آیدا برخورداری
طرح آزمایشی سوخت‌گیری بدون استفاده از کارت سوخت، در چند جایگاه منتخب کشور به شکل محدود آغاز شد تا امکانی تازه برای دریافت بنزین از طریق تلفن همراه فراهم شود.
این طرح که با عنوان «سوخت‌گیری با اسکن کد QR» شناخته می‌شود، بخشی از برنامه جدید شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برای هوشمندسازی کامل شبکه عرضه سوخت و کاهش وابستگی به کارت‌های فیزیکی است.
به گزارش عصراقتصاد، در این طرح پایلوت، جایگاه‌های منتخب به سامانه دیجیتال ویژه‌ای مجهز شده‌اند که امکان سوخت‌گیری تنها با اسکن QR کد نصب‌شده مقابل پمپ‌ها را فراهم می‌سازد. کاربران پس از اسکن کد از طریق اپلیکیشن‌های تلفن همراه یا دوربین گوشی، شماره تلفن همراه خود را ثبت می‌کنند.
سپس رمز اختصاصی به‌صورت خودکار از طریق پیامک برای آنان ارسال می‌شود که با وارد کردن این رمز، امکان سوخت‌گیری تا سقف ۳۰ لیتر بنزین آزاد مهیا خواهد بود. این رمز تنها یک‌بار مصرف بوده و صرفاً برای همان نوبت سوخت‌گیری معتبر است.
بر اساس اعلام مسئولان شرکت ملی پخش، هدف از اجرای این طرح، «ساده‌سازی فرآیند عرضه، کاهش هزینه‌های کارت فیزیکی و ارتقای سطح امنیت تراکنش‌ها» است. به گفته کارشناسان، کارت سوخت اگرچه در کنترل مصرف و نظام سهمیه‌بندی موفق بوده، اما هزینه‌های نگهداری و ریسک خطا در آن بالاست و نیاز به بازطراحی معماری دیجیتال احساس می‌شود.
در طرح تازه سوخت‌گیری با QR، مردم بدون کارت و فقط با موبایل بنزین می‌زنند، اقدامی آزمایشی که می‌تواند مقدمه حذف کارت سوخت و تحول دیجیتال عرضه انرژی باشد
عباس باصفا، مدیر سامانه هوشمند سوخت، از پایان بازطراحی معماری نرم‌افزار مرکزی سامانه در یک ماه اخیر خبر داده و گفته است: «سامانه جدید اکنون در مرحله تست‌های امنیتی قرار دارد و به‌زودی زمینه اتصال آن به پلتفرم‌های حمل‌ونقل و پرداخت ملی فراهم می‌شود».
او همچنین از راه‌اندازی خط تولید جدید کارت‌های سوخت در داخل کشور خبر داد و تأکید کرد که «دانش شخصی‌سازی دستگاه‌های صدور کارت که پیش‌تر در انحصار آلمان و چین بود، به‌طور کامل بومی‌سازی شده است»، اقدامی که به گفته وی، ظرفیت تولید روزانه کارت را چند برابر افزایش داده است.
در کنار این تحول فناورانه، بخش نظارتی وزارت نفت نیز بر کارآمدی و امنیت شبکه توزیع تمرکز بیشتری یافته است. نعمت‌الله نجفی، از مسئولان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، در نشست سوخت‌رسانی زمستانی اعلام کرده که «نظارت بر مجاری عرضه با استفاده از سامانه‌های هوشمند به‌طور قابل‌توجهی تشدید شده و امکان شناسایی لحظه‌ای مغایرت‌ها فراهم آمده است». او افزود: «گروه‌های معین استانی موظف‌اند ارزیابی دوره‌ای از عملکرد نواحی انجام دهند تا انطباق عملیات با شاخص‌های فنی و ایمنی سنجیده شود».
نجفی همچنین از ضرورت استانداردسازی فروشندگی‌ها و تعاونی‌های روستایی سخن گفت و افزود: «انسجام ساختاری و تجهیزاتی در این بخش‌ها، موجب ارتقای ایمنی و کیفیت خدمت‌رسانی به مردم در مناطق دوردست خواهد شد». این رویکرد همسو با سیاست کلی وزارت نفت در کاهش ریسک عملیاتی و حرکت تدریجی به‌سمت نظام هوشمند نظارت بر توزیع سوخت است.
کارشناسان حوزه انرژی، طرح آزمایشی سوخت‌گیری بدون کارت را یکی از گام‌های کلیدی در مسیر دیجیتالی شدن کامل زنجیره سوخت می‌دانند. آنان معتقدند این اقدام علاوه بر ساده‌سازی فرآیند سوخت‌گیری برای مردم، تجربه‌ای ارزشمند برای طراحی نسل آینده سامانه کارت سوخت فراهم می‌کند؛ نسلی که با حذف کارت فیزیکی و اتصال مستقیم به حساب کاربری دیجیتال، امکان تحلیل دقیق‌تر الگوی مصرف و تنظیم هوشمند عرضه را به دولت خواهد داد.
با وجود استقبال اولیه از این طرح، برخی نگرانی‌ها نیز در فضای کارشناسی مطرح شده است. کارشناسان امنیت داده هشدار داده‌اند که استفاده از درگاه‌های پیامکی باید با رعایت کامل ملاحظات حریم خصوصی همراه باشد تا احتمال سوء‌استفاده از شماره‌های تلفن همراه یا ارسال پیام‌های جعلی به حداقل برسد. مسئولان مجری نیز تأکید کرده‌اند که امنیت ارتباطات رمزگذاری‌شده و ذخیره اطلاعات کاربران در بسترهای داخلی تضمین شده است.
پس از پایان دوره آزمایشی، ارزیابی فنی و امنیتی طرح در دستور کار قرار دارد تا در صورت موفقیت، الگویی برای اجرا در سطح ملی شود. وزارت نفت گفته است که با استفاده از تجربیات مرحله نخست، نسخه نهایی سامانه هوشمند سوخت به‌گونه‌ای طراحی خواهد شد که علاوه بر تأمین بنزین، با سایر خدمات حمل‌ونقل، پرداخت‌های دیجیتال و کنترل مصرف انرژی نیز در ارتباط باشد.
با اجرای موفق این طرح، ایران می‌تواند وارد مرحله تازه‌ای از مدیریت هوشمند انرژی شود، مرحله‌ای که در آن فرآیند عرضه و مصرف سوخت نه با تکیه بر کارت‌های پلاستیکی، بلکه با استفاده از ابزارهای دیجیتال یکپارچه، شفاف، و قابل رهگیری انجام خواهد شد.
این تغییر نه‌تنها زیرساخت توزیع بنزین را مدرن‌تر می‌کند، بلکه نقش مهمی در ارتقای رضایت مردمی، کاهش هزینه‌های جاری و افزایش امنیت عملیات در شبکه عظیم سوخت کشور خواهد داشت.
