفا می‌کنند. اما همان‌طور که در هر حوزه‌ای از نوآوری، نظارت و تنظیم‌گری ضروری است، در این حوزه نیز باید تعادلی بین تسهیل تجارت و حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان برقرار شود.
اتهامات مربوط به خالی‌فروشی و کلاهبرداری نشان‌دهنده نیاز به شفافیت بیشتر و نظارت دقیق‌تر بر فعالیت این پلتفرم‌هاست. از سوی دیگر، توقف کامل یا محدودیت بیش‌ازحد می‌تواند به نوآوری و رشد اقتصادی آسیب برساند.
بنابراین، بهترین رویکرد ممکن است تدوین مقرراتی باشد که ضمن حمایت از مصرف‌کنندگان، فضای لازم برای رشد و توسعه پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا را فراهم کند. این مقررات می‌تواند شامل الزام به داشتن پشتوانه طلا، شفافیت در ارائه اطلاعات به مشتریان، نظارت مستمر و ایجاد زیرساخت‌های امنیتی مناسب باشد.
در نهایت، همکاری نزدیک بین نهادهای نظارتی، پلتفرم‌های فروش آنلاین و مصرف‌کنندگان می‌تواند به ایجاد بازاری شفاف، امن و کارآمد منجر شود که در آن حقوق همه ذی‌نفعان محترم شمرده شود.
