کمبود دارو گریبان گیر مردم

نیلوفر جمالی

مدت هاست که بحث دارو و تامین مواد اولیه دارویی تبدیل به معضلی بزرگ برای جامعه ایران شده است.

ارائه ارز ۴۲۰۰ تومانی دلیلی بر ورود شرکت هایی برای دریافت این رانت بزرگ شده به قدری که قوه قضاییه درباره رانت یکی از شرکت های دریافت کننده ۹۲ میلیون یورو ارز ترجیحی ورود پیدا کرد.

این روند باعث افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت دارو در بازار شد در حالی که در دوران تحریم هیچگاه دارو در لیست قرار نگرفت اما سیاست گذاری های دولت گذشته خواسته یا ناخواسته به سمت تخلفات در این حوزه حرکت کرد و با افزایش قیمت دارو در بازار خون مردم را در شیشه کرد.

رانت ارز دولتی به قدری بالا گرفت که بهرام دارایی رییس سازمان غذا و دارو بر اشتباه بودن این سیاست و سواستفاده های میلیاردی در این زمینه اذعان کرد.

در پی این روند مرکز پژوهش های مجلس با ارائه گزارشی از تاثیرهای منفی ارز ۴۲۰۰ تومانی به دارو و مشکلات ایجاد شده در بازار دارو خبر داد.

در کنار اذعان مسئولان و نیز گزارش رسانه ها درباره مشکلات جامعه برای تهیه برخی مواد اولیه دارویی و داروهای خاص در بازار اما سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی زیربار نمی رود و معتقد است که این روند فقط آمارسازی منفعت طلبان است.

دولت گذشته در کنار عدم تحریم دارو با رویکرد خودکفایی در تولید این محصولات به سمت حمایت های بی پشتوانه از فعالان این حوزه حرکت کرد اما روند فعالیت ها و نقل و انتقالات مالی به سمتی در حرکت است که ورود این محصولات و مواد اولیه آن به کشور با مشکل مواجه شد.

در سال های گذشته سیاستگذاری های دولت در حوزه دارو با در راستای تضمین دسترسی جامعه به آن، حمایت های مختلفی همچون تخصیص ارز دولتی، ممنوعیت یا محدودیت واردات مواد اولیه مشابه تولید داخل … را نسبت به این صنعت اعمال کرده است اما نتیجه نهایی آن مثبت نبود.

نتایج بررسی مرکز پژوهش ها

مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود اشاره کرد که تنها  ۱۳.۸ درصد از کل مواد اولیه مورد نیاز فهرست دارویی کشور توسط فعالان تولید مواد اولیه دارویی در کشور تامین می شود و علیرغم تمام حمایت های صورت گرفته از این بخش تولید مواد اولیه در کشور به درستی پیش نرفته و با کمبود داروهایی مواجه هستیم که مواد اولیه آن در داخل کشور تولید می شود.

در مقابل رقم اعلام شده از سوی مرکز پژوهش های مجلس ادعای سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارو قرار دارد که معتقد است ۷۱ درصد نیاز بازار داخلی از کل مواد اولیه و ملزومات بسته بندی توسط این بخش تامین شده است.

در این راستا، مرکز پژوهش های مجلس برآوردهای پژوهش هایش ارائه می کند و معتقد است که سندیکای مذکور تنها ۲۵.۱ درصد از لحاظ حجم و۲۳.۱ درصد به لحاظ ریالی توانسته است این بازار را در دست بگیرد.

از این رو تا رسیدن به خودکفایی و درصد قابل ملاحظه اعلام شده از سوی سندیکای تولید مواد اولیه دارو راه زیادی در پیش است.

نکته ای که باید به آن توجه شود اینکه تامین کنندگان مواد اولیه دارویی با دریافت ارزهای ترجیحی خود روندی را در پیش گرفتند که نه تنها جوابگوی تأمین داروهای حیاتی و ضروری نبود بلکه کاملا تحت نگاه سوددهی به سمت تأمین مواد اولیه پرفروش و پرسود گرایش پیدا کرد و آمارها نشان دهنده تامین ۵۵ درصدی مواد اولیه داروهای غیرضروری هستند. حال آنکه کشور برای تامین مواد اولیه داروهای ضروری همچنان به واردات وابسته است.

در ادامه این روند قیمت مواد مؤثره تولید داخلی دارو بیش از ۲ برابر قیمت وارداتی است و با وجود تخصیص ارز دولتی به این صنعت، افزایش قیمت مواد اولیه تولید داخل طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ در برخی اقلام حتی به ۳۰۰ تا ۸۰۰ درصد هم رسیده که فاصله قابل ملاحظه‌ای با میانگین نرخ تورم در سایر بخش‌های صنعتی دارد.

در چنین شرایطی بود که چندین پرونده تخلفات مالی در این زمینه از سوی دادستانی مطرح شد که با در دست داشتن ارز ۴۲۰۰ تومانی توانستند با فاکتورسازی و گران فروشی و هزاران ترفند دیگر بازاردارو را به هم ریخته و تامین داروهای ضروری را با اختلال روبرو کنند.

تقابل ادعاهای سندیکا و مجلس

فرامرز اختراعی، رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی در گفتگو با عصراقتصاد ادعای گرانی و ارزانی تولید داروی نسبت به کشورهای را یک مسیر انحرافی دانست و گفت: هر کشوری متناسب با منافع خود تصمیم می گیرد که چه کالایی را تولید کند و چه کالایی را تولید نکند

وی با بیان اینکه شرکتهای فراملیتی با رویکرد سیاسی و جانبدرانه از واردات حمایت می کنند، افزود: باید در بسیاری از صنایع از جمله دارو خودکفا شویم. ممکن است تولید برخی از این ارقام هم گران تر تمام شود که تعداد آن ها محدود است.

مانند «پنسیلین جی» که ما در کشور تولید کردیم و دستور مستقیم مقام معظم رهبری را داشته است و در مجموعه برکت به تولید انبوه رسیده و به این تولید انبوه نیز افتخار می کنیم چون با این کار ما به صنعت واقعی بیولوژیک راه پیدا کردیم که فرمانتورهای بسیار بزرگ ۸۰ متر مکعبی دارند و یک محصول بیولوژیک استراتژیک را به تولید انبوه رسانده اند.

اختراعی ادامه داد: اگر قیمت نهایی یک محصول گران تر از قیمت تولید رقیب یعنی چین تمام می شود دلایل متعدد سیاسی و اقتصادی دارد. از جمله اینکه در آنجا چندین برابر مصرف خود را تولید می کنند بنابراین چاره ای ندارند باید آنقدر ارزان بفروشند که نتیجه آن این می شود که سایر شرکت های تولید کننده رقیب در دنیا تعطیل شده اند تا آنها برای زمانی که به قول خودشان زمان جنگ است و نیازهای آنتی بیوتیک شان افزایش پیدا می کند قدرت تولید را داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از تصمیمات کلان کشور که ما را مکلف به تولید داخلی می کند ورای این ضرب و تقسیم های پوشالی و بهانه های وابستگان مافیای دارو است، عنوان کرد: ممکن است برخی اقلام گران تر هم تمام شود اما ما باید آنها را تولید کنیم و بنابراین قابلیت اینکه مورد دفاع مقامات کشوری هم قرار بگیریم را برای اقلام اساسی داریم.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی با اشاره به اینکه موارد یاد شد اصل موضوع بود اما در جزئیات اینگونه نیست، اظهار کرد: ما به دلیل منابع غنی انرژی، نیروی انسانی متخصص و امتیاز محیط زیستی که در یک کشور بیابانی و نیمه بیابانی هستیم و آمادگی استراتژی و سیاسی کشور در خودکفایی که همه همراهی ها و همکاری ها در کشور و حوزه منابع طبیعی در جهت تولید ملی است،

بنابراین تولید ما در نهایت بطور عموم ارزان تر و باکیفیت تر است. لذا در یک نگاه کلی این که قیمت داروهای داخلی گران تر از خارجی هاست یک حرف غیر واقعی و جانبدارانه برای سرکوب تولید ملی است.

وی در ادامه با بیان اینکه این حرف ها مصداق واقعی ندارد، افزود: ما در جهت حمایت از تولید ملی، ایجاد اشتغال و اصل لایتغیر خودکفایی تولید می کنیم و این موضوع قابل دفاع است و افرادی که امروز در کمیسیون یا به عنوان مشاور کمیسیون قرار گرفته اند و قیمت های غیرمنطقی و غیرحمایتی را منظور کردند تا تولید داخلی را با بن بست برسانند و فرآیند تولید را متوقف کنند، حتما پاسخ آن را قاطعانه خواهند شنید.

اختراعی درباره میزان تولید مواد اولیه مربوط به داروهای ضروری در کشور نیز گفت: مواد اولیه با فرهنگ پولسازی هم راستا نیست چراکه هرکس به دنبال پولسازی باشد در واردات و سپس در تولید دارو فعالیت می کند و همه می دانند که کمترین سود در زنجیره تولید دارو برای فعالان حوزه مواد اولیه است.

وی ادامه داد: یکسری داروهای اساسی وجود دارد که در فهرست ما حدود ۴۸۲ قلم است که در برخی از کشورها مانند هندوستان به ۱۵۲ مولکول محدود می شود. برخی از داروهای اساسی ممکن است از جهت ظرفیت تولید برای سرمایه گذاری اقتصادی نباشد و این وظیفه ای است که گریبان مقامات مسئول نظامات دارویی را می گیرد تا امتیازاتی را در نظر بگیرند مانند قیمت عرضه بالاتر که سرمایه گذار به سرمایه گذاری علاقه مند شود.

این فعال حوزه دارو ادامه داد: بنابراین سرمایه گذار برای اینکه بتواند چرخ تولید را بچرخاند و حقوق پرسنل را پرداخت کند طبیعتا اقلامی را تولید می کند که منفعت اقتصادی داشته باشد.

ما به عنوان سیاست گذار بایستی امتیازاتی را قائل شویم که آن مولکول هایی که بیشتر مدنظر ما است از این قلم تفکر خارج نشود.

وی معتقد است، اگر قرار است که واقعا از داروهای اساسی حمایت شود باید حمایت خودشان را نشان دهند و بگویند فلان دارو به دلیل ظرفیت تولید و پیچیدگی های فنی و …. مورد استقبال سرمایه گذار قرار نگرفته است و ما برای اینکه استقبال سرمایه گذار را به دست بیاوریم برای او امتیازاتی در نظر میگیریم.

اختراعی تاکید کرد: بخش خصوصی متناسب با منافع خاص خود فعالیت می کند و برای جذب سرمایه  باید منافع این بخش در نظر گرفته شود. محرز است که برخی با تولید ملی زاویه دارند.

سندیکای تولید مواد اولیه دارو بیش از ۷۲ درصد از نیاز داخلی را تولید می کند و برای این ادعا مستندات وجود دارد. افرادی که آمارهای نامربوط وغلط ارائه می دهند رویه محاسبات خود را اعلام کنند.

گزارش ارائه شده از سوی مجلس توسط همین افراد نوشته شده است و در حالی که آمارنامه دارویی سال های مختلف منتشر شده و باید محاسبات بر اساس آن صورت گیرد.

مقابله کمیسیون بهداشت مجلس با سندیکای دارو

همایون سامه یح نجف آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در خصوص اظهارات اختراعی و بحث خودکفایی در حوزه تولید مواد اولیه دارو به عصراقتصاد گفت: سیاست وزارت بهداشت در دوران آقای روحانی و آقای رئیسی بر این بوده است که تا حد امکان از خروج ارز به هر نحوی که شده است به خاطر مشکلات ارزی کشور جلوگیری کند.

بر همین اساس ترجیحا وزارت بهداشت تمایل دارد داروهایی که حتی واردات آن ها به صرفه تر از تولید آن در داخل کشور است در داخل تولید شود.

وی ادامه داد: در این خصوص به نظر من صحبت آقای اختراعی درست نیست و بحث فقط در خصوص خودکفایی نیست بلکه مسئله اصلی موضوع خروج ارز از کشور مطرح است.