سکینه مهرائی
جهان در آستانه چرخشی تاریخی در معادله انرژی ایستاده است؛ جایی‌که کاهش سرمایه‌گذاری در نفت، سیاست‌های اقلیمی سخت‌گیرانه و جهش فناوری‌های سبز، آینده‌ای تازه را رقم می‌زند.
خاموشی آرام میدان‌های نفتی در برابر موج تجدیدپذیرها دیگر فرضیه‌ای دور نیست، بلکه واقعیتی در حال وقوع است، از خورشید تا هیدروژن، از باتری تا هوش مصنوعی، قدرت در حال جابه‌جایی است و بازی انرژی در سکوت، وارد مرحله سلطه منابع پاک شده است.
به گزارش عصراقتصاد، ابوظبی در پاییز ۲۰۲۵ بار دیگر به پایتخت جهانی انرژی بدل شد؛ جایی که بیش از ۲۰۰ هزار متخصص، مدیر و سرمایه‌گذار در نمایشگاه عظیم ADIPEC 2025 گرد هم آمدند تا از تازه‌ترین روندها در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی‌های تجدیدپذیر سخن بگویند.
هم‌زمان با حضور رهبران جهان در نشست اقلیمی COP30 برزیل، صدای گفت‌وگوها در سالن‌های ADIPEC بر محور مفهومی جدید طنین‌انداز بود: «افزودن انرژی» به‌جای «گذار انرژی». این تغییر واژگانی، در واقع روایت تازه‌ای از همزیستی هیدروکربن‌ها با انرژی‌های پاک را شکل داد.
نمایشگاه امسال با حضور بیش از ۲٬۲۵۰ شرکت و ۱٬۸۰۰ سخنران در ۳۸۰ نشست تخصصی، تصویری از پیچیده‌ترین معادلات اقتصاد انرژی ارائه داد؛ از نقش هوش مصنوعی در مصرف، تا جایگاه سرمایه‌گذاری‌های سبز و هماهنگی با اهداف کربن‌صفر. در پادکست Energy Gang که از سوی مؤسسه Wood Mackenzie منتشر شد، مجموعه‌ای از دیدگاه‌های جهانی مرور شد؛ از اقتصاددانان عرب تا مدیران بین‌المللی، همگی بر یک نکته تأکید داشتند: جهان دیگر نمی‌تواند منابع را جایگزین کند، بلکه باید آن‌ها را افزوده و تکمیل کند.
از گذار تا افزودن انرژی
نخستین گفت‌وگو با کارول نخله، مدیرعامل شرکت مشاوره انرژی Crystol Energy ، تصویری روشن از این دگرگونی ارائه کرد. نخله که بیش از یک دهه در ADIPEC حضور دارد، امسال تمرکز مباحث را بر هوش مصنوعی و دیجیتالیزه‌شدن صنایع دانست اما هشدار داد که «گذار» بدون همه سوخت‌ها بی‌معناست. به‌گفته او، ادبیات جدید بر مکمل‌بودن منابع تأکید می‌کند نه حذف آن‌ها. هنوز هیچ اقتصاد نوظهوری نمی‌تواند با حذف کامل نفت و گاز، رشد معیشتی را تضمین کند.
این دیدگاه در صنعت پتروشیمی، معنایی عمیق‌تر دارد؛ صنعتی که بر شانه‌های خوراک‌های فسیلی چون نفتا و اتان بنا شده‌است. نخله تأکید می‌کند که شرکت‌هایی مانند Aramco و ADNOC نه‌تنها از اهداف کربن‌صفر عقب ننشسته‌اند، بلکه مسیر خود را بازتنظیم کرده‌اند تا با کاهش شدت کربن به تولید پاک‌تر برسند.
در همین منطقه خلیج‌فارس که منابع عظیم انرژی در اختیار دارد، سیاست «تولید با کمترین ردپای کربن و بیشترین بهره‌وری» محور اصلی رقابت جدید است. این همان پلی است که پتروشیمی را به انرژی‌های تجدیدپذیر متصل می‌کند.
در فصل دوم، جان گیلی مدیرعامل شرکت Kent، فعال در طراحی تأسیسات انرژی بر منطق اقتصادی گذار تأکید دارد و آن را «فرزند توجیه مالی» می‌نامد. از نظر او «گذار زمانی رخ می‌دهد که هزینه‌ها پیروز شوند». مثال روشنش انرژی باد و خورشید است که هرجا اقتصادی شده، بدون دخالت سیاست پیش رفته‌است.
گیلی پیش‌بینی می‌کند با رشد خودروهای برقی، تقاضای جهانی نفت ممکن است تا ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه در روز کاهش یابد، اما هم‌زمان این تحول به‌سوی خوراک‌های جایگزین در پتروشیمی و سوخت‌های هوانوردی پایدار ( SAF ) حرکت می‌کند. او می‌گوید پروژه‌های Kent برای کاهش فلرینگ و جذب کربن حتی در حوزه نفت خام نیز در حال اجراست؛ نشانه‌ای از آن‌که «تجدیدپذیرها دیگر مهمان موقت نیستند».
در این میان، رشد مراکز داده و نیاز آن‌ها به انرژی نشان می‌دهد که صنعت دیجیتال نیز به قلب گذار انرژی وارد شده و هوش مصنوعی خود عامل تقویت تقاضا شده است.
در بخش سوم، ساشا سیسیو از شرکت Aerzen روند عملیاتی کربن‌زدایی را شرح می‌دهد. به باور او «کربن‌زدایی نه متوقف شده، بلکه سرعت گرفته». شرکت‌هایی در عمان و امارات با بازیابی گازهای فلر و استفاده از کمپرسورهای هیدروژنی جدید، انتشار خود را به‌طور چشمگیری کاهش داده‌اند. بازار شرق میانه به سوی فناوری‌های جذب CO₂، استفاده از هیدروژن سبز و بهینه‌سازی مصرف حرکت کرده است. این اقدامات نشان می‌دهد که پایداری دیگر انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اقتصادی است.
سیسیو یادآور می‌شود که دیدگاه‌ها نسبت به آینده نفت و گاز تغییر کرده‌اند: تا چند سال پیش همه از «خروج» سخن می‌گفتند، اما اکنون محور بحث «چگونه پاک‌تر باقی‌ماندن» است. رشد تقاضا از نیجریه تا قطر، گواهی است بر مزیت رقابتی کشورهایی که رویکرد ترکیبی فسیلی–تجدیدپذیر را انتخاب کرده‌اند. این ادغام تدریجی، پایه‌ای تازه برای تولد پتروشیمی‌های سبز محسوب می‌شود.
امنیت انرژی زیر سایه ژئوپلیتیک
چهارمین دیدگاه از سوی کِلی سیگل ، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS)، جنبه ژئوپلیتیکی انرژی را به تصویر می‌کشد. او نظریه افزودن انرژی را تأیید می‌کند و می‌گوید: «برای یک دهه آینده، تقاضا برای نفت بالا می‌ماند، گاز طبیعی ستون اصلی خواهد بود و فناوری‌های نو باید اضافه شوند».
جهان در آستانه تغییر توازن انرژی قرار دارد و رقابت نفت با تجدیدپذیرها شدت گرفته و فناوری‌های پاک، سرمایه‌گذاری هوشمند و سیاست‌های اقلیمی، نظم تازه‌ای در بازار جهانی می‌سازند
سیگل با اشاره به صادرات اتان آمریکا به چین و تأثیر تنش‌های تجاری، هشدار می‌دهد سیاست‌های داخلی کشورها می‌توانند توازن جهانی پتروشیمی را دگرگون کنند. به باور او، کربن‌زدایی هوشمند و اصلاح مجوزهای انرژی در آمریکا به‌زودی پروژه‌های پاک را تسریع می‌کند.
از سوی دیگر، چین با مدل «الکترواستیت» یعنی دولتی‌سازی انرژی‌های تجدیدپذیر، بر رقابت جهانی سرعت می‌بخشد، اما هنوز بدون نفت و گاز نمی‌تواند پیش برود. این بخش از مباحث ADIPEC، پیوند پتروشیمی با امنیت انرژی جهانی را برجسته می‌کند.
در آخرین فصل، بیورن اوتو سوردروپ رئیس دبیرخانه منشور دکربنیزاسیون نفت و گاز ( OGCI ) از مرحله عمل سخن گفت. بیش از ۵۰ شرکت بین‌المللی تحت این منشور، از حذف فلرینگ روتین تا کاهش متان، تا سال ۲۰۳۰ تعهد داده‌اند. سوردروپ می‌گوید «مدیران عامل اکنون می‌دانند که سبز بودن، صرفاً مسئولانه نیست بلکه سودآور است». او تأکید کرد که گزارش پیشرفت‌ها در COP30 نشان خواهد داد صنعت نفت و گاز نیز در مسیر تطور پایدار قرار گرفته است.
تصویر آینده: همزیستی و تکامل
ADIPEC 2025 فراتر از یک نمایشگاه، بیانیه‌ای جهانی درباره تکامل انرژی بود، جایی که پتروشیمی و تجدیدپذیرها نه در رقابت، بلکه در همزیستی عمل می‌کنند. مفهوم «افزودن انرژی» یعنی ساختن آینده‌ای با منابع بیشتر و آلایندگی کمتر: افزودن خورشید به سوخت، افزودن باد به شبکه، افزودن هیدروژن و حتی انرژی هسته‌ای در کنار نفت و گاز.
در این چشم‌انداز، پتروشیمی‌ها از خوراک‌های سبز، فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی برای دکربنیزاسیون بهره می‌گیرند و انرژی‌های نو توان دسترسی و پایداری را افزایش می‌دهند. جهان انرژی دیگر میان «قدیم» و «جدید» تقسیم نمی‌شود؛ بلکه در حال خلق عصر «افزودن» است – عصری که در آن پیچیدگی و همکاری، راه رسیدن به آینده پایدار را ترسیم می‌کند. ADIPEC امسال این پیام را روشن کرد: آینده انرژی بر پایه گفت‌وگو، فناوری و تکمیل هم‌زمان منابع بنا خواهد شد، نه حذف یکی برای دیگری.
