نان، کالای طبقاتی شد
افزایش قیمت نان، امکان خرید نان با کیفیت را برای طبقات پایین جامعه سخت‌تر و تبعیض غذایی را در سفره‌ها پررنگ‌تر کرده است
اکرم رضائی نژاد
افزایش قابل‌توجه قیمت نان، به‌ویژه گرانی ۵۲ درصدی در برخی شهرها، طی روزهای گذشته بار دیگر بحث معیشت طبقات پایین جامعه و کارگران را به صدر اخبار کشانده است.
این در حالی است که براساس گزارش‌های رسمی و مشاهدات میدانی، نان اکنون برای بسیاری از خانوارها، تنها عنصر پایدار سفره‌شان باقی مانده و تغییر قیمت آن معیشت میلیون‌ها نفر را تحت تاثیر مستقیم قرار داده است.
به گزارش عصراقتصاد، براساس سیاست‌های جدید دولت، تعیین نرخ نان سنتی به کارگروه‌های استانی واگذار شده است. این موضوع اگرچه برای برخی استان‌ها به معنای افزایش قابل‌توجه قیمت بود، همچنان در استان‌هایی چون تهران در مرحله بررسی و تعیین نرخ نهایی قرار دارد.
طبق اظهارات محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران، در بسیاری از استان‌ها افزایش نرخ نان اعمال شده و در برخی موارد قیمت نان تا ۵۲ درصد افزایش یافته است. وی تاکید می‌کند که این رشد قیمت ناشی از افزایش هزینه‌های تولید، مانند دستمزد کارگران، حق بیمه و هزینه بالای انرژی (برق، گاز، آب) است.
عباس میرزاد، معاون اقتصادی استانداری ایلام، نیز اشاره می‌کند که افزایش قیمت نان ارتباطی به حذف یارانه نان ندارد و بیشتر به رشد هزینه‌های جانبی و مواد اولیه مرتبط است. با این حال، بسیاری از فعالان کارگری و مردم معتقدند حذف و کاهش یارانه آشکار و پنهان نان و آرد از دلایل دیگر این رشد قیمت است.
نان؛ از کالای عمومی تا پدیده طبقاتی
یکی از تبعات شاخص گرانی نان، تبدیل آن به کالایی “طبقاتی” است؛ روندی که به گفته فعالان صنفی و کارگری سال‌هاست آغاز شده اما اکنون شدت گرفته است. بسیاری از کارگران، حتی کارمندان با حقوق متوسط، دیگر توان تهیه نان خوب و باکیفیت را ندارند و به نان یارانه‌ای که کیفیت پایین‌تری دارد، محدود شده‌اند.
گرانی اخیر نان موجب نگرانی درباره کاهش کیفیت نان یارانه‌ای و سخت‌تر شدن تهیه نان سالم برای اقشار کم‌درآمد شده است
در برخی نقاط، قیمت نان آزاد و باکیفیت فاصله‌ای چشمگیر با نان یارانه‌ای پیدا کرده؛ تا جایی که خرید نان خوب عملاً برای طبقات پایین دشوار شده است. گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که در برخی شهرها، سنگک با کیفیت تا ۲۰ هزار تومان عرضه می‌شود؛ رقمی که دستمزد کارگر روزمزد را به چند عدد نان محدود می‌کند.
افزایش قیمت نان درست در شرایطی رخ داد که سایر کالاهای مصرفی از جمله برنج، گوشت و حبوبات نیز جهش قیمتی داشته‌اند. این موضوع باعث فشار مضاعف بر خانوارهایی شد که با درآمد ثابت یا کاهش‌یافته، دیگر قادر به مدیریت سبد معیشتی خود نیستند.
به گفته یکی از کارگران رسمی، حتی با حقوق بالاتر از حداقل نیز تنها یکی، دو وعده در هفته توان خرید برنج را دارد و بقیه وعده‌ها به نان محدود شده است.
علیرضا خرمی، فعال کارگری، هشدار می‌دهد که ادامه این روند، باعث کوچک‌تر شدن سفره کارگران و خانواده‌های کم‌درآمد می‌شود و «حتی نان خالی نیز ممکن است به کالا و خوراک لوکس تبدیل شود». او دولت را به دلیل اتخاذ سیاست‌های انقباضی و کاهش یارانه‌ها که منجر به گرانی نان شده است، مورد انتقاد قرار می‌دهد.
نابسامانی نظارت و قیمت‌گذاری
یکی از معضلات مهم، نبود شفافیت و نظم در اعلام و ابلاغ نرخ‌های جدید نان است. بنا به گفته رئیس اتاق اصناف تهران، هنوز قیمت جدیدی در تهران اعلام نشده و هرگونه افزایش قیمت خودسرانه توسط نانوایی‌ها تخلف محسوب می‌شود. با این حال، گزارش‌های متعدد از افزایش غیررسمی قیمت در برخی نانوایی‌ها وجود دارد و مردم سردرگم هستند که قیمت واقعی چیست و چه نرخی قرار است ثابت بماند.
محمدجواد کرمی، ضمن هشدار نسبت به «سرگردانی مردم بین نانوایی‌های آزادپز و یارانه‌ای»، تأکید دارد که تنها راه اصلاح بازار نان، حذف بساط چند نرخی بودن نان و پرداخت یارانه مستقیم به مردم است تا کیفیت و قیمت منصفانه باشد.
کارشناسان خواهان شفافیت در قیمت‌گذاری و نظارت مستمر هستند تا سفره طبقات ضعیف بیش از این آسیب نبیند و نان به کالایی لوکس تبدیل نشود
نمایندگان مجلس نیز چند نرخی بودن قیمت نان را به زیان کشور ارزیابی کرده و خواستار پرداخت به‌موقع و کافی یارانه‌های نانوایان شده‌اند تا تولیدکننده از جیب خود یارانه پرداخت نکند و مصرف‌کننده با افزایش چندباره نرخ‌ها روبه‌رو نشود. محمد جلالی، نماینده کمیسیون کشاورزی مجلس، از دولت خواست تا نظارت را تقویت و شفافیت را برقرار کند تا نه نانوایان متضرر شوند و نه مردم بیش از این زیر فشار تورم کمر خم کنند.
برخلاف مشکل پرداخت یارانه‌ها و نابسامانی در قیمت‌گذاری، بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر اهمیت استمرار یارانه نان برای دهک‌های پایین جامعه تأکید دارند. با این حال، راهکارهایی همچون پرداخت یارانه مستقیم به مصرف‌کنندگان، واقع‌گرایی در قیمت گندم و آرد و اصلاح ساختار بازار نان، به عنوان راه‌حل‌های راحت‌تر و پایدارتر مطرح شده است.
به هر حال، افزایش بیش از ۵۰ درصدی نرخ نان، معنایی فراتر از یک تغییر عددی دارد. این موضوع نماد فشار بی‌سابقه تورم بر طبقات پایین و زنگ خطری برای امنیت غذایی جامعه است. ساماندهی بازار نان، شفافیت فوری در نرخ‌گذاری و استمرار حمایت یارانه‌ای حداقل برای دهک‌های پایین‌تر، ضرورتی غیرقابل اجتناب برای مسئولان است، چرا که نان نه تنها یک کالای اساسی بلکه ستون حیات بسیاری از ایرانیان است.
