چند توصیه به معامله گران در بازار مالی زعفران

به گزارش خبرنگار مهر، حسن رضایی پور، کارشناس بازار سرمایه در یادداشت توصیه‌هایی را به معامله گران زعفران در بورس کالا ارائه داده است که متن کامل آن از نظرتان می‌گذرد:

از زمانی که شورای عالی بورس و اوراق بهادار در سال ۱۳۹۳، گواهی سپرده کالایی را به عنوان یک ابزار مالی و ورقه بهادار تصویب کرد، معاملات این ابزار برای دارایی‌های پایه متعددی راه اندازی شده است. یکی از این دارایی‌های پایه زعفران است که به عنوان محصولی که کشور در تولید آن مزیت داشته و ظرفیت‌های صادراتی بسیاری در این حوزه ایجاد شده، از اهمیت بالایی برخوردار است.

ویژگی‌های زعفران به عنوان محصولی استانداردپذیر و با قابلیت نگهداری برای مدت زمان قابل قبول سبب شده که این محصول به عنوان دارایی پایه مناسبی برای راه اندازی معاملات ابزارهای مالی و مشتقه در بورس کالا شناسایی شود. به این ترتیب معاملات گواهی سپرده کالایی از سال ۱۳۹۵ و قراردادهای مشتقه بعد از آن راه اندازی شد. نمادهای گواهی سپرده کالایی انبارهای مورد پذیرش عموماً با سررسید یکساله و در فصل برداشت زعفران ایجاد می‌شوند و با نزدیک شدن به سررسید نمادهای مربوط به سال گذشته، نمادهای با سررسید جدید برای سپردن محصول تولیدی سال جدید در انبارها ایجاد می‌شود.

به علاوه با اجرای سیاست حمایتی خرید توافقی زعفران توسط سازمان مرکزی تعاون روستایی به عنوان مباشر دولتی با هدف حمایت از زعفران‎کاران، حجم قابل توجهی از محصول تولیدی در انبارها ذخیره می‌شود و حجم بالای تولید و نیز موجودی انبارهای مباشر دولتی بازار را تحت تأثیر قرار داده و مشابه لنگری مانع از رشد قیمت زعفران همسو با سایر کالاها و شاخص‌های قیمتی شده است.

دولت در سال‌های مختلف گذشته به منظور حمایت از کشاورزان و ذینفعان حوزه تولید زعفران، اقدام به اجرای سیاست حمایتی در قالب خرید توافقی کرده است. به این منظور دولت نرخی را به عنوان نرخ خرید حمایتی یا توافقی اعلام می‌کند و کشاورزانی که تمایل داشته باشند، محصول تولیدی خود را در قیمت یاد شده به انبارهای مباشر دولت تحویل می‌دهند و وجه به صورت مدت دار به آن‌ها پرداخت می‌شود. اگرچه در این حالت وجود خریدار برای کشاورز تضمین شده است، اما علاوه بر اینکه محصول به حداقل قیمت فروخته می‌شود، وجه معامله نیز تدریجی به کشاورز پرداخت می‌شود. در مقام مقایسه، معاملات بورس کالا به دلیل وجود فضای رقابتی و سازوکار کشف نرخ براساس مکانیسم عرضه و تقاضا و نیز تسویه وجه معاملات در حداقل زمان ممکن (یک روز کاری پس از انجام معامله) مزایای متعددی برای کشاورزان در برخواهد داشت.

به این ترتیب اجرای طرح خرید توافقی دولت اگر چه در جهت حمایت از کشاورزان اجرا می‌شود اما لزوماً به نفع فعالان بازار نبوده و همواره بازار این محصول را دچار تنش و چالش‌های فراوانی کرده است. در این میان با توجه به قیمت منطقه‌ای زعفران، سیاست‌های ارزی اتخاذ شده از سوی بانک مرکزی و ایجاد محدودیت برای صادر کنندگان و عدم خروج کالا از کشور باعث شده انباشت محصول در انبارهای دولت هر ساله بیشتر گردد.

همچنین در دو سال گذشته علاوه بر دخالت دولت در بازار زعفران، شرایط مساعد آب و هوایی باعث شده تا انباشت محصول علاوه بر انبارهای دولتی نزد صادرکنندگان بیشتر شود. همچنین به دلیل تفاوت ویژگی‌های کیفی مندرج در استاندارد ملی (از جمله قدرت رنگ دهی و عطر زعفران و …) بین محصول تولیدی سال گذشته و سال جدید، طبیعتاً اختلاف قیمت ایجاد خواهد شد و در زمان شروع فصل برداشت و عرضه محصول جدید به بازار، قیمت محصول جدید از محصول کهنه فاصله گرفته و افزایش می‌یابد.

از نظر ارزش صادراتی که تابعی از قیمت منطقه‌ای (افغانستان، امارات و سایر مراکز تولید)، تفاوت قیمت در زعفران نو و کهنه تعریف مشخصی داشته و همواره تابعی از درجه کیفی، شرایط نگهداری و … است. از همین رو در صورت تفاوت معنی دار قیمت، بازار از زعفران نو استقبال نکرده و تنها خریدار این محصول دولت خواهد بود که این امر موجب تعدیل قیمت زعفران نو خواهد شد.
از طرفی در تمامی محصولات کشاورزی با ورود به فصل برداشت و شدت گرفتن عرضه محصول توسط کشاورزان، روند قیمت محصول نزولی می‌شود و این موضوع بسته به نوع محصول مدت زمان متفاوتی را در بر می‌گیرد؛ زعفران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست و با شدت گرفتن عرضه محصول، روند نزولی قیمت آغاز خواهد شد.

در سال جاری خرید حمایتی زعفران نگین به قیمت ۲۰,۵۰۰ تومان برای هر گرم اجرایی خواهد شد که در مقایسه با نسبت افزایش قیمت ارز و پا برجا بودن محدودیت‌ها برای صادرات این محصول ارزشمند از سوی بانک مرکزی و هزینه بالای نقل و انتقال، احتمالاً شاهد تکرار الگوهای سال گذشته باشیم.

در مدت زمان مشابه در سال‌های گذشته با گشایش نمادها و انبارها که همزمان با اعلام نرخ حمایتی بوده، قیمت گواهی سپرده کالایی اندکی رشد داشته و با افزایش عرضه محصول در بازار قیمت‌ها تعدیل شده است. این امر برای یکی از نمادهای گواهی سپرده زعفران نگین در سال‏ ۹۹ در نمودار ذیل قابل مشاهده است.

نمودار – روند قیمت زعفران نگین از آذر تا اسفند ۹۹

همانطور که مشاهده می‌شود طی ۴ ماه از ابتدای گشایش نماد معاملاتی برای محصول تولیدی سال جدید، قیمت تعدیل قابل توجهی داشته است.

جمع بندی

امروزه ابزارهای مشتقه کالایی به ویژه گواهی سپرده و قراردادهای آتی در بورس کالا برای سرمایه گذاران جذاب بوده و اهرم موجود در قراردادهای آتی، جذابیت را برای سرمایه گذاران ریسک پذیر دوچندان کرده است. در این بین باید تاکید شود که استفاده از این ابزارها مستلزم دانش کافی از شرایط دارایی پایه، شناخت متغیرهای تأثیرگذار بر قیمت، بازار نقدی و سررسید قراردادها و گواهی‌های منتشره است و عدم توجه به متغیرهای یاد شده می‌تواند زیان‌های غیر قابل جبران به دنبال داشته باشد. از این رو به افرادی که قصد سرمایه گذاری در بازارهای مالی زعفران را دارند اکیداً توصیه می‌شود، تصمیم گیری های خود را محدود به تحلیل‌های مرسوم بازار سرمایه و هیجانات ناشی از اخبار و شایعات نکنند و حتماً متغیرهای ذکر شده در این نوشته را مد نظر داشته باشند.