مسیر جدید شفافیت در نرخ ارز

مریم ابونیا

بنا به گفته سخنگوی بانک مرکزی، در راستای ایجاد مسیر شفافیت در نظام پولی و ارزی کشور، به‌زودی قیمت خرید و فروش ارز به مردم با نرخ توافقی «به تفکیک هر یک از صرافی‌ها» برای اطلاع عموم منتشر خواهد شد و همچنین از ۲۳ شهریور نیز انتشار اطلاعات مربوط به حجم عرضه، تقاضا و معاملات سامانه نیما (حواله) و بازار متشکل ارزی (اسکناس) هم در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است.

 اواخر خردادماه ۱۴۰۱ بود که بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز،  بازار توافقی عرضه و تقاضا را راه‌اندازی کرد. پس از آن، امکان معاملات توافقی ارز در صرافی‌ها و بازار متشکل ارزی نیز فراهم شد.

بانک مرکزی برای مدیریت بازار و کاهش نوسانات ارزی، در بخشنامه‌ای به صرافی‌ها این اجازه را داد تا علاوه بر خرید ارز از صادرکنندگان، ‌ارز تمام اشخاص حقیقی و حقوقی را با نرخ توافقی خریداری کرده و به متقاضیان بفروشند.

بر همین اساس نیز می‌توان ادعا کرد که تعیین نرخ براساس عرضه و تقاضا، منجر به تعادل در این بازار ‌شود.

دلار توافقی چیست؟

«دلار توافقی» دلاری است که صرافی‌های مجاز به مشتریان خود با شرط ارائه کارت ملی و به میزان محدود می‌فروشند.

قیمت دلار توافقی کمتر از قیمت دلار در بازار آزاد بوده و با هدف پاسخ به تقاضای بازار و کاهش التهابات نرخ ارز به صرافان اجازه داد ارز صادرکنندگان را با نرخی توافقی از آنها خریداری کرده و در حجم کم به مشتریان بفروشند.

البته این رویه قبل از اجرای رسمی هم تا حدودی دنبال می‌شد، بطوریکه تا مدتی قبل از اعلام رسمی بانک مرکزی نیز صرافی‌ها با کارت ملی به متقاضیان، دلار با نرخ کمتر از بازار آزاد می‌فروختند.

اما اکنون این رویه در ۲ عامل اساسی متفاوت‌تر عمل می‌کند اول، نرخ فروش که براساس آن قیمت دلار سهمیه‌ای قبلا توسط صرافی ملی بطور روزانه تعیین و اعلام می‌شد و در حال حاضر ملاک فروش ارز نرخ توافقی ارز خریداری شده از صادرکننده به اضافه حاشیه سود یک درصدی صراف است.

دوم، میزان سهمیه ارز است که پیش از این هر فرد در سال با کارت ملی می‌توانست تا سقف ۲ هزار یورو معادل حدود ۲۲۰۰ دلار ارز بخرد که این سهمیه اکنون با کاهش۲۰۰ دلاری به ۲ هزار دلار در سال رسیده است.

نرخ دلار توافقی نیز ثابت نبوده و بطور روزانه تعیین می‌شود. چراکه هر صرافی در مذاکره با صادرکنندگان ارز را به نرخ توافقی از آن‌ها خریداری کرده و به مشتریان می‌فروشد به همین دلیل قیمت فروش دلار با کارت ملی در صرافی‌های مختلف کمی متفاوت است.

شفافیت آماری نرخ ارز را به مسیر درست سوق می‌دهد

اما اینکه اعلام آمارهای روزانه از میزان خرید و فروش ارز با نرخ توافقی چه تاثیری در بازار ارز و به تبع آن اقتصاد کشور دارد موضوعی است که به آن خواهیم پرداخت.

در همین رابطه دکتر علی سعدوندی، متخصص بین المللی بانکداری، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در گفتگو با عصراقتصاد در رابطه با لزوم ارائه آمارهای دقیق توسط یک نهاد ناظر، گفت: شفافیت اطلاعاتی منجر بدان می‌شود که تقارن اطلاعات میان خریدار، فروشنده و واسطه ایجاد شده و به درست کار کردن بازار کمک کند.

چرا که فقدان تقارن اطلاعات باعث می‌شود یک طرف بازار درست عمل نکند. از همین رو تصمیم بانک مرکزی مبنی بر ارائه آمارهای روزانه از قیمت خرید و فروش ارز به مردم با نرخ توافقی و به تفکیک هر یک از صرافی‌ها، قدم تازه‌ای برای ایجاد شفافیت و ساماندهی به بازار ارز خواهد بود.

وی همچنین افزود: رویه جدید بانک مرکزی برای شفافیت اطلاعاتی و آماری رویه مثبتی است اما تنها نباید در بازار ارز خلاصه شود بلکه در بازار بانکی نیز این شفافیت باید مد نظر قرار گیرد.

سعدوندی با اشاره به اینکه هم‌اکنون برخی بانک‌ها در کشور بهترین عملکرد را داشته و برخی دیگر عملکردی بسیار پایین‌تر از سطح استاندارد جهانی دارند، خاطرنشان کرد: آمار عملکرد مثبت و منفی بانک‌ها اگر با شفافیت در کنار آمارهای ارزی اعلام شود نتیجه‌ای سودبخش خواهد داشت. در غیر این صورت کمک چندانی به بازار نخواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه شفافیت ارزی در کنار شفافیت بانکی است که معنا می‌یابد و تقارن اطلاعاتی به همراه کارایی است که می‌تواند نرخ ارز را به قیمت واقعی خود نزدیک کند، خاطر نشان کرد: ارائه آمارهای روزانه از بازار ارز توسط بانک مرکزی نمی‌تواند به کاهش نرخ ارز کمک کند بلکه نرخ واقعی ارز را در بازار تثبیت کرده و کمک می‌کند هیچ یک از طرفین بازار متضرر نشوند.

اوضاع و احوال این روزهای نرخ ارز

افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر را می‌توان وابسته به چند عامل دانست. مذاکرات برجامی، عضویت رسمی ایران در پیمان همکاری‌های شانگهای، سفرهای اربعین و بالا رفتن تقاضا برای ارز دانست.

البته این روند با اتمام سفرهای اربعین کاهش یافته و به تبع آن می‌توان انتظار داشت که نرخ ارز توافقی نیز کاهش یابد.

البته کشش بازار را هم باید مدنظر قرار داد چرا که اصولا عرضه دلار توافقی با قیمت بالاتر خریداری ندارد به طوری که عرضه آن با حجم ۱۰۰ هزار دلار با نرخ ۳۰ هزار و ۳۷۰ تومان خریداری نداشته و پیش‌بینی می‌شود که طی روزهای آینده دوباره به کانال‌های پایین‌تر قیمتی نزول کند.

 از دیگر سو، عضویت ایران در پیمان شانگهای می‌تواند به رشد روابط تجاری، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارزآوری کمک کند. بر همین اساس تصمیم جدید بانک مرکزی برای ارائه آمار شفاف از نرخ و میزان ارز خرید و فروش شده با نرخ توافقی کارآمد خواهد بود.