گره بنزین
به دلیل تورم در اقتصاد ایران و دو برابر شدن قیمت ارز، افزایش قیمت بنزین اثری بر کاهش پیامدهای عرضه بنزین با قیمت دولتی نداشته است.
بنزین و دیگر حامل های انرژی به دلیل رقابتی نبودن عرضه آنها در ایران، از سوی دولت قیمتگذاری می شود.
یارانه پنهان و پایین نگه داشتن قیمت بنزین از جمله آثار تعیین قیمت حامل های انرژی از سوی دولت است که زمینه قاچاق آن به کشورهای همسایه را فراهم می کند.
نکته دوم اینکه، پایین نگه داشتن قیمت بنزین، به افزایش مصرف آن در کشور دامن میزند. این امر، نتایجی مثل کاهش درآمد دولت، افزایش کسری بودجه، افزایش انتشار آلاینده های زیست محیطی، مصرف بیش از حد ذخایر نفتی، ضرورت سرمایه گذاری مداوم برای ساخت پالایشگاه های جدید برای تولید بنزین، کاهش صادرات بنزین و حتی واردات آن را در پی دارد.
تورم در اقتصاد ایران باعث شده قیمت های تعیین شده برای بنزین پس از مدتی اهمیت خود را از دست بدهد. در آبان سال ۹۸، دولت قیمت بنزین را ۲۰۰ درصد افزایش داد.
با این وجود، به دلیل تورم در اقتصاد ایران و دو برابر شدن قیمت ارز، این افزایش قیمت بنزین هم اثری بر کاهش پیامدهای عرضه بنزین با قیمت دولتی نداشته است.
یک بررسی ایرانی تلاش کرده آثار افزایش قیمت بنزین بر شاخص قیمت کالاهای مصرفی و رفاه خانوارهای شهری و روستایی را بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد به طور تقریبی، نیمی از بنزین مصرفی در تولید کالاها و خدمات و نیمی دیگر به طور نهایی و به طور عمده از سوی خانوارها مصرف می شود.
هزینه بنزین ۱.۴۶ درصد از هزینه مصارف خانوارها را تشکیل میدهد و مصرف آن برای همه گروه های درآمدی، همسو با درآمد آن ها افزایش مییابد.
از دیگر یافته های این پژوهش سهم ۰.۵۲ درصدی هزینه تولید کالاها و خدمات تولیدی است که برای خرید بنزین صرف می شود. با این حال ۱۲.۶۲ درصد از هزینه خدمات حمل و نقل هوایی و فضایی به خرید بنزین اختصاص دارد.
پس از آن، بنزین بیشترین سهم در هزینه خدمات حمل و نقل جاده ای مسافر و بار را به خود اختصاص داده است.
یافته های این بررسی نشان میدهد با وجود سه برابر شدن قیمت بنزین، با توجه به سهمیه های مختلف آن، متوسط هزینه بنزین مصرفی در ایران ۱۴۳ درصد افزایش یافته است.
در واقع افزایش قیمت بنزین شاخص قیمت تولیدکننده را ۱.۵۴ درصد و شاخص قیمت مصرف کننده را ۲.۶۲ درصد افزایش داده است.
افزایش قیمت ها با سهم هزینه بنزین در هزینه مصارف خانوارها هم سویی بالایی را نشان می دهد.
با این حال به دلیل پایین بودن هزینه بنزین در سبد مصرفی خانوارها، مقدار افزایش سطح قیمت از ۱.۵۸ درصد تا ۳.۰۸ درصد در نوسان است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «بررسی اثر سیاست افزایش قیمت بنزین و پرداخت یارانه معیشتی بر شاخص قیمت کالاهای مصرفی و رفاه گروه های مختلف خانوارهای شهری و روستایی» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش های اقتصادی در زمستان سال ۱۴۰۰ منتشر شده است.
