بیماری پرخوری بودجه ای

زهرا ترابی

متاسفانه هر سال شاهد کسری بودجه هستیم و این کسری بودجه نسبت به سال های گذشته بیشتر می شود. یکی از مهمترین علت های کسری بودجه بزرگتر شدن دولت است که همین امر منجر به افزایش هزینه های دولت می شود.

عصراقتصاد- دولت براین باور است با بزرگ شدن اکوسیستم خود می تواند رونق را در اقتصاد بوجود آورد ولی این دلیل اشتباهی است. در واقع دولت ها در سالها و دهه ها اخیر گرفتار نوعی بیماری پرخوری ناشی از درآمدهای نفتی شده اند که دیگر علاقه ای به ریاضت و کوچک شدن ندارند و در این میان مجلس نیز به جای اصلاح وضعیت موجود نه تنها برنامه های سالانه را تعدیل و اصلاح نمی کند بلکه همواره اعداد خروجی از مجلس در بودجه نهایی همواره در بخش هزینه ها بزرگتر شده است.

دولت اما به ویژه در سالهای اخیر بر این باور است که برای جبران کسری بودجه خود باید مالیات را افزایش بی محابا افزایش داد، کما این که بسیاری از افراد به دلیل تیغ بی پروای مالیات قید کار تولید شفاف را زده اند.

در عین حال یکی از اصلی ترین راه هایی که دولت برای جبران کسری خود انجام می دهد استقراض از بانک مرکزی است که این اقدام هم اوضاع اقتصاد را در بلند مدت بدتر می کند.

اینها بخشی از سخنان دو کارشناس هستند که در گفتگو با عصر اقتصاد به موضوع مشکل بودجه و راه های جلوگیری از تورم ناشی از کسری بودجه را بررسی کرده اند.

در ادامه نظرات آنها را می خوانید:

برای بهبود روند بودجه باد دارایی که دولت در اختیار دارد از جمله بانکها حتما به فروش برساند و دولت روند کوچک سازی را در پیش بگیرد

دولت از تورم نفع می برد

ابوالفضل روغنی زنجانی عضو اتاق بازرگانی در گفت و گو با عصر اقتصاد درباره کسری بودجه گفت: باوجود وضعیت بهتر درآمدهای نفت و افزایش مالیات ها که دولت با این اقدام فکر می کند می تواند فاصله ها را کم کند به طور یقین و حتمی امسال کسری بودجه داریم و بودجه با کسری برای کشور بسته شده است.

وی ادامه داد: کسری بودجه کشور ناشی از کاهش درآمدهای آن است. درآمدهای کشور دچار کاستی شده به همین دلیل چند سال که به طور متوالی کسری بودجه را در این مجلس و در این مملکت شاهد هستیم. متاسفانه بخش وسیعی از آن مربوط به نفت است که فروش کاهش پیدا کرده از طرف دیگر دولت سعی می کند با فشار مالیاتی این امر را جبران کند که در بودجه سال جاری شاهد بودیم به شدت مالیات ها را بالا بردند و افزایش دادند.

روغنی متذکر شد: به طور مشخص باز هم عین چند سال گذشته کسری خواهیم داشت. البته یا با استقراض از بانک مرکزی یا چاپ پول و یا فروش دارایی که برای دولت پیش بینی شده و یا فروش دارایی که در اختیار بانک ها قرار است بودجه تراز شود و از این طریق دولت به دنبال حل این مساله است ولی به رغم برنامه های دقیقی که دارند به نظر من،کسری بودجه را حتما شاهد خواهیم بود.

این عضو اتاق بازرگانی با اشاره به راهکاری که دولت باید در این زمینه پیدا کند پاسخ داد: این را قانون باید برای آنها تعیین کند و خودشان نمی توانند کاری انجام بدهند.

در درجه اول افزایش درآمد است که بتوانند شرایط دیپلماسی، اقتصادی را به گونه ای رقم بزنند که بتوانند نفت بیشتری صادر کنند. دوم اینکه مالیات ها را بتوانند به صورت عادلانه اخذ کنند. دارایی که دولت در اختیار دارد از جمله بانکها حتما به فروش برساند و دولت روند کوچک سازی را در پیش بگیرد.

این کارشناس افزود: دولت باید وضعیت دارایی خود را تبدیل به دارایی های مولد کند. استقراض از بانک مرکزی، مسیر خوبی برای آینده کشور ایجاد نمی کنند اما افزایش درآمدها، کاهش هزینه ها، فروش دارایی ها بهترین مسیرهایی است که می تواند برای حل کسری بودجه کشور باشد.

روغنی اظهار کرد: بحث استقراض مثل دارویی می ماند که شما برای یک درمانی می گیرد و آن درمان را خوب می کند ولی در صورت استمرار به چند جای بدن آسیب می رساند ولی به طور مشخص در ادامه مسیر آثار آن روی کبد و سایر اعضای بدن می تواند باشد. استقراض بانک نسز مشکل را به صورت مُسکن حل می کند اما در سایر مولفه های اقتصادی و در بلند مدت تاثیر نامطلوب می گذارد. و یکی از مهمترین آثاری که بجا می گذارد این است که تورم و رکود تورمی ایجاد می کند.

او اضافه کرد: در زمان جنگ دولت از بانک مرکزی استقراض کرد و پول چاپ کرد و این استقراض ها باعث شد که دولت به ورشکستگی کامل اقتصادی برسد. به هر حال درمان و رفع مسکن آنی است ولی سایر موارد را باید توجه بیشتری به آن کنیم. دولت ها دوست ندارند خودشان را کوچک تر کنند بلکه بزرگتر هم دارند، می کنند.

روغنی براین باور است: یکی از مسائلی که تورم برای ما ایجاد کرده این است که دولت برای کنترل رشد نقدینگی چکار کرده است؟ سیستم انقباضی بانکها را ایجاد کرده، سیستم های بانکی را منقبض کرده است. همچنین بانکها پول نمی دهند به بخش های تولید کشور به همین دلیل آنها دچار مشکل شده اند و به رکود رفته اند. در واقع دولت ها مالکان و سرمایه داران از تورم سود می برند و اقشار آسیب پذیر به شدت آسیب می پذیرند.

سوتیتر: جای تاسف دارد در جامعه تورم ایجاد کنیم و بعد از تورم ایجاد شده روی قیمت ملک، قیمت خودرو، قیمت چیزهایی که مردم دارند بخواهیم از آنها در نقل و انتقالشان مالیات بگیریم

تصمیم گیری در باراز رانت و دلالی بیشتر از قبل است

همچنین هومن عمیدی کارشناس بازارهای مالی در این باره بیان کرد: ما هر سال کسری بودجه را داریم. به دلیل اینکه کلا و عملا بودجه کفاف فعالیت های دولت را نمی دهد. علیرغم اینکه درآمدهای نفتی بالاست و ما توانستیم سهم تولیدمان و فروشمان در بازارهای جهانی را به دست بیاوریم اما به خاطر اینکه خیلی از فروش ها، فروش های نقد نیستند و تهاتری است. به همین خاطر کسری بودجه داریم.

وی ادامه داد: متاسفانه دولتمردان بیشترین فشار درآمدی از بودجه را بر روی بحث درآمدهای مالیاتی گذاشته اند. واقعا جای تاسف دارد در جامعه تورم ایجاد کنیم و بعد از تورم ایجاد شده روی قیمت ملک، قیمت خودرو، قیمت چیزهایی که مردم دارند بخواهیم از آنها در نقل و انتقالشان مالیات بگیریم. همه جای دنیا مالیات پرداخت می کنند و ما هم باید پرداخت کنیم. اما اینکه یک مرتبه بیاییم تورم سنگین ایجاد کنیم عادلانه نیست. به عنوان مثال؛ خانه ای متری ۲۰ میلیون تومانی یک شبه می شود ۸۰ میلیون تومان و بعد طرف بخواهد به همان متری ۸۰ میلیون تومان بفروشد و بخواهیم مالیات بگیریم اصلا منصفانه و اخلاقی نیست.

عمیدی براین باور است: اینکه ما بیاییم آثار تورمی را در قیمت خودرو، ماشین و بقیه موارد ایجاد کنیم و بعد از تورم ایجاد شده مالیات بگیریم غیر اخلاقی و اصلا چنین چیزی در اقتصاد نداریم. خصوصا اینکه میزان رشد دستمزدها هم به اندازه تورم تعیین نشده است.

این کارشناس تصریح کرد: حالا یک وقتی است که شما می گویید به اندازه همان تورم، من حقوق ها و دستمزدها را اضافه کردم. شاید بشود آنجا را یک مقداری توجیه کرد اما وقتی تورم مثلا ۵۰ درصد داریم و دستمزدها را داریم ۲۰ الی ۲۵ درصد رشد می دهیم و هر روز داریم جامعه را هم فقیرتر می کنیم چه؟ به هر حال دولت برای کسری بودجه خودش روی آورده به درآمدهای مالیاتی از اشخاص حقیقی و حقوقی و بخشی از آن را از این محل جبران می کند.

او اشاره کرد: متاسفانه آنقدر دولت در بازار سرمایه بد عمل کرده که تامین مالی از بازار سرمایه آن چیزهایی که مد نظر آقایان هست تا ۲۰ درصد بیشتر اتفاق نمی افتد و عملیاتی نمی شود.

همه کشورها برای اینکه اقتصادشان را از کسر بودجه خارج کنند سرمایه گذاری و تولید و بازار سرمایه و بازار تولیدشان را رونق می دهند. ولی اینجا متاسفانه بازار دلالی و بازار رانت را بیشتر داریم و می بینیم که هر روز نیز با این تصمیم گیری ها تقویت می شود

عمیدی اظهار کرد: دولت اگر میخواهد بازار را درست مدیریت کند باید تولید را رونق دهد. دولت به جای اینکه بیاید به تولید بیشتر بپردازد و تولید را در جامعه رونق بدهد درآمدهای خودش هم بالا می رود اما وقتی شما بیایید شرکت ها را از سود خالی کنید سود شرکت ها کاهش پیدا می کند و در پی آن درآمد دولت از مالیات شرکت ها هم کاهش پیدا می کند. وقتی نتوانیم صادرات غیر نفتی داشته باشیم و بخش خصوصی ما نتواند صادر کند به خاطر اینکه هزینه های داخلی کمر آنها را شکسته و قدرت رقابت ندارد در نتیجه درآمدی ایجاد نمی شود که بتواند به دولت پرداخت داشته باشد.

این کارشناس بازار سرمایه براین باور است که همه کشورها برای اینکه اقتصادشان را از کسر بودجه خارج کنند سرمایه گذاری و تولید و بازار سرمایه و بازار تولیدشان را رونق می دهند. ولی اینجا متاسفانه بازار دلالی و بازار رانت را بیشتر داریم و می بینیم که هر روز نیز با این تصمیم گیری ها تقویت می شود.

او با اشاره به دولت برای جبران کسری بودجه باید چه اقداماتی را در پیش بگیرد پاسخ داد: بانک مرکزی مگر خودش از خودش پول دارد؟ وقتی بانک مرکزی می آید گواهی سپرده ۳۰ درصدی را برای بانکها مجوز می دهد این سود باید پرداخت شود. این سود چطور باید پرداخت شود؟ وقتی تولید خوابیده ، وقتی بانکها، شرکت داری و بنگاهداری نمی توانند داشته باشند و وقتی اقتصاد انقدر مشکل دارد که تولید کننده در کار یومیه خودش هم گیر کرده چطوری می تواند ۳۰ درصد را بانک به اینها پرداخت کند؟ متاسفانه افتاده ایم توی لوپ باطلی که اشتباهی مرتبا داریم چاله های اقتصاد را عمیق تر می کنیم که دیگر کسی نمی تواند از توی این چاله در بیاید.

وی در ادامه افزود: راهکار آن هم این است که تولید را باید تقویت کنیم. راهکار آن این است که ما بتوانیم منابع مالی ارزان قیمت تر به کشور بیاوریم. همچنین هزینه تولید پایین بیاوریم. هر چه ما GDP مان بالاتر برود، هر چه تولیدمان تقویت شود کشورمان ، کشور ثروتمندتری می شود، دولت مان ثروتمندتر می شود و این مسائل کسری بودجه کمتر به چشم می آید.

اما اگر تولید را تضعیف کنیم همین کاری که در این مدت انجام داده ایم علیرغم نامگذاری هایی که رهبری طی ۷ سال با واژه کلیدی مثل رونق تولید، رشد تولید، تولید ملی. با این اسامی فقط به تولید اشاره می کنند و کسی گوش نمی کند و همه دارند می روند به سمت کارهای خودشان! متاسفانه چاله و چوله های کشور هم بیشتر می شود ، هزینه ها هم بیشتر می شود، کسر بودجه هم بیشتر می شود.