زنبورها با الهام از طبیعت، همه ما را تغذیه می‌کنند

لیلا ابوالفتحی

هر ساله روز ۲۰ می مصادف با روز جهانی زنبور (World Bee Day)  است. البته هر سال این روز با شعاری همراه است و فائو شعار امسال را «الهام از طبیعت برای تغذیه همگان» نامگذاری کرده است.

دقت در شعار امسال بر این نکته تاکید دارد که برنامه‌ریزی، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی باید بیشتر بر نقش زنبور در گرده‌افشانی و سلامت اکوسیستم سیاره ما معطوف باشد و اینکه زنبورها با الهام از طبیعت، همه ما را تغذیه می‌کنند.

 شاید برایتان پیشینه این روز جالب باشد و بخواهید بدانید که علت نامگذاری این روز در تقویم جهانی چیست؟

ماجرا از این قرار است که کشورهای عضو سازمان ملل متحد پیشنهاد کشور اسلوونی برای نامگذاری ۲۰ می به عنوان روز جهانی زنبور را در دسامبر ۲۰۱۷ تصویب کردند و دلیل انتخاب این روز به عنوان روزجهانی زنبورداری سال روز تولد «آنتون یانشا» به عنوان پیشگام زنبورداری است.

او سال ۱۷۳۴ به دنیا آمد و تنها ۳۹ سال عمر کرد و رئیس مدرسه زنبورداری بود. کتاب‌های ‌او راهگشای زنبورداری مدرن شد و سیستم ابداعی یانشا باعث شد تا برداشت عسل بدون صدمه به کندو میسر شود و در واقع روز جهانی زنبور، ایده زنبورداران اسلوونی بود و با کوشش آنان این روز توسط سازمان ملل پذیرفته شد.

در واقع هدف از روز جهانی زنبور عسل تاکید بر نقش زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها در اکوسیستم است.

درست است که این روز، روز جهانی زنبور است اما در ایران بیشتر آن را به عنوان روز جهانی زنبور عسل می‌شناسند و شاید بهتر بود به اسم روز گرده‌افشانان در طبیعت نامگذاری می‌شد چراکه ارزشی که این گرده‌افشانان برای انسان و طبیعت دارند ۱۰۰ برابر بیشتر از محصولات زنبورعسل است.

برای تاکید بر نقش مهم این گرده‌افشان باید به سراغ کتابهای درسی از پایه‌های نخست رفت و حتی از کودکستانها شروع کرد تا این نقش در ذهن کودکان و نوجوانان و جوانان ماندگار و در بزرگسالی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

نقش این حشره کوچک اما مفید در اقتصاد و تامین امنیت غذایی انکارناپذیر است و به گفته آلبرت اینشتین در صورتی که زنبورها از صحنه حیات زمین محو شوند انسان تنها ۴ سال برای ادامه حیات فرصت خواهد داشت. شاید دلیل سخن این دانشمند بزرگ به دلیل نقش ۸۹درصدی این حشره در گرده‌افشانی باشد.

 با این مقدمه جایگاه زنبورداران در ایران چندان روبه‌راه نیست و هیچ تشکیلاتی به طور درست و کامل متولی حمایت و ترویج آن نیست.

معاونت تولیدات علوم دامی در ظاهر متولی این قشر حیاتی جامعه است اما در دو دهه گذشته خسارت‌ و زیان‌های زیادی به بدنه زنبورداری کشور وارد شده است از جمله بی‌نظمی فنی بر فعالیت‌های زنبورداری، ارائه ندادن خدمات به زنبورداران، بی‌نظمی در سرشماری و کوچ‌ها، ورود بی‌رویه داروهای تقلبی خطرناک و غیرمجاز، نبود نظارت بر بازار و صادرات، شیوع بیماری‌های جدید که باعث ورشکستگی کامل ۱۰۰ هزار زنبوردار شده است.

سازمان حفظ نباتات که وظیفه آن سلامت محصولات کشاورزی و مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز و نظارت بر سموم مورد استفاده در کشور است هیچ ارزیابی از تاثیر سموم بر روی حشرات گرده‌افشان مخصوصا زنبورعسل ندارد و بدون در نظر گرفتن این دسته از حشرات، سمومی استفاده و وارد می‌شود که بقای آنها را به خطر می‌اندازد.

نبود متولی زنبور عسل باعث تمام این بی‌برنامگی‌هاست و تا زمانی دلسوزی در صنعتی نباشد آن صنعت محکوم به نابودی است.

نبود آموزش به باغداران و آگاه‌سازی آنها درباره نقش زنبور در بارورسازی باغات آنها، خلاء نظارت بر واردات و نحوه و زمان استفاده از سموم، واردات ملکه غیرقانونی، نبود پوشش بیمه‌ای زنبورداران، ورود داروهای بی‌کیفیت و تقلبی، وفور عسل‌هی تقلبی در بازار و … گوشه‌ای از مشکلات این صنعت است.

توجه به این صنعت در حقیقت پاسداری از امنیت غذایی کشور است و می‌طلبد که وزارت کشاورزی به عنوان متولی این امر فکری اساسی برای این صنعت داشته باشد تا در کنار آن هم زنبوردار با فراق خاطر به وظیفه خود عمل کند.