مصائب ناترازی انرژی بر صنعت سیمان
مهرداد ابراهیمیان
صنعت سیمان ایران به عنوان یکی از صنایع استراتژیک و وابسته به انرژی، به شدت تحت تأثیر ناترازی‌های انرژی و قطعی‌های برق قرار گرفته است. این چالش‌ها در سال‌های اخیر نه تنها باعث کاهش ظرفیت تولید سیمان شده‌اند، بلکه رتبه جهانی ایران در این صنعت را نیز دچار افت کرده‌اند. در ادامه به تفصیل درباره چالش‌ها و راه‌حل‌های پیشنهادی پرداخته‌ایم.
وضعیت کلی صنعت سیمان ایران
صنعت سیمان ایران با ۶۸ کارخانه فعال و ظرفیت اسمی تولید سالانه ۸۹.۶ میلیون تن یکی از پایه‌های اقتصادی و صنعتی کشور محسوب می‌شود. این صنعت به‌طور سنتی تأثیر بسزایی در رشد زیرساخت‌های عمرانی و اقتصادی ایران داشته است.
اما در سال‌های اخیر، بحران تأمین انرژی، بویژه در فصل‌های اوج مصرف (تابستان و زمستان)، مشکلات عدیده‌ای برای این صنعت به وجود آورده است. بر اساس اظهارات علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان، در مرداد ماه سال جاری ۷۰ درصد از کوره‌های سیمان‌سازی به دلیل قطعی برق متوقف شدند و این روند در دی ماه نیز با متوقف شدن ۳۰ درصد ظرفیت دیگر ادامه یافت.
این ناپایداری‌ها منجر به کاهش تولید و از دست رفتن جایگاه ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان جهان شده است.
اثرات ناترازی انرژی بر صنعت سیمان
ناترازی در تأمین انرژی برق و گاز طبیعی، که به عنوان دو رکن اصلی فعالیت صنایع سیمان محسوب می‌شوند، آثار مختلفی بر این حوزه داشته است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) کاهش تولید و نزول رتبه جهانی: ایران که پیشتر رتبه ششم جهان در تولید سیمان را به خود اختصاص داده بود، به دلیل محدودیت‌های انرژی به جایگاه هشتم تنزل پیدا کرده است. این کاهش تولید نه تنها درآمدهای حاصل از صادرات سیمان را کاهش داده، بلکه نیازهای داخلی برای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی را نیز به چالش کشیده است.
ب) افزایش هزینه‌های تولید: قطعی‌های متوالی برق و گاز باعث توقف‌های مکرر در خطوط تولید شده و این امر منجر به کاهش بهره‌وری تجهیزات و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری شده است. از سوی دیگر، واحدهای تولیدی مجبورند برای مقابله با این چالش‌ها به منابع انرژی جایگزین که بعضاً هزینه‌بر و ناکارآمد است، روی آورند.
ج) کاهش سوددهی و بازگشت سرمایه: مجید وفاپور، رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، تاکید کرده است که بهای تمام شده تولید سیمان در کشور افزایش یافته و حاشیه سود کارخانه‌ها کاهش پیدا کرده است. این مشکل باعث شده است که سرمایه‌گذاری جدید در این صنعت به تعویق بیفتد و حتی برخی از واحدهای تولیدی در آستانه ورشکستگی قرار بگیرند.
د) تأثیرات زیست‌محیطی: اختلال در تولید مداوم باعث شده است که برخی کارخانه‌ها نتوانند برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده‌ها را اجرا کنند. این مسئله می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی قابل توجهی به دنبال داشته باشد.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بحران
با توجه به آثار مخرب ناترازی انرژی بر صنعت سیمان، کارشناسان و فعالان این حوزه راهکارهایی برای بهبود وضعیت پیشنهاد کرده‌اند:
الف) سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر: یکی از مهمترین راهکارها، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی است. این گزینه به کارخانه‌ها امکان می‌دهد که وابستگی خود به شبکه اصلی برق را کاهش داده و تولید انرژی پاک و پایدار را تأمین کنند.
ب) مدیریت مصرف انرژی: بهینه‌سازی مصرف انرژی از طریق به‌کارگیری فناوری‌های مدرن و جلوگیری از هدررفت انرژی، از دیگر پیشنهادهای مطرح شده است. این اقدام می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک شایانی کند.
ج) حمایت دولت از صنعت سیمان: کارشناسان از جمله مجید وفاپور خواستار حمایت‌های دولت برای کاهش هزینه‌ها و بازگشت سرمایه‌گذاری‌ها شده‌اند. افزایش مبلغ یارانه انرژی به کارخانه‌های سیمان یا ارائه مشوق‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند بخشی از این حمایت‌ها باشد.
نیاز به استفاده از فناوری‌های نوین
از دیگر سو، استفاده از فناوری‌های هوشمند در خطوط تولید و مدیریت مصرف انرژی یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش آثار ناترازی انرژی بر صنعت سیمان است.
تکنولوژی‌های جدید می‌توانند به شناسایی نقاط هدررفت و بهینه‌سازی فرآیند تولید کمک کنند. همچنین شرکت‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از سیستم‌های مدیریت انرژی (EMS)، الگوی مصرف خود را با شرایط موجود سازگار کنند.
به هر سوی صنعت سیمان ایران نیازمند تحول ساختاری است تا بتواند از چالش‌های فعلی عبور کند. حرکت به سوی توسعه پایدار از طریق استفاده بهینه از منابع انرژی، کاهش آلاینده‌ها و بهبود فناوری، نه تنها می‌تواند جایگاه جهانی ایران در صنعت سیمان را بازگرداند، بلکه این صنعت را به یکی از بازیگران قابل اتکا در اقتصاد تبدیل خواهد کرد.
