مه سیاه؛ بار پنهان آلودگی بر سلامت و اقتصاد
دکتر ملیکا ملک‌آرا؛ پژوهشگر و استراتژیست تجاری و توسعه پایدار
چگونه می‌توان هزینه‌ای را دید که نه در نمودارهای اقتصادی، نه در آمار بیمارستان‌ها، اما در نفس کشیدن هر شهروند پنهان است؟؟
«مه سیاه» نمادی است از این هزینه‌های پنهان؛ از آلودگی شدید هوا گرفته تا فشار خاموشی که بر سلامت، اقتصاد و روح جمعی شهرها وارد می‌شود.
این پدیده، فراتر از کاهش دید و ناراحتی‌های تنفسی، بار نامرئی و چندلایه‌ای بر زندگی شهری می‌گذارد و نشان می‌دهد که بحران‌های محیط زیست، اقتصاد و سلامت به هم گره خورده‌اند.
بیمارستان‌ها شاهد افزایش مراجعات ناشی از مشکلات تنفسی، قلبی و عروقی هستند؛ اما هزینه واقعی تنها در تخت‌های بیمارستان دیده نمی‌شود.
تهران در ابتدای فهرست آلوده ترین شهرهای جهان هست و اثرات میان مدت و دراز مدت ابر آلودگی چه در تهران و چه در بسیاری از شهرهای ایران غیر قابل انکار است.
فشار بر نیروی انسانی، افزایش خستگی کارکنان درمانی، طولانی شدن دوره‌های درمان و اثرات بلندمدت بر کودکان و سالمندان، بخشی از بار نامرئی مه سیاه است.
تاثیر روانی آلودگی نیز غیرقابل چشم‌پوشی است: اضطراب، کاهش انگیزه و کاهش کیفیت زندگی، همه هزینه‌هایی‌اند که در محاسبات کوتاه‌مدت نادیده گرفته می‌شوند. ابر آلودگی هوا نشان می‌دهد که سلامت عمومی تنها به بیماری‌های آشکار محدود نیست، بلکه شامل آسیب‌های نامرئی و طولانی‌مدت نیز می‌شود.
اثر ابر آلودگی هوا بر اقتصاد، بیشتر از آن چیزی است که دیده می‌شود. تعطیلی مدارس، کاهش حضور نیروی کار، کندی حمل‌ونقل و کاهش تولید و خدمات، تنها بخش آشکار داستان است.
هزینه‌های واقعی، ناشی از کاهش بهره‌وری، خلاقیت و انگیزه کارکنان، افزایش مصرف انرژی و سوخت، و ریسک پنهان سرمایه‌گذاری است.
هر روز، هزاران تصمیم اقتصادی تحت تأثیر آلودگی هوا گرفته می‌شود: از تعویق پروژه‌ها تا کاهش سرمایه‌گذاری.
این بار پنهان، به آهستگی جریان اقتصادی را کند و فشار مضاعفی بر سیستم‌های شهری ایجاد می‌کند. مه سیاه، مانند سدی نامرئی، رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی را مهار می‌کند، بدون آنکه مستقیماً دیده شود.
آلودگی هوا، نمونه‌ای از بحران‌های چندلایه است: زیست‌محیطی، سلامت عمومی و اقتصادی که همزمان رخ می‌دهند و یکدیگر را تشدید می‌کنند.
بسیاری از هزینه‌ها و پیامدها، غیرقابل مشاهده و پنهان هستند، اما تأثیرشان عمیق و بلندمدت است.
مدیریت این بحران نیازمند دیدگاه میان‌رشته‌ای و جامع است: اصلاحات ساختاری، سیاستگذاری هوشمند، سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل پاک و توسعه زیرساخت‌های شهری، همراه با فرهنگ‌سازی عمومی و تقویت سیستم سلامت.
مه سیاه، بحران پنهان و چندبعدی شهرهاست؛ تهدیدی که تنها با تحلیل و اقدام همزمان در سطح زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی قابل مدیریت است.
شناخت و کاهش بار نامرئی آن، کلید تنفس سالم اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی برای شهرهای امروز است.
