چهار ضعف مدیریتی در آب

یاسمین بلوردی

طبق گزارشات منتشر شده در حوزه صنعت کشاورزی کشورهای «چین، هند، ایالات متحده آمریکا، برزیل، اندونزی و روسیه» شش کشور بزرگ صاحب صنعت کشاورزی هستند.

به گزارش عصر اقتصاد، به طوری که کشور چین غالبا در زمینه تولید برنج، ذرت و سویا پیشرو است، هند نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی مثل برنج و گندم است و کشاورزی بخش مهمی از اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهد.

همچنین ایالات متحده آمریکا بزرگترین تولیدکننده غلات و محصولات دامی است و در تولید ذرت و سویا نقش بسزایی دارد. از سوی دیگر این گزارشات حاکی است برزیل به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سویا و قند در جهان شناخته می‌شود و کشور اندونزی نیز در تولید برنج و روغن نخل یکی از کشورهای پیشرو است.

روسیه هم در تولید غلات، به ویژه گندم پیشرو محسوب می شود. با این وجود در سراسر دنیا کشاورزی در مسیر صنعتی شدن حرکت کرده است و امروزه کشورهای توسعه یافته از جدیدترین فناوری ها و ماشین آلات روز و … برای افزایش بهره وری و کاهش ضایعات در این بخش استفاده می کنند.

نکته قابل تامل اینکه بسیاری از کشورها در حالی که مشکل و بحران آب ندارند اما از نوین ترین روشهای آبیاری استفاده می کنند و بهره وری آب را تا حد قابل توجهی بالا می برند. با این وجود ایران از کشورهایی است که همواره در بحث مدیریت آب مشکل داشته و کارشناسان بسیاری نسبت به این ضعف مدیریتی انتقادات بسیاری دارند و راهکارهایی نیز برای مدیریت آب ارائه داده اند.

در حوزه آب در چهار بخش ضعف مدیریتی داریم که شامل «عدم مدیریت آب های موجود است، عدم مدیریت منابع آبی، عدم مدیریت و برنامه ریزی برای آب های آینده و همچنین عدم مدیریت سفره های زیر زمینی» است

در حوزه آب ضعف مدیریتی محسوس است

دکتر«مهدی فتحی مقدم» دبیر باشگاه کشاورزان جوان معتقد است بخش کشاورزی ایران در حالی با چالش ها و مشکلات بسیار مواجه است که می توان گفت یکی از مهمترین آنها بحث آب است. در واقع از یک سو در مورد مدیریت آب های موجود ضعف داریم و نمی توانیم آن را مدیریت کنیم. ضمن اینکه ضعف در حوزه مدیریت منابع آبی نیز خود چالش دیگری است.

فتحی مقدم به خبرنگار ما گفت: در واقع در حوزه آب در چهار بخش ضعف مدیریتی داریم که شامل «عدم مدیریت آب های موجود است، عدم مدیریت منابع آبی، عدم مدیریت و برنامه ریزی برای آب های آینده و همچنین عدم مدیریت سفره های زیر زمینی» است.

وی ادامه داد: همانطور که می دانید آبی که استفاده می کنیم از منابع مختلفی تامین می شود و طبق قانون منابع آبی ۶ ماه سال فعال و ۶ ماه سال غیرفعال باید باشد در حالی که در برخی مناطق باید مدت فعال بودن به ۲-۳ماه محدود شود. بنابراین در بحث مدیریت منابع آبی باید به صورت منطقه ای برنامه ریزی و نوشته شود.

عدم سرمایه گذاری درست در بخش آبخیزداری کشور

فتحی مقدم خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در حوزه مدیریت آب های آینده نیز برنامه ریزی وجود ندارد. به طوری که همین هفته های اخیر که شاهد بارندگی خوبی در کشور بودیم نهایتا تا ۵ درصد از آن توانستیم استفاده کنیم و مابقی به صورت روان آب از دسترس کشاورزی ما خارج شد چرا که اصولا برای آبخیزداری کشور هیچ سرمایه گذاری صورت نگرفته است. در حالی که در بالا دست مناطقی که بارندگی دارند باید انواع سیل بندها و آب بندها ساخته شود و برای آینده برنامه ریزی اصولی شود.

این کارشناس بخش کشاورزی تصریح کرد: مساله مهم اینجا است که درست است سرمایه گذاری بسیاری برای این حوزه نیاز است اما بر فرض وقتی بارندگی بیاید و پشت سدی ذخیره شود و از راه افتادن سیل و تخریب اراضی جلوگیری شود به راحتی سرمایه ای که صرف آن شده است بر می گردد. لذا باید به نحوی برنامه ریزی شود که از بارندگی ها بیشترین استفاده شود نه اینکه مثل شرایط فعلی نهایتا بین ۵ تا ۱۵ درصد در خوشبینانه ترین حالت استفاده شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر هیچ مدیریتی در بخش سفره های زیرزمینی نمی بینیم به طوری که در برخی مناطق کویری میانگین بارندگی کمتر از ۱۰۰ میلیمتر مکعب است اما برداشت آب از سفره های زیرزمینی این مناطق حتی تا ۲مترمکعب هم گزارش شده است و لذا بیلان آبی ما در برخی مناطق تا ۱۹۰ سانتی متر منفی است و این امر موجب فرونشست زمین می شود. بنابراین اگر مدیریت آب های زیرزمینی را جدی نگیریم با خطرات بسیاری تهدید می شویم.

وزارت نیرو در بخش کشاورزی کم کاری می‌کند و این وزارتخانه برای آب‌های کشور هیچ برنامه خاصی ندارد در حالی که چرخش آب شیرین در دنیا روش مرسومی است که استفاده می‌شود و آب را چندین بار می‌چرخانند

سالانه ۶۰ میلیارد مترمکعب از بارش‌ها از دسترس کشاورزی خارج می شود

از سوی دیگر «علیرضا الوندی» عضو خبرگان کشاورزی استان تهران معتقد است: اینکه مطرح می شود و در جامعه نیز جا افتاده است که آب نداریم در واقع یک دروغ است و صحت ندارد.

الوندی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: طبق آمارها سالانه ۶۰ میلیارد متر مکعب از ۴۲۰ میلیارد مترمکعب بارش سالانه در کشور به دریاهای شمال و جنوب می‌رود و از دسترس خارج می‌شود. در حالی که در جهان آب‌ها را با روش‌های نوینی مثل گردش آب شیرین به صورت بهینه ذخیره و مصرف می کنند؛ به عنوان مثال در محل تلاقی آب شیرین و شور، آب شیرین را پمپاژ می‌کنند و در فصول کشت استفاده می‌کنند و بعد از کشت و کار وارد دریا می‌شود.

وی افزود: سوال اینجا است که چرا ما از این روش‌ ها استفاده نمی‌کنیم؟ یعنی باید با روش‌های نوین در زمان بارندگی آب را ذخیره کرده و در فصل کشت استفاده کنیم. موضوع مهم اینجا است که در عرصه های کشاورزی از دانش نوین باید استفاده کرد و رقم خوردن چنین اتفاقی نیاز به زیرساخت لوله کشی، سرمایه‌گذاری و بسیار مسائل دیگری دارد که وزیر جهاد کشاورزی باید نسبت به این موارد از دولت مطالبه‌گر باشد.

الوندی افزود: به نظر من وزارت نیرو در بخش کشاورزی کم کاری می‌کند و این وزارتخانه برای آب‌های کشور هیچ برنامه خاصی ندارد در حالی که چرخش آب شیرین در دنیا روش مرسومی است که استفاده می‌شود و آب را چندین بار می‌چرخانند و سپس اجازه می‌دهند وارد دریا شود.