سکینه مهرائی
زیر پوست شهرها، شبکه‌های آبی سالخورده‌ای جریان دارند که هر روز بخشی از سرمایه حیاتی کشور را می‌بلعند. در حالی‌که سیاست‌های صرفه‌جویی و مدیریت مصرف به سطح خانه‌ها رسیده، بخش پنهان بحران در لایه‌های پوسیده زیرساخت‌هاست، جایی که هر ترک لوله، نمادی از تأخیر تاریخی در نوسازی و سرمایه‌گذاری است.
مدیر دفتر مدیریت مصرف و کاهش هدررفت آب و فاضلاب کشور، در گفت‌وگو با عصر اقتصاد از ابعاد این چالش می‌گوید، بحرانی که دیگر صرفاً فنی نیست، بلکه به قلب سیاست‌گذاری و آینده امنیت آبی ایران گره خورده است.
به گزارش عصراقتصاد، در سال‌های اخیر، بحران آب به یکی از چالش‌های استراتژیک توسعه در ایران تبدیل شده است؛ بحرانی که از سطح منابع طبیعی فراتر رفته و به عرصه زیرساخت و سیاست‌گذاری رسیده است.
شبکه‌های توزیع فرسوده، رشد مصرف شهری، و ضعف سرمایه‌گذاری در بازسازی تأسیسات، چهره‌ای پیچیده از مدیریت آب را ترسیم کرده‌اند؛ تصویری که نشان می‌دهد مسئله دیگر صرفاً کمبود آب نیست، بلکه ناکارآمدی در رساندن همان آبِ محدود تا نقطه مصرف است. اکنون، برنامه‌هایی در سطح ملی برای بازنگری در مفهوم «مدیریت آب شهری» آغاز شده است—برنامه‌هایی که نه‌تنها فناوری‌های تازه بلکه مدل‌های اقتصادی و نظارتی تازه می‌طلبند.
در این چارچوب، گفت‌وگو با مدیران حوزه آب و فاضلاب کشور می‌تواند چشم‌انداز روشنی از مسیرهای ترمیم و آینده این سرمایه حیاتی پیش‌روی کشور ارائه کند. به همین منظور خبرنگار عصراقتصاد با علی سیدزاده، مدیر دفتر مدیریت مصرف، خدمات مشترکین و کاهش هدررفت و عضو هیات مدیره شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:
فرسودگی شبکه‌های توزیع، یکی از بزرگترین عوامل هدررفت آب است. استراتژی شرکت برای نوسازی سریع و هوشمندسازی شبکه‌های آبرسانی در مناطق با بیشترین پرت آب (آب بدون درآمد) چیست؟ چه میزان از بودجه و زمان‌بندی به رفع این مشکل اختصاص یافته است و از چه فناوری‌هایی برای شناسایی دقیق نشتی‌ها استفاده می‌شود؟
فرسودگی شبکه‌های توزیع آب، به‌ویژه در مناطق شهری و متراکم، یکی از عوامل اصلی افزایش هدر رفت آب در کشور است. شرکت‌های آب و فاضلاب استانی با هدایت شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، اقدامات خود را در دو محور اصلی متمرکز کرده‌اند: نخست، نوسازی هدفمند شبکه در مناطق بحرانی و دارای تنش آبی، که شامل بررسی وضعیت مناطق با هدر رفت بالا، اولویت‌بندی بر اساس شاخص‌های کلیدی و اجرای پروژه‌های اصلاح و بازسازی شبکه های توزیع و انشعابات پس از مدیریت فشار و اجرای پهنه های فشاری است؛ دوم، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای شناسایی نشتی، که در آن نشت‌یابی آکوستیک با دستگاه‌های دیجیتال به‌عنوان روش اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین روش‌هایی مانند نشت‌یابی با گاز هلیوم، تجهیزات درون‌خطی مانند اسمارت‌بال، و فناوری ماهواره‌ای نیز در حال توسعه یا مذاکره هستند. با وجود آغاز این روند، تحقق کامل اهداف نیازمند تخصیص پایدار بودجه، ارتقاء ظرفیت اجرایی، و توسعه زیرساخت‌های فنی کشور است.
فرسودگی شبکه‌های توزیع، بحران پنهان مدیریت آب است که هر روز امنیت آبی کشور را تهدید و ظرفیت زیرساختی شهرها را به آزمون جدی می‌کشاند
به غیر از اقدامات فرهنگی عمومی، شرکت آب و فاضلاب چه ابزارهای مالی هوشمند و هدفمندی (مانند تعرفه‌های پلکانی با شیب تند یا کنتورهای هوشمند با قابلیت کنترل از راه دور) را برای مدیریت و کاهش مصرف مشترکین پرمصرف و مشترکین غیرمجاز در دست اجرا دارد؟
مدیریت مصرف مشترکین پرمصرف و غیرمجاز، به‌ویژه در شرایط تنش آبی، نیازمند ترکیبی از سیاست‌های مالی، فناوری‌های نوین، و نظارت میدانی است. شرکت‌های آب و فاضلاب در ایران طی سال‌های اخیر، علاوه بر اقدامات فرهنگی، از ابزارهای مالی و فنی هدفمند مانند تعرفه‌های پلکانی، کنتورهای هوشمند، و محدودکننده‌های جریان برای مدیریت مصرف مشترکین پرمصرف و غیرمجاز استفاده کرده اند. همچنین در سال ۱۴۰۳ تعداد ۲۳۰ هزار رشته انشعابات غیر مجاز در کشور شناسایی و رفع شده است.
