۸  افسار برای مهار دلار

مهران ابراهیمیان

پس از افزایش های نگران کننده قیمت دلار در بازار آزاد که به نوعی رقابت با ارزهای توافقی را در پیش گرفته بود در چند روز اخیر، شاهد کاهش قیمت دلار به ۷۹,۱۳۰ تومان بوده‌ایم که این کاهش ۲.۶۸ درصدی (معادل ۲,۱۸۰ تومان) در مدت زمان نسبتاً کوتاه، نشان‌دهنده  مفید واقع شدن  اقدامات انجام شده  بازار ساز است.

عصر اقتصاد در گزارش امروز خود به  عواملی که در این کاهش قیمت تاثیرگذار بوده‌اند، از جمله سیاست‌های اقتصادی دولت، نوسانات روانی بازار و عرضه و تقاضای ارز در بازار پرداخته است.   این عوامل اگر چه افسارهایی برای کنترل دلار است اما آثار انها با توجه به عوامل بنیادین همیشگی نیست اما می توان امیدوار بود که در کوتاه مدت  حتی قیمت دلار را در کانال های پایین تر نیز شاهد باشیم .

۱- مالیات بر سکه (مالیات بر ارزش افزوده سکه)

یکی از عوامل عمده‌ای که باعث کاهش قیمت دلار شده، معرفی مالیات بر ارزش افزوده سکه است. پیشنهاد سازمان امور مالیاتی مبنی بر اعمال مالیات بر مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش سکه‌های ضرب بانک مرکزی، می‌تواند موجب کاهش تقاضای کاذب برای سکه شود. این اقدام نه تنها در بازار سکه، بلکه بر بازار ارز نیز تاثیر دارد. زیرا این دو کالا از  یکدیگر تاثیر می پذیرند.

دکتر سیاوش غیبی‌پور، کارشناس امور مالیاتی، و محمد کشتی‌آرای، رئیس اسبق اتحادیه طلا و جواهر تهران، در گفتگو با بازار این تغییرات را مثبت ارزیابی کرده و معتقدند که با کاهش تقاضای کاذب برای سکه، تقاضای ارز هم کاهش می‌یابد. به این ترتیب، این سیاست می‌تواند موجب کاهش فشار بر بازار دلار شود.

۲- عرضه ارز پتروشیمی‌ها

عرضه ارز صادراتی شرکت‌های پتروشیمی از تاریخ ۱۷ دی ماه، یکی دیگر از عوامل مهم در کاهش قیمت دلار به شمار می‌رود. روز گذشته در مرکز مبادلات ارزی  حدود ۴۰ میلیون دلار  ارز مبادله شد.

با ورود این مقدار ارز به بازار، عرضه ارز به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در نتیجه، فشار روی قیمت دلار بازار آزاد کمتر می‌شود و باعث کاهش نرخ آن شده و احتمالا این روند  تا حدود ۷۴ هزار تومان  ادامه خواهد یافت. گفتنی است نرخ دلار در بازار ارز توافقی به ۶۸,۰۲۵ تومان رسید که جذابیت های مبادله با این روش و عدم بازگشت ارزهای صادراتی را کمتر می کند.

۳- جذب نقدینگی از طریق ثبت‌نام حج

یکی دیگر از عواملی که در کاهش قیمت دلار موثر بوده، جذب نقدینگی از طریق ثبت‌نام حج است. از ۲۰ دی ماه، بسیاری از ایرانیان برای ثبت‌نام در سفر حج مجبور به پرداخت هزینه‌های سفر به ارزهای خارجی می شوند، که این موضوع به نوعی از تقاضای عمومی برای دلار کاسته است.

۴- گذر از پیک تقاضای سال نو میلادی

همچنین موج خرید طلای مجازی هم زمان با عبور از پیک تقاضای دلار فیزیکی برای سفرهای سال نو میلادی نیز از عوامل دیگر این موضوع در کاهش فشار روانی و واقعی به بازار آزاد دلار بوده است.

۵- مذاکرات ایران و اروپا

مذاکرات ایران و اروپا در ۲۳ دی ماه نیز بر انتظارات مثبت ارزی تاثیر گذاشته است. امیدواری‌هایی که نسبت به بهبود روابط و کاهش تحریم‌ها وجود دارد، هم زمان با اظهارات عراقچی درباره مذاکرات بدون وقفه به تقویت ارزش ریال و کاهش قیمت دلار منجر شده است.

نرخ دلار در بازار ارز توافقی به ۶۸,۰۲۵ تومان رسید که جذابیت های مبادله با این روش و عدم بازگشت ارزهای صادراتی را کمتر می کند

افزایش انتظارات مثبت نسبت به نتیجه مذاکرات سیاسی، موجب اطمینان بیشتر در بازار ارز شده است.

۶- دخالت بازارساز

برخی گزارش‌ها از احتمال دخالت بازارساز و بانک مرکزی به دلیل ترس از استیضاح وزیر اقتصاد دارد. دخالت‌های بازارساز معمولاً در مواقع بحرانی یا حساس در بازار ارز صورت می‌گیرد و می‌تواند به طور مستقیم در کاهش یا افزایش نرخ ارز تاثیرگذار باشد.

۷- نوسانات بازار و عوامل روانی

عوامل روانی نیز نقش مهمی در نوسانات بازار ارز دارند. برخی افراد با انتشار اخبار و شایعاتی مانند «دلار ۲۰ هزار تومانی»، اگرچه حرص آحاد جامعه را برانگیختند اما  فرصت های زیادی را برای دفاع و آرامش روانی  ناشی از دلارهای ۸۴ هزار تومانی  فراهم کردند.

۸- حذف کم‌اظهاری در صادرات و عرضه بیشتر

یکی از چالش‌های عمده اقتصاد ایران، کم‌اظهاری در صادرات است که باعث بازنگشتن ارز حاصل از صادرات به کشور می‌شود. طبق آمار ها با اختلاف فاحش ارز نیما با ارز آزاد در یک سال حدود ۵ میلیارد دلار کم‌اظهاری صادرات در کشور صورت گرفته بود که با حذف ارز نیما و ایجاد سامانه ارز توافقی عملا پیش بینی می شود که عرضه بیشتر شده و بازگشت دلارهای صادراتی بیشتر شود.

بنا به آنچه گفته شد کاهش قیمت دلار در ایران، نتیجه یک سری از اقدامات اقتصادی و روانی است که شامل سیاست‌های مالیاتی (مالیات بر سکه)، افزایش عرضه ارز از طریق صادرات پتروشیمی، جذب نقدینگی از طریق ثبت‌نام حج، و تاثیرات مثبت مذاکرات سیاسی است. علاوه بر این، دخالت‌های بانک مرکزی، کاهش قیمت جهانی طلا و عوامل روانی نیز در کاهش قیمت دلار نقش داشته‌اند.

اگرچه این  روند کاهش قیمت ممکن است به نظر پایدار برسد، اما همچنان مسائل ساختاری مانند هزینه های زیاد دولت و ریسک رفتارهی سیاسی در حوزه بین الملل وجود دارند که می‌توانند فشار جدیدی به بازار ارز وارد کنند. برای تثبیت این روند، نیاز به اقدامات بیشتر و پایدارتر در جهت بهبود شرایط اقتصادی و کاهش نوسانات بازار وجود دارد.