پایان تنش هفت ساله

لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه توافق با عربستان می‌تواند به بهبود تجارت ما با کشورهای حاشیه خلیج فارس به خصوص امارات منجر شود، گفت که تاثیر سیاسی این توافق بیشتراز تاثیر اقتصادی آن است.

روز جمعه ۱۹ اسفند ۱۴۰۱، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن بین ایران، عربستان و چین به امضا رسید. بر اساس این بیانیه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دوجانبه و بازگشایی مجدد سفارتخانه‌های دو کشور بعد از هفت سال قطع رابطه توافق کردند.

خبر احیای روابط دو کشور از همان ساعت‌های ابتدایی پالس‌های مثبتی را در فضای اقتصادی ایجاد کرد و منجر به افت قیمت‌ها در بازار شد.

در این میان برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که تاثیر مثبت سیاسی این توافق بیش از تاثیر اقتصادی آن است. برخی دیگر هم مدعی اند که این موضوع می‌تواند روابط اقتصادی و تجاری دو کشور را نیز بهبود بخشد.

محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران به بازار می‌گوید: بدون شک احیای دوباره روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت بزرگ و تاثیرگذاری منطقه‌ای در زمینه رشد تجارت ما با این کشورعربی تاثیر مثبتی خواهد گذاشت.

او همچنین از ورود ایران به مرحله جدیدی از سیاست خارجی خبر داد و افزود: البته جدای از این مساله با توافقی که صورت گرفت می‌توانیم به بهبود تجارت خود با امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس هم امیدوار باشیم.

به گفته رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، نباید فراموش کرد که بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس روابط سیاسی و البته اقتصادی خود را با عربستان هماهنگ می‌کنند، به همین جهت هر گونه تنش با عربستان می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر تجارت ایران با کشورهای این منطقه داشته باشید. اما متاسفانه به دلیل تندروی‌های که در سال گذشته رخ داد، ایران در حوزه تجارت خارجی و مسائل سیاسی با کشورهای این حوزه دچار مشکل شد.

لاهوتی ادامه داد: اولین اثر روانی خبر احیای روابط ایران و عربستان کاهش نرخ ارز بود و ما دیدیم که اثر آن بر بازار ارز ایران بسیار مثبت و تاثیرگذار بود.

او که احتمال می‌دهد توافق تهران و ریاض تغییراتی را در شرکای تجاری ما داشته باشد، گفت: بیشترین اثر مثبت این توافق را در زمینه تجارت با امارات شاهد خواهیم بود.

توافقی با منافع سیاسی

عربستان سعودی مهم‌ترین کشور نفتی، مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران و مهم‌ترین عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است. این کشور در سال‌های اخیر بحران جانشینی پیچیده‌ای را از سر گذرانده و اهداف بلندپروازانه‌ای برای نقش‌آفرینی در قرن ۲۱ در چشم‌انداز ۲۰۳۰ تعریف کرده است. در این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند که احیای این روابط نمی‌تواند بهبودی در حوزه صنعت و نفت و گاز ایران داشته باشد.

عربستان که یکی از غول‌های اصلی تولید نفت در دنیاست، سهمی بیش از ۱۰ میلیون تنی از بازار نفت جهانی دارد. این در حالی است که مقدار تولید نفت ایران چیزی حدود ۲.۵ میلیون بشکه برآورد می‌شود.

لاهوتی می‌گوید: تاثیر سیاسی این توافق بیشتراز تاثیر اقتصادی آن است؛ چرا که ما با عربستان در حوزه‌هایی همون نفت و پتروشیمی به نوعی رقیب هم هستیم و بعید است که بتوانیم همکاری‌هایی در این حوزه‌ها داشته باشیم. اما نباید فراموش کرد که دروازه بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب و کشورهای خلیج‌فارس، بهبود روابط تهران و ریاض است.

البته جواد اوجی زیر نفت درباره تاثیر توافق ایران و عربستان روی صادرات نفت ایران عنوان کرد: در اجلاس اوپک و اوپک پلاس در بحث صادرات نفت دیدگاه نزدیکی با عربستان داریم؛ تصمیماتی که در اوپک و اوپک پلاس رقم خورده با همفکری هم و نقاط مثبت و مشترک زیاد بوده است.

نگاهی به تعاملات تجاری تهران و ریاض

اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد که در زمان اوج روابط اقتصادی، مبادلات تجاری میان تهران و ریاض حدود ۸۰۰ میلیون دلار بود که از این رقم ۵۰۰ میلیون دلار واردات از عربستان و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به عربستان بود. در سال‌های قطع روابط ایران و عربستان تجارت میان دو کشور عملاً متوقف شده بود.

اما دولت ابراهیم رئیسی از ابتدای کار خود، اعلام کرد که سیاست خود را برمبنای نزدیکی با کشورهای منطقه طراحی کرده است. از همان زمان انتظار می‌رفت مذاکرات با عربستان و امارات با شدت بیشتری پیگیری شود. اما مسیر چندان هموار نبود. حالا به نظر می‌رسد که چینی‌ها در اولین تجربه خود به عنوان میانجی، به برقراری مجدد روابط بین ایران و عربستان کمک کردند.

هم زمان به شروع مذاکرات روابط تجاری دو کشور هم به نوعی از سر گرفته شده بود. بر اساس آمار اعلامی از طرف لطیفی سخنگوی سابق گمرک، از ابتدای سال تا دهم دی بیش از ۳۰ هزار و ۷۹۱ تن کالا به ارزش ۱۴ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۳۳۱ دلار به عربستان کالا صادر شد.

آنگونه که آمارها نشان می‌دهد۹۶.۵ درصد از کالاهای صادره را شمش آهن و فولاد به خود اختصاص داده است. بعد از شمش آهن ۱۴.۲میلیون دلاری، ۳۴۰ تن هیدروکسید سدیم به ارزش ۱۸۵ هزار و ۳۰۰ دلار، بدنه کامیون با ۸۶ تن به ارزش ۱۵۵ هزار و ۳۷۶ دلار، انگور بی‌دانه با ۶۰ تن و به ارزش ۱۲۶ هزار دلار، ۲۶۵ تن دانه‌های ریز کروی از شیشه به ارزش ۳۳ هزار دلار و سنگ مرمر به وزن ۲۵ تن به ارزش سه هزار و ۷۳۱ دلار محصولات صادر شده ایران به عربستان از ابتدای سال تا دهم دی بودند.

هنوز جزییات دقیقی از توافق بین ایران و عربستان منتشر نشده است. حالا باید منتظر بود و دید که تهران و ریاض گام‌های بعدی را در بهبود روابط چگونه بر می‌دارند تا بتوان ارزیابی دقیقی از اثر این رابطه در مسائل منطقه داشت.