کالابرگ آبان پشت ویترین خالی وعده‌های دولت
اکرم رضائی نژاد، گروه ایران – در حالی‌که رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور از تداوم روند پرداخت یارانه کالابرگ بدون تغییر سخن می‌گوید، گزارش‌های میدانی، از شکایت گسترده مردم نسبت به کمبود اقلام و کیفیت پایین کالاها در مراکز توزیع حکایت دارد.
گزارش میدانی خبرنگار عصر اقتصاد از نمایشگاه دستاوردهای جهاد دانشگاهی ـ جایی که حمید پورمحمدی در حاشیه آن به تشریح سیاست‌های جدید دولت پرداخت ـ تا سطح شهر و فروشگاه‌های زنجیره‌ای ادامه یافت، جایی که پشت ویترین یارانه‌ای دولت، شهروندان منتظر کالاهایی هستند که در انبارها کمتر یافت می‌شود.
پورمحمدی در جمع خبرنگاران اعلام کرد که یارانه کالابرگ در آبان‌ماه «تغییری محسوس نخواهد داشت» و صرفاً اقلام مشمول بازتعریف می‌شوند. او گفت: «کالاها مشخص شده و ما تفاوت قیمت بازار با نرخ مصوب را پرداخت می‌کنیم. ممکن است تعداد اقلام کمی کاهش یابد، اما اصل حمایت حفظ می‌شود.»
رئیس سازمان برنامه و بودجه که از غرفه‌های محصولات دانش‌بنیان جهاد دانشگاهی بازدید می‌کرد، بر هم‌افزایی حمایت‌های مالی با ظرفیت‌های تولید داخلی تأکید کرد. او هدف دولت را «مهار خروج ۱.۵ میلیارد دلار ارز طی سه سال آینده» از محل جایگزینی تجهیزات کشاورزی داخلی دانست.
به گفته وی، «چهار میلیون کشاورز فعال در کشور اگر نیازهایشان از تولید داخلی تأمین شود، هم در معیشت‌شان اثر دارد و هم وابستگی ارزی کشور کاهش می‌یابد.»
نظرسنجی رسمی از گلایه بیش از نیمی از خانوارها نسبت به کمبود اقلام و صف‌های طولانی خرید حکایت دارد؛ وعده‌های دولت در تأمین کالا همچنان محقق نشده است
اما در سوی دیگر میدان، داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس روایت متفاوتی دارد. طبق یافته‌های این نهاد، ۵۳.۹ درصد از دریافت‌کنندگان کالابرگ از «موجود نبودن برخی اقلام» گلایه دارند و ۵۰.۸ درصد از محدود شدن سبد خرید به فقط ۱۱ قلم مواد خوراکی ناراضی‌اند.
افزون بر این، یک‌سوم از کاربران از «شلوغی و صف‌های طولانی خرید» شکایت کرده‌اند. در مشاهدات میدانی خبرنگار ما در جنوب تهران نیز بسیاری از فروشگاه‌های محلی «شکر، روغن و برنج کالابرگی» را موجود نداشتند و به مشتریان پیشنهاد خرید آزاد می‌دادند.
بر اساس این نظرسنجی، کیفیت پایین اقلام و نامشخص بودن راه‌های ثبت شکایات جزو پرتکرارترین نارضایتی‌ها بوده است. یکی از فروشندگان خیابان پیروزی می‌گوید: «لیست کالابرگ روی کاغذ زیاد است، اما در عمل فقط ۱۰ تا ۱۱ قلم در سامانه فعال است. مردم وقتی چیزی پیدا نمی‌کنند، سراغ پول نقد می‌روند.»
داده‌های آماری نشان می‌دهد گرچه بیش از ۸۹ درصد از مردم با مبادله کالابرگ در ازای پول نقد مخالف‌اند، اما تمایل به دریافت یارانه نقدی به جای کالا در حال افزایش است. حدود ۳۸ درصد از خانوارهای مشمول ترجیح می‌دهند ارزش کالابرگ به حسابشان واریز شود و میانگین مبلغی که حاضرند از سهم کالابرگ هر نفر کاسته شود اما نقدی دریافت کنند، حدود ۲۶ هزار تومان برآورد شده است.
در پرسش از گروه‌های واجد اولویت دریافت حمایت، ۳۹ درصد مردم خانواده‌های کم‌درآمد را در صدر قرار داده‌اند، در حالی‌که زنان بیشتر از مردان خواهان اولویت برای «زنان سرپرست خانوار» هستند. روستاییان نیز بیش از سایر اقشار معتقدند تخصیص کالابرگ باید به دهک‌های ضعیف محدود شود.
در مورد نحوه توزیع کالابرگ، حدود ۷۲ درصد پاسخگویان طرفدار«افزایش سهم دهک‌های پایین» بوده و ۲۵.۹ درصد بر یکسان بودن سهمیه همه خانوارها تأکید داشتند. بیشتر شهروندان (حدود ۶۲ درصد ) باور دارند که میزان کالابرگ باید با توجه به شرایط اقتصادی مناطق مختلف کشور متفاوت باشد تا عدالت منطقه‌ای اجرا شود.
از سوی دیگر، نحوه اجرای فنی این طرح نیز با چالش‌هایی روبه‌روست. یکی از کارشناسان حوزه رفاه اجتماعی که در بازار کرج فعالیت می‌کند، به خبرنگار ما گفت: «بسیاری از فروشندگان خُرد آموزش لازم برای استفاده از دستگاه‌های کالابرگ ندارند. شبکه اینترنت در بعضی سوپرمارکت‌ها هم جواب نمی‌دهد. مردم گاهی سه بار رفت‌وبرگشت می‌کنند تا خریدشان نهایی شود.»
مسئولان سازمان برنامه در پاسخ به گلایه‌ها وعده داده‌اند نسخه جدید طرح، با تمرکز بر کاهش هزینه تراکنش‌ها، گسترش فروشگاه‌های آنلاین و به‌روزرسانی فهرست اقلام ادامه یابد. پورمحمدی تأکید کرده است: «هدف این است که منابع پراکنده به سمت تولیدات داخلی هدایت شود تا کالابرگ هم پشتوانه ملی داشته باشد نه فقط مصرفی.»
پورمحمدی تداوم پرداخت کالابرگ را بدون تغییر اعلام کرد و وعده داد حمایت از تولید داخلی با جایگزینی اقلام وارداتی می‌تواند سالانه میلیاردها دلار صرفه‌جویی ارزی ایجاد کند
با وجود این وعده‌ها، گزارش‌های میدانی از استان‌های خوزستان، خراسان و فارس نشان می‌دهد توزیع کالابرگ الکترونیک همچنان درگیر «مشکلات سیستمی» و «عدم شفافیت سهمیه» است. مردم در صف‌های طولانی فروشگاه‌های منتخب، می‌گویند تفاوت وعده و واقعیت هر ماه بیشتر می‌شود.
در پایان بررسی‌های مجلس آمده است اگرچه طرح کالابرگ با هدف کنترل تورم و تأمین امنیت غذایی اجرا شده، اما کاهش تنوع اقلام، شلوغی مراکز توزیع و نبود زیرساخت فنی می‌تواند به کاهش اثرگذاری آن منجر شود. همزمان، کارشناسان هشدار می‌دهند تا زمانی‌که کالابرگ پشتوانه منسجم تولید داخلی نداشته باشد، یارانه‌ها در عمل به سود واسطه‌ها تمام می‌شود نه سفره مردم.
در حالی‌که دولت بر تداوم سیاست فعلی تأکید دارد، نارضایتی میدانی و ارقام رسمی از شکافی میان وعده و واقعیت خبر می‌دهند. شکافی که اگر ترمیم نشود، کالابرگ به جای حمایت از معیشت، به نمادی از ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی بدل خواهد شد.
