گروه صنعت، معدن و تجارت- بانک جهانی امنیت غذایی را به صورت «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف کرد که این تعریف در کنفرانس رم مورد تاکید قرار گرفت.
این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر موجود بودن غذا تنها به میزان مواد غذایی در مرزهای ملی که درگذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات مواد غذایی میباشد.
مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است و به معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه میباشد.
دویچه بانک آلمان در تحقیقی که انجام داده به این نتیجه رسیده است که رشد پایدار در بخش کشاورزی نقش موثری در حفظ امنیت غذایی جهان خواهد داشت.
بر اساس پیش بینیهای صورت گرفته، افزایش جمعیت و همچنین افزایش رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه در دهههای آتی به رشد تقاضای غذا منجر خواهد شد. علاوه بر این، تقاضای جهانی غذا نه تنها افزایش مییابد، بلکه از لحاظ ماهیتی نیز دچار تغییرات عمده خواهد شد. گسترش شهری سازی و تغییر ترجیحات غذایی موجب شده است تقاضا برای تولیدات گران قیمت غذایی در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد.
تخریب محیط زیست از دو جنبه با غذا در ارتباط است. این مساله با محدود کردن محصولات غذایی، تولید مواد غذایی را کاهش میدهد. از سوی دیگر، این مساله حاصل فعالیتهای نادرست کشاورزی است
از سوی دیگر، عرضه غذا تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. فائو اعلام کرده است که برای تامین غذای مورد نیاز جمعیت ۹ میلیارد نفری جهان در سال ۲۰۵۰، باید تولید کنونی را دو برابر کرد. تحقق این هدف مستلزم رفع موانعی از قبیل محدودیت زمینهای کشاورزی، کمبود آب، قیمت بالای انرژی، افت سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات کشاورزی و افزایش ضایعات غذایی میباشد.
محمدعلی نیکبخت در دفاع از برنامههای خود برای تصدی بر وزارتخانه جهاد کشاورزی، گفت: با عنایت به فرصت اندک در اختیار و گستردگی موضوعات بخش کشاورزی و با توجه به اینکه در آستانه آغاز بررسی برنامه هفتم توسعه کشور هستیم، برنامههای خود را بر اساس ۴ جهتگیری اصلی تقدیم حضور شما نمایندگان میکنم.
وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی ادامه داد: ابتدا اینکه جدیت و تلاش در ادامه اجرای تکالیف قانونی و اسناد بالادستی، دوم؛ رفع عوامل محدودکننده تولید پایدار و بهرهور با تأکید بر ۳ اصل مهم یعنی خودکفایی در محصولات اساسی، حفظ سرمایههای انسانی از طریق رعایت کرامت و ارتقا سطح معیشت بهرهبرداران، حفظ منابع پایه، سوم؛ توسعه متوازن تمامی اجزای زنجیره ارزش با تأکید بر تکمیل زنجیرههای ارزشی ملی، استانی و منطقهای، نقشآفرینی مشارکتهای مردمی در سرمایهگذاری در توسعه زنجیرههای ارزش، کاهش نوسانات تولید و بازار از طریق اجرای سیاستهای حمایتی مناسب، کاهش تلفات و ضایعات محصولات کشاورزی، به حداقل رسانی خامفروشی محصولات کشاورزی.
وی افزود: چهارمین جهتگیری عبارت است از ریلگذاری برای تأمین امنیت غذایی مردم نهاد، کشاورزی دانش بنیان و رشد تولید است که بر این اصول تأکید دارم، اول آن که در تمامی ارکان بخش کشاورزی به غذا به ویژه هستههای اولیه تولید خودکفا شویم، دوم آن که به روزترین فناوری بومی و تجربه شده کشور و جهان را وارد زنجیرهها کنیم و اما در خصوص جهتگیری دوم یعنی رفع عوامل محدودکننده تولید پایدار و بهرهور باید بگویم خواهران و برادران عزیز سالهاست که رهبر فرزانه انقلاب در خصوص خودکفایی محصولات اساسی توصیههای جدی میفرمایند اما آمار و اطلاعات حاکی از ناپایداری شدید در خودکفایی است.
نیکبخت افزود: تولید تصادفی و بیبرنامه نمیتواند ضامن امنیت غذایی پایدار باشد ضمن آن که فقط در همین ۶ سال اخیر، درصد خودکفایی برای گندم ۲۵ درصد، برنج ۲۲ درصد، شکر ۵۴ درصد و جو ۳۱ درصد است و به عبارتی گاهی خودکفا و گاهی واردکننده بزرگ بودهایم و شرمندهام که بگویم در حال حاضر درصد خودکفایی در روغن و ذرت دانهای کمتر از ۱۰ درصد است و دسترسی به امنیت غذایی پایدار با روشهای رایج گذشته امکانپذیر نیست.
وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی با بیان اینکه کشاورزی ایران نیاز به یک بازنگری عمیق و طرح تحولزا دارد، مطرح کرد: من و همکارانم برای خودکفایی در محصولات اساسی برنامه داریم و جهت اطمینان خاطر شما بزرگواران نظرتان را به یک الی دو عدد از این برنامهها جلب میکنم، به عنوان مثال خلأ عملکرد گندم در آبی و دیم به ترتیب ۵ و ۱.۵ تن است، این یعنی امکان دستیابی به ۱۶ میلیون تن گندم.
