مقایسه عوامل افزایش قیمت مسکن در ایران و کشورهای دیگر

مهرداد ابراهیمیان؛ روابط عمومی سازمان اموال و املاک

افزایش قیمت مسکن یکی از دغدغه‌های اصلی اقتصادهای نوظهور و حتی پیشرفته در دهه‌های اخیر بوده است. در این یادداشت، وجوه تشابه و تمایز عوامل موثر بر گرانی مسکن در ایران و چند کشور دیگر بررسی خواهد شد.

وجوه تشابه افزایش قیمت مسکن

۱. افزایش تقاضا: یکی از عوامل مشترک در افزایش قیمت مسکن، افزایش تقاضا در مناطق شهری است. این موضوع به دلیل رشد جمعیت، مهاجرت به شهرها، و تمایل به زندگی در مناطق مرکزی شهری رخ می‌دهد. این روند نه تنها در ایران بلکه در کشورهای مختلفی همچون چین، آمریکا، و برخی کشورهای اروپایی نیز دیده می‌شود. اما در ایران به مراتب با توجه به موج مهاجرت سنگین افغانستانی ها فشار مضاعفی را بر بخش تقاضا در بازار مسکن گذاشته است.

۲. سرمایه‌گذاری در املاک: مسکن به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری امن در نظر گرفته می‌شود. این روند در دوران نوسانات اقتصادی افزایش می‌یابد، زیرا افراد به دنبال راهکاری برای حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. در بسیاری از کشورها، این سرمایه‌گذاری نه تنها توسط افراد محلی بلکه توسط سرمایه‌گذاران خارجی نیز صورت می‌گیرد.

وجوه تمایز افزایش قیمت مسکن در ایران

۱. نوسانات ارز و تاثیر آن بر تورم:

در ایران، یکی از عوامل کلیدی موثر بر افزایش قیمت مسکن، نوسانات شدید نرخ ارز است. کاهش ارزش پول ملی موجب افزایش شدید هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود که به صورت مستقیم بر قیمت نهایی فروش مسکن تاثیر می‌گذارد؛ پدیده‌ای که در بسیاری از کشورهای دیگر با ثبات به این شدت مشاهده نمی‌شود.

۲. کمبود زمین و تعادل عرضه و تقاضا

در کشورهایی مانند ایران، کمبود زمین‌های قابل استفاده شهری به دلیل سیاست‌های نامناسب شهری، یکی از دلایل اصلی عدم تعادل عرضه و تقاضاست. این مسئله به شدت تاثیرگذاری تامین زمین و توسعۀ زیرساخت‌های شهری را محدود می‌کند.

۳. سیاست‌های دولتی و تأثیر آن بر بازار:

در ایران، مدیریت دولتی و مشکلات ساختاری بوروکراتیک نیز بر بازار مسکن تاثیر گذاشته و موجب افزایش هزینه‌ها و کاهش سرعت پروژه‌های مسکونی می‌شود. برای مثال، عدم شفافیت در مجوزها، افزایش هزینه‌های اجرایی و برخی محدودیت‌های قانونی ممکن است بازار را به سمت گران‌فروشی یا خروج از چارچوب‌های قانونی سوق دهد.

۴. نقش سوبسید و تسهیلات در بازار مسکن:

در برخی کشورهای دیگر، حمایت دولت از طریق سوبسیدها یا برنامه‌های حمایتی باعث کنترل یا کاهش قیمت مسکن می‌شود، حال آنکه در ایران اینگونه اجزای حمایت‌گرانه کمتر تاثیرگذار بوده‌اند و بعضا به دلیل عدم تحقق یا سوءمدیریت، توان کمک‌رسانی مؤثری ندارند.

۵. سیاست‌های مالی انبساطی:

در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها به منظور تحریک رشد اقتصادی سیاست‌های پولی تسهیلی مانند کاهش نرخ بهره را پیش گرفته‌اند. این اقدامات منجر به تسهیل و افزایش دسترسی به وام مسکن شده و بالطبع تقاضا را افزایش داده است. اما درایران تسهیلات به ویژه در سالهای اخیر کارکرد خود را در تحریک تقاضا از دست داده است.

در عین حال می توان سیاست های مالی و پولی تورم زا در ایران را به نوعی عاملی برای ایجاد جذابیت ورود به بازار مسکن ارزیابی کرد که از حوصله این یادداشت خارج است و باید در موضوعی جداگانه و به تفصیل به آن اشاره کرد.

نتیجه‌گیری

افزایش قیمت مسکن در ایران و سایر کشورها بنا بر عوامل مشابهی از جمله افزایش تقاضا و سیاست‌های مالی و پولی اتفاق افتاده است، اما تمایزات عمده‌ای چون نوسانات ارز، سیاست‌گذاری دولتی، و مسائل مربوط به عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، بازار ایران را با شرایط خاصی مواجه کرده و این بازار را به رکود تورمی کشانده است.

در نهایت، توجه به این عوامل می‌تواند به سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران در اتخاذ تصمیمات کارآمدتر کمک کند. برطرف کردن مشکلات ساختاری و بهبود مدیریت شهری و اقتصادی می‌تواند گامی اساسی در جهت کنترل و تعدیل قیمت مسکن در ایران و جلوگیری از تبعات منفی آن باشد.