نوآوری محرک اقتصاد

سیدمصطفی موسوی، مشاور عالی رئیس سازمان صمت مازندران در بخش صنعت

شاخص نوآوری جهانی (GII: Global Innovation Index) از شاخص‌های مهمی است که هر ساله اقتصادهای دنیا را از طریق معیارهای از پیش‌تعیین‌شده‌ای بر مبنای نوآوری بررسی و رتبه‌بندی می‌کند.

میزان حرکت و موفقیت کشورها در مسیر نوآوری، جایگاه آن‌ها را در فضای ابررقابتی تکنولوژیک، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان کشورهای دنیا تعیین و تبیین می‌کند.

این شاخص در سال ۲۰۲۰ متشکل از ۷ رکن و ۲۱ بخش و ۸۰ زیربخش بود که به دو گروه ورودی و خروجی تقسیم شده و هدف آن دستیابی به جنبه های چند بعدی نوآوری تعریف شده بود. در شاخص نوآوری جهانی ۲۰۲۰ تعداد ۱۳۱ اقتصاد مورد بررسی قرار گرفتند و امتیاز کشورها از صفر تا صد تعیین شد. امتیاز ۱۰۰ نشان از بهترین عملکرد و امتیاز صفر نشان از ضعیف ترین عملکرد را داشت.

رتبه ایران در سال ۲۰۲۰ در این شاخص ۶۷ بوده که نسبت به سال گذشته (۲۰۱۹) ۶ پله افت داشته است. در سال ۲۰۲۰ ایران با کسب امتیاز ۸۹/۳۰ و در سال ۲۰۱۹ با امتیاز ۴۳/۳۴ و در سال ۲۰۱۸ با امتیاز ۴۴/۳۴ به ترتیب دارای رتبه ۶۷ (از ۱۳۱ کشور)، ۶۱ (از ۱۲۹ کشور) و ۶۵ (از بین ۱۲۶ کشور) بوده است.

این در حالی است که سهم قابل توجه بازار کشورها از خلاقیت و نوآوری، معیار و شاخص اصلی در  پیشرفت محسوب می شود و در این مسیر حمایت از نیروی انسانی متخصص و توسعه زیست‌بوم نوآوری نقشی سرنوشت‌ساز و حیاتی ایفا می‌کند.

بحران کووید-۱۹ همان‌طور که بر اکثر شاخص‌های اقتصادی و صنعتی اثرگذار بود، بر شاخص نوآوری جهانی نیز آثار خود را باقی گذاشت. با این حال، از آنجا که نوآوری برای استراتژی‌ های سازمانی و راهبردهای رشد اقتصاد ملی به عنوان یک عامل کلیدی تلقی می‌شود، بررسی و ارزیابی این شاخص در ایران، کشورهای همسایه و کشورهای در حال توسعه حائز اهمیت است.

به بیان دیگر، اقتصادهای در حال توسعه نیز در میان کشورهای برتر در این شاخص به چشم می‌خورند؛ همانند تایلند که رتبه نخست جهان در تحقیق و توسعه را داراست و مالزی رتبه نخست خالص صادرات محصولات با تکنولوژی بالا را به خود اختصاص داده است.

با اینکه بحران کووید-۱۹ سبب کاهش منابع مالی نوآوری در اکثر کشورهای دنیا شده است، امیدهایی وجود دارد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر در برخی کشورها از جمله سنگاپور، چین، لوکزامبورگ، آمریکا، هند و انگلستان با سرعت بیشتری بهبود یابد. از سوی دیگر، جغرافیای نوآوری جهان در حال تغییر است. در واقع می توان اذعان کرد کشورهای چین، ویتنام، هند و فیلیپین چشم‌انداز  نوآوری را تغییر داده‌اند و این کشورها به طور پیوسته در حال رشدند.

با توجه به اینکه عنصر خلاقیت و مولفه‌هایی از قبیل نوآوری ارتباط تنگانگی با فناوری و تکنولوژی‌های نوین جهانی دارد، امید است با ریل‌گذاری‌های صحیح و رشد بیشتر در مسیر توسعه، شاهد ارتقای چنین شاخص‌هایی در عرصه بین‌المللی باشیم.