مروری بر موانعی که باید از مسیر تولید برداشته شود
سیدسپهر قوام‌الدینی
کارشناس اقتصادی
رهبر معظم انقلاب اسلامی در ابتدای سال ۱۴۰۰ با بلندنظری، شعار سال را «تولید پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» نامگذاری کردند. با توجه به تحریم‌های ظالمانه استکبار جهانی که از انقلاب پرشکوه سال ۱۳۵۷ تاکنون همواره با هدف ضربه زدن به اقتصاد کشور عزیزمان هر روز هم ناجوانمرادنه افزایش می‌یابد، جوانان و دانشمندان فرهیخته این آب و خاک هیچ وقت سر تعظیم در برابر این رفتارهای خصمانه فرود نیاورده و همواره سعی در ساختن فرداهایی بهتر داشته‌اند.
نخبگان ایرانی همواره شعار ما می‌توانیم را به بهترین وجه ممکن صرف کرده‌اند. ما می‌توانیم چون می‌خواهیم. پس از گسترش و همه‌گیری ویروس کرونا نیز جوانان سربلند ایرانی با برداشتن گام‌های بی‌نظیر در تولید انواع واکسن‌های مقابله با این ویروس منحوس توانستند به جهان نشان دهند که چگونه ممکن است حتی در زمان تحریم هم فعل خواستن را صرف کرد. حال، با توجه به فرمایش معظم‌له اگر پشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها انجام شود آیا تولید نمی‌تواند به سرمنزل مقصود برسد؟
مشکلات اصلی تولید در ایران عبارت است از:
۱- تأمین نقدینگی که امروز یکی از مشکلات اساسی واحدهای تولیدی به شمار می‌آید به نحوی که بخش زیادی از تولیدکنندگان قادر نیستند از محل فروش کالای تولیدی در بازار یا از طریق سیستم بانکی در زمان مقرر یا رقم مورد نظر تأمین مالی کنند. متأسفانه این خود تبدیل به عاملی شده است که نه‌تنها حجم تولید کاهش یابد بلکه واحدهای تولیدکننده هم اقدام به تعدیل نیروی کار و یا تعطیلی کنند.
۲- مسئله بسیار مهم بعدی نبود امکان مبادلات ارزی و مالی تولیدکنندگان با شرکا و رقبای خارجی است که خود تبدیل به یک معضل جدی واحدهای تولیدی شده است. این موضوع کاهش فروش خارجی و صادرات را به دنبال داشته و حتی تأمین مواد اولیه تولیدکنندگان را دچار اختلال کرده است.
۳- یکی از عمده مسائل و مشکلات واحدهای تولیدی بدهی‌های پرداخت‌نشده و معوق به سیستم بانکی است. افزایش تصاعدی بدهی‌ها و ناتوانی واحدهای تولیدی در بازپرداخت این بدهی‌ها باعث شده است نه امکان اولیه تسهیلات جدید به واحدهای تولید وجود داشته باشد و نه امکان دفع مشکلات روزافزون آنها فراهم شود.
۴- چرخه معیوب مالیات بر ارزش افزوده نیز عامل بسیار مهمی در تشدید ناکارآمدی‌هاست و نیاز به بحث کارشناسی بسیار مهمی دارد که در این مقال نمی‌گنجد اما خود عاملی است که باعث شده است پرداخت مالیات برای تولیدکننده‌ای که هر روز با کاهش تولید مواجه است جانفرسا شود.
۵- قوانین ضد و نقیض در کشور که هر چند با محوریت حمایت از تولید هستند اما حرکت روان تولید را در سنگلاخ بروکراسی‌های متداول می‌اندازند.
۶- افزایش قابل توجه و باورنکردنی قیمت مواد اولیه داخلی و خارجی به یقین خود عاملی تعیین‌کننده است و به عنوان یکی از موانع جدی تولید در کشور نام برده می‌شود.
۷- رکود بازار که بر اثر کاهش تولید در واحدهای تولیدی، کاهش قدرت خرید مردم یا بسته شدن کارخانجات تولیدی رخ داده است از دیگر عواملی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
۸- تغییر مداوم نرخ ارز و سایه شوم و سنگین آن بر اقتصاد کشور هم نباید فراموش شود. ذکر این نکته مهم است که در مراودات بین‌المللی جزو محدود کشورهایی هستیم که خریدار برای ما تعیین می‌کند چگونه پول فروش کالاهای خریداری‌شده را به ما پرداخت کند. تولیدکننده نمی‌داند به راستی آیا کالایی را که امروز فروخته است، فردا هم می‌تواند تولید کند یا خیر؟
۹- هزینه‌های وحشتناک حمل‌ونقل قیمت تمام‌شده تولید را به شدت افزایش می‌دهد. با وضع قوانین جدید در حوزه حمل‌ونقل باید هزینه جابه‌جایی محصولات برای تولیدکننده کاهش یابد. هرچند با افزایش قیمت حامل‌های انرژی نمی‌توان امید چندانی به این مهم داشت، دولت محترم باید با پرداخت یارانه به این بخش مهم در کاهش قیمت تمام‌شده محصولات واحدهای تولیدی موثر واقع شود.
امروز با کاهش ظرفیت بسیاری از واحدهای تولیدی که بر اثر عوامل بالا رخ داده است، هزینه سربار واحدهای تولیدی به نحو فزاینده‌ای افزایش یافته است. اگر با کاهش عوامل رکود در بازار ظرفیت واحدهای تولیدی افزایش پیدا کند به طور حتم نه‌تنها هزینه‌های سربار تولید کاهش می‌یابد بلکه فضای سالم رقابتی برای تولیدکننده داخلی هم بهبود خواهد یافت.
حال باید ماند و دید قوای سه‌گانه مجریه، مقننه و قضائیه تا چه میزان برای روان‌سازی امر تولید و پشتیبانی قدم‌های اساسی برخواهند داشت.
حضور مداوم قوای سه‌گانه و هماهنگی آنها تنها عاملی است که می‌تواند قوانین دست‌وپا گیر تولید را مرتفع و زمینه را برای بازگشت به مراودات بین‌المللی هموار سازد.
هرچند رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره به ضرورت رفع موانع تولید تاکید کرده‌اند، هنوز مسئولان محترم نتوانسته‌اند آن گونه که شایسته است منویات ایشان را اجرایی کنند. امید است با حضور همه‌جانبه در انتخابات ۲۸ خرداد سال جاری و انتخاب اصلح و شایسته، مردم به عنوان صاحبان اصلی انقلاب اسلامی بستری برای برای رفع موانع تولید فراهم کنند تا در انتهای سال ۱۴۰۰ بتوانیم رونق تولید را جشن بگیریم.
