انفجار ۲۰۰ فرصت جدید در پتروشیمی ظرف ۶ ماه
آیدا برخورداری
در کمتر از نیم‌سال، صنعت پتروشیمی ایران شاهد رونمایی از ۲۰۰ فرصت تازه توسعه زنجیره ارزش خواهد بود. طرح‌هایی که به گفته مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، می‌تواند هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده و سودآوری این صنعت استراتژیک را چند برابر کند.
محمد متقی، مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، در گفت‌وگو با عصر اقتصاد اظهار کرد: «هیچ مدیری در جمهوری اسلامی ایران منصوب نمی‌شود مگر آنکه دغدغه اشتغال را در اولویت برنامه‌هایش قرار دهد؛ به‌ویژه در وزارت‌خانه‌های اقتصادی که ایجاد فرصت‌های شغلی یکی از شاخص‌های کلیدی عملکرد تلقی می‌شود.»
وی افزود: «صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از صنایع مولد و اشتغال‌زا، در بخش بالادستی پروژه‌هایی را به نتیجه می‌رساند که با وجود سرمایه‌گذاری‌های سنگین، اشتغال محدودی ایجاد می‌کنند. اما توسعه زنجیره ارزش این صنعت و ایجاد صنایع پایین‌دستی می‌تواند موجی از اشتغال مستقیم و غیرمستقیم را به همراه داشته باشد.»
متقی با توضیح این نکته که هم‌اکنون ۶۷ طرح فعال پتروشیمی در حال اجراست که متوسط پیشرفت فیزیکی آنها بالای ۴۰ درصد است، گفت: «با بهره‌برداری از این طرح‌ها، اشتغال‌زایی جدیدی ایجاد خواهد شد. هر یک میلیون تن محصول در صنایع پایین‌دستی بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار شغل مستقیم ایجاد می‌کند. اشتغال‌زایی غیرمستقیم این بخش به مراتب بیشتر است و چنانچه از فناوری‌های نوین نیز استفاده شود، این ظرفیت‌ها به شکل چشمگیری افزایش پیدا خواهد کرد.»
وی تصریح کرد: «اگر به مقایسه ارزش کالاهای پلیمری داخلی با صادرات محصولات شیمیایی پایه بپردازیم، شاهد تفاوتی معنادار هستیم. کالاهای پلیمری عرضه‌شده در بازار داخلی به‌طور میانگین ۸۰۰ تا ۸۵۰ دلار در هر تن ارزش دارند، در حالی که محصولات صادراتی مثل متانول، آمونیاک و اوره، به سبب حجم زیاد و ارزش افزوده کمتر، با متوسط قیمت ۴۵۰ تا ۵۰۰ دلار به فروش می‌رسند.»
مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی با اشاره به عملکرد سال گذشته گفت: «در سال ۱۴۰۳، مجموع عرضه محصولات در بورس کالا و انرژی به ۸.۹ میلیون تن رسید که نسبت به سال پیش از آن ۴ درصد رشد داشت. از این میزان، ۷.۲ میلیون تن معامله شد که رشد معاملاتی حدود دو درصدی را نشان می‌دهد. ۴.۸ میلیون تن از این محصولات پلیمری بود و مابقی شامل انواع مواد شیمیایی می‌شد.»
وی ادامه داد: «امسال ۳۱۱ محصول را به گمرک اعلام کرده‌ایم و در بورس کالا و انرژی نیز ۵۰۵ نوع محصول عرضه شده است. به صنایع استراتژیک مانند پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، سازمان انرژی اتمی و وزارت دفاع هم ۱۶۶ هزار تن محصول اختصاص داده‌ایم.»
متقی درباره عناصر کلیدی پیشرفت زنجیره ارزش پتروشیمی گفت: «چهار عامل اصلی برای توسعه وجود دارد: تأمین خوراک، فناوری، منابع مالی و بازار. بدون خوراک، هیچ زنجیره‌ای کامل نمی‌شود. فناوری به‌روز می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، منابع مالی زیرساخت‌ها را شکل می‌دهند و نهایتاً بازار، جهت حرکت را مشخص می‌کند.»
وی افزود: «اما متأسفانه کمبود خوراک به دلیل ناترازی گاز، چالشی جدی است. این کمبود ریشه در سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی دارد و باعث شده اولویت نخست ما تکمیل ظرفیت‌های نصب‌شده باشد تا ورود به فاز توسعه‌های گسترده‌تر.»
مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی با ذکر مثالی از پت بطری گفت: «بخشی از بطری مورد نیاز بازار داخل همچنان وارد می‌شود. ارزش سرمایه‌گذاری در این حوزه بالاست؛ صنایع داخلی پت بطری را در بورس به قیمت هر کیلو ۷۱ هزار تومان خریداری می‌کنند و قیمت تمام‌شده یک بطری نیم‌لیتری آب معدنی برای تولیدکننده حدود ۲۱۰۰ تومان است، اما همان بطری با قیمتی بین ۹ تا ۱۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این سودآوری مثال روشنی از ظرفیت صنایع پایین‌دستی است.»
وی قطعی‌های مکرر برق را یکی از چالش‌های جدی صنایع پایین‌دستی عنوان کرد و گفت: «بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل خاموشی‌های تحمیلی، ساعات مفید کاری را از دست می‌دهند که مستقیم بر تولید و تحویل سفارش‌ها اثر می‌گذارد.»
متقی درباره سیاست تأمین بازار داخلی افزود: «در مورد PET هیچ صادراتی نداریم و در PVC اولویت با بازار داخلی است، مگر در شرایطی که عرضه بیش از تقاضا باشد. در پلی‌استایرن، مازاد تولید داریم که صادر می‌شود، اما در PP صد درصد محصول جذب بازار داخلی می‌شود. در پلی‌اتیلن نیز به‌جز چند گرید خاص، مازاد نیاز را به صادرات اختصاص می‌دهیم.»
مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی درباره نمایشگاه ایران‌پلاست نیز گفت: «امسال برای نخستین‌بار تفکیک روشنی بین سیاست‌گذاری و اجرا انجام دادیم. بستر بی‌تو‌بی را فراهم کردیم تا شرکت‌های پتروشیمی نیازهای فناورانه خود را اعلام کنند و این امر می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی را در پایین‌دست فعال کند.»
با اجرای ۲۰۰ فرصت تازه و تکمیل ۶۷ طرح فعال، صنعت پتروشیمی ایران آماده جهشی بزرگ در اشتغال، درآمدزایی و توسعه صنایع پایین‌دستی طی شش ماه آینده است
وی ادامه داد: «در نمایشگاه و کارگاه‌های امسال موضوعات متنوعی مانند تغییرات اقلیم، آلودگی‌های پلاستیکی، کربن‌زدایی، ماکروپلاستیک‌ها و دیگر دغدغه‌های جهانی محیط زیست مطرح خواهد شد. این مباحث شاید در نگاه اول محدودکننده به نظر برسند، اما می‌توانند بازارها و محصولات تازه‌ای نیز ایجاد کنند. به‌عنوان نمونه، حرکت صنعت حمل‌ونقل به سوی برقی‌سازی، نیاز به آلیاژهای پلیمری جدید را ایجاد خواهد کرد.»
متقی خاطرنشان کرد: «یکی از اتفاقات ویژه نمایشگاه امسال رونمایی از خط تمام ایرانی تولید PET است که با تلاش متخصصان داخلی طراحی و اجرا شده است.»
وی درباره اثرات نرخ ارز بر قیمت محصولات گفت: «افزایش نرخ دلار در بازار غیررسمی تأثیر مشخصی بر قیمت مواد اولیه در بورس ندارد، زیرا مرجع نرخ ارز، مرکز مبادله است که تغییرات کمتری دارد. اما هر چه فاصله نرخ رسمی و غیررسمی بیشتر شود، تقاضا برای محصولات پتروشیمی افزایش می‌یابد، چرا که برخی آنها را کالای سرمایه‌ای می‌بینند.»
مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی در پایان گفت: «در حال حاضر روی ۱۰۰ فرصت جدید توسعه زنجیره ارزش مطالعه می‌کنیم و ۱۰۰ فرصت قبلی را نیز به‌روزرسانی کرده‌ایم. تا پنج یا شش ماه آینده ۲۰۰ فرصت تازه آماده ارائه خواهد شد که می‌تواند تحولی مهم در روند اشتغال‌زایی و بهره‌وری صنایع پایین‌دستی کشور رقم بزند.»
