فرونشست ۴۰۹ دشت ایران

مطابق اظهارات رئیس گروه آب زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، هم اکنون ۴۰۹ دشت از ۶۰۹ دشت مطالعاتی کشور در وضعیت بحرانی فرونشست زمین قرار دارند؛ مساله‌ای که نشان می‌دهد عمده آبخوان‌های ایران در شرایط خطرناک نشست هستند و اگر تدبیر صحیحی برای جلوگیری از تداوم روند فرونشست زمین و کنترل میزان برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در این دشت‌ها انجام نشود، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد تبعات سوء ناشی از فرونشست شامل ایجاد شکستگی در جاده‌ها، راه‌آهن و ساختمان‌ها، وارد شدن آسیب به تاسیسات زیربنایی و بروز فروچاله‌های ناگهانی در بسیاری از مناطق ایران خواهیم بود.

فرونشست زمین به علت برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی در طول سال‌های متمادی رخ می‌دهد و در دهه‌های اخیر که روند برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در دشت‌های مختلف کشور با شدت زیادی افزایش یافته، شاهد تشدید نرخ فرونشست زمین و ایجاد فروچاله در بسیاری از دشت‌های ایران بوده‌ایم؛ به نحوی که مطابق نقشه پهنه‌های فرونشست دشت‌های ایران که در سال ۹۸ توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تهیه شده، دشت جنوب غرب شهر تهران با نرخ ۲۳ سانتی‌متر در سال در وضعیت فوق قرمز فرونشست قرار دارد.

البته فرونشست تهران بدترین شکل فرونشست در کشور نیست و با توجه به نرخ و وسعت، دشت‌های استان های اصفهان، فارس، تهران و قزوین دارای بالاترین رتبه‌های فرونشست زمین در ایران هستند.

دشت‌ها یا آبخوان‌هایی که مقدار برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی آنها از میزان تغذیه آن سفره‌ها در طول سال‌های متمادی بیشتر باشد، دچار فرونشست زمین می‌شوند.

در چند دهه گذشته نیز برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در نقاط مختلف ایران منجر به تشدید روند فرونشست زمین در برخی مناطق کشور شده است. در این میان فرونشست زمین آثار مخرب گوناگونی برای طبیعت به همراه دارد که یکی از مهمترین آنها ایجاد فروچاله‌ها محسوب می‌شود.

انتشار آخرین نقشه فرونشست زمین در نقاط مختلف ایران در سال ۹۸

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تعداد دشت‌های دچار فرونشست زمین در ایران توضیح داد: در کشور ما ۶۰۹ دشت مطالعاتی وجود دارد که از این میان، ۴۰۹ دشت کشور، دشت‌های بحرانی هستند، یعنی در آن دشت‌ها میزان تغذیه آبخوان از مقدار برداشت در طول سال‌های متمادی کمتر بوده و در واقع، فرونشست زمین با نرخ های متفاوتی در بیشتر دشت های کشور مشاهده می‌شود، اما آهنگ فرونشست زمین در دشت‌هایی که در وضعیت بحرانی قرار دارند، بیشتر است.

رئیس گروه آب زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به تهیه نقشه فرونشست زمین در دشت‌های مختلف کشور گفت: اندازه‌گیری فرونشست زمین در دشت‌های مختلف با روش‌های تداخل‌سنجی و با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در بازه‌های زمانی مختلف انجام می‌شود.

آخرین نقشه کشوری درباره نرخ فرونشست زمین در دشت‌های مختلف ایران نیز در سال ۹۸ تهیه شده که در این نقشه میانگین نرخ فرونشست و بیشینه نرخ فرونشست برحسب سانتی‌متر در سال در نقاط گوناگون ایران نشان داده شده است.

انتظام در ادامه تاکید کرد: فرونشست زمین یک پدیده دینامیک است که با پایین رفتن سطح آب زیرزمینی و متراکم شدن لایه‌های ریزدانه زمین رخ می‌دهد. در این میان بسته به این که در هر سال سطح آب زیرزمینی در کدام لایه زمین پایین‌تر می‌رود، فرونشست زمین با نرخ‌های متفاوتی ایجاد می‌شود. به همین دلیل در یک دشت خاص، نرخ و محل وقوع فرونشست زمین در یک سال، ممکن است با نرخ و محل وقوع فرونشست زمین در سال‌های دیگر کاملا متفاوت باشد.

بنابراین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور هرچند سال یک بار نقشه فرونشست زمین را اصلاح می‌کند و قرار است در سال ۱۴۰۱ نیز نقشه جدیدی از نرخ فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور منتشر شود.