مسیر توسعه اقتصاد ایران از دل تعاملات با همسایگان

مسعود شریعت زاده؛ مدیرمسئول

یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر، برخورد با پیامدهای تحریم‌ها و فشارهای خارجی بوده است. این فشارها که تاثیرات قابل‌توجهی بر اقتصاد کشور، به‌ویژه در حوزه صادرات نفت و واردات کالاهای اساسی گذاشته‌اند، راهبردهای جدیدی را برای حل چالش‌های اقتصادی پیش روی سیاست‌گذاران قرار داده‌اند.

یکی از مهم‌ترین این راهبردها، تقویت روابط تجاری با کشورهای منطقه و توسعه همکاری‌های استراتژیک اقتصادی است. با توجه به اهمیت این موضوع، توسعه روابط منطقه‌ای و ارتقای این سیاست اقتصادی باید سرلوحه امور قرار بگیرد.

ایران طی سال‌های اخیر تلاش کرده تا با استفاده از روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه و شرکای منطقه‌ای، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد.

بر اساس گزارش‌ها، ایران در سال ۲۰۲۵ تمرکز قابل توجهی بر توسعه روابط تجاری با کشورهی همسایه داشته است. این همکاری‌ها در چارچوب صادرات نفت و گاز، واردات کالاهای اساسی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی صورت گرفته است که نشان‌دهنده استراتژی اقتصادی بلندمدت ایران در منطقه است.

بر اساس تحلیل‌های موجود، این روابط نه تنها موجب تقویت اقتصاد داخلی ایران می‌شوند، بلکه یک مانع موثر در برابر فشارهای خارجی برای کشورهای منطقه ایجاد می‌کنند. همچنین این همکاری‌ها می‌توانند به ایجاد پایداری اقتصادی منطقه‌ای کمک کنند و فرصت‌هایی برای توسعه تجارت و کاهش وابستگی به بازارهای بین‌المللی فراهم سازند.

یکی دیگر از نقاط تمرکز ایران در سال‌های اخیر، تقویت روابط تجاری با هند بوده است؛ کشوری که از نظر موقعیت جغرافیایی و پتانسیل اقتصادی، یک شریک استراتژیک برای ایران محسوب می‌شود.

بر اساس گزارش منتشر شده در یک کنفرانس مهم با عنوان “ظرفیت‌ها و فرصت‌های تجارت میان ایران و هند”، دو طرف تلاش دارند با توسعه زیرساخت‌ها، کاهش موانع تجاری و همکاری در حوزه‌های انرژی، کشاورزی، و فناوری، تجارت دوسویه را گسترش دهند.

این مشارکت‌ها نه تنها به ایران کمک می‌کنند تا زمینه‌های متنوعی برای افزایش صادرات و واردات فراهم کند، بلکه هند نیز از طریق همکاری با ایران، دسترسی خود به منابع انرژی و بازارهای منطقه‌ای را تامین می‌کند.

ایران با موقعیت استراتژیک خود به عنوان یک مرکز اقتصادی متصل‌کننده خاورمیانه، جنوب آسیا و آسیای مرکزی، توانایی دارد شبکه‌های تجاری گسترده‌ای شکل دهد. همانطور که شاهد هستیم تلاش‌های ایران برای تقویت این روابط، با هدف ارتقای ثبات اقتصادی منطقه و کاهش وابستگی به بازارهای محدود دنبال می‌شود.

توسعه روابط تجاری منطقه‌ای با چالش‌هایی نظیر موانع دیپلماتیک و محدودیت‌های زیرساختی همراه است. برخی کشورها ممکن است به دلیل فشارهای خارجی یا عدم تطابق منافع از توسعه همکاری با ایران اجتناب کنند.

همچنین، نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و فناوری اطلاعات از دیگر محدودیت‌هاست. با این حال، فرصت‌ها نیز قابل توجه هستند که به چند مورد آن می توان اشاره کرد:

ایجاد مسیرهای تجاری جدید: با توجه به محدودیت دسترسی به بازارهای غربی، توسعه مسیرهای تجاری در منطقه و آسیا می‌تواند به عنوان جایگزین قوی برای اقتصاد ایران عمل کند.

تقویت همکاری سیاسی و اقتصادی: روابط تجاری می‌توانند بستری برای ایجاد اتحادهای بلندمدت سیاسی شوند، به‌ویژه در مناطقی که ایران منافع مشترک با شریکان خود دارد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی: توسعه روابط منطقه‌ای، شرایط مطلوب‌تری برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق کلیدی ایران فراهم خواهد کرد.

در همین راستا چند پیشنهاد عملی برای تقویت تجارت منطقه‌ای ایران ارائه می‌شود:

توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل و زیرساخت‌های تجاری، مانند بنادر و راه‌های ارتباطی، بهبود روابط تجاری با کشورهای منطقه را تسهیل می‌کند. در این باره می توان با کشورهای منطقه ای پروزه های مشترک منطقی تعریف کرد که به عنوان مثال برای تقویت کریدور شمال – جنوب می توان با شرکت بنادر امارات کارهای مشترک تعریف کرد.

گسترش دیپلماسی اقتصادی: سیاست‌گذاری مبتنی بر دیپلماسی اقتصادی، از طریق همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای منطقه، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد کند.در سالهای اخیر ایران به خوبی متوجه این موضوع شده و تلاش برای عضویت دائمی در بریکس و شانگهای  از جمله گامهای عملی است که هم زمان با رفع تحریم ها نقش افزینی قابل توجهی خواهند داشت.

تنوع‌بخشی به صادرات: کاهش تمرکز بر صادرات نفت و گاز و افزایش صادرات کالاهای صنعتی و خدماتی می‌تواند وابستگی ایران به بازارهای جهانی را کاهش دهد. این موضوع نیز می تواند با تعریف پروزه های جذاب  نسبت به جذب سرمایه گذاری  اقدام کرد و بعد از این پیش نیاز حتما با حرکتی پر شتاب قابل پیگیری استو

توجه ویژه به مناطق آزاد تجاری: بهره‌گیری از پتانسیل مناطق آزاد تجاری برای گسترش روابط اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری منطقه‌ای می تواند با بازنگری قوانین و تهسل گری جذب سرمایه همراه باشد وگرنه دیکته ناننوشته  همین است که شاهدش هستیم.

همکاری در پروژه‌های مشترک: مشارکت در پروژه‌های منطقه‌ای مانند انتقال انرژی یا ساخت شبکه‌های حمل‌ونقل منسجم، زمینه‌ساز تعاملات گسترده خواهد بود.

بنا به آنچه گفته شد؛ در شرایطی که اقتصاد ایران با فشارهای خارجی جدی مواجه است، توسعه روابط تجاری با کشورهای منطقه یکی از راه‌های موثر برای کاهش اثرات تحریم‌ها و تقویت اقتصاد داخلی است. این سیاست علاوه بر ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید، می‌تواند به تقویت نقش ایران در امنیت اقتصادی منطقه‌ای و پیشبرد اهداف بلندمدت اقتصادی کمک کند.