یوان به جای دلار

علی رمضانیان

ایران به طرف های مبادلات تجاری خود اعلام کرده که می توانند بجای دلار به ایران یوآن تحویل دهند. این خبر از سوی یک منبع آگاه در وزارت اقتصاد، در اختیار روزنامه «عصر اقتصاد» قرار گرفته و گویای آن است که ایران با کشورهایی که قرار داد ارزی ندارد، تلاش می کند تا یوان دریافت کند تا بتواند از چین راحت تر کالا وارد کرده و مشکلات کمبود کالای خود را حل کند. البته این موضع در حال حاضر در سطح مبادلات دولتی است و به بخش خصوصی چیزی ابلاغ نشده است.

هر چند در همین رابطه ایران با کشورهای روسیه و ترکیه قرارداد مبادله با ارز ملی را منعقد کرده و بخشی از مبادلات با این کشورها با ارز محلی انجام می شود، اما در تلاش است تا بیشترین داد و ستد را با ارز یوان چین انجام دهد.

دلار، ابزار سلطه

به گزارش «عصر اقتصاد»؛ دولت آمریکا بواسطه سلطه دلار بر بازارهای جهانی، همواره از ابزار تحریم اقتصادی بهره برده است؛ چرا که دلار این کشور نزدیک به ۵۰ درصد از مبادلات جهانی را به خود اختصاص می‌دهد و مهمترین مسیر مبادلات جهانی از مسیر سوئیفت می گذرد که در تسلط آمریکاست. اروپا نیز که ارز یورو حدود ۳۶ درصد درصد از مبادلات جهان با ان انجام می‌شود بعضا از ابزار یورو برای اعمال تحریم بهره می‌برد.

به همین دلیل کشورهای که مشمول تحریم‌های اروپا و آمریکا شده‌اند، تلاش می‌کنند تا از دام تحریم خارج شوند. بنابراین مهمترین راه حل گذار از تحریم، خروج از تله دلار است و اگر ارزی محلی در مبادلات بین کشورها جابجا شود، نیازی به سوئیفت و دلار نبوده و تحریم به راحتی دور زده می‌شود. به همین دلیل  به عقیده روسای بانک‌های مرکزی کشورهای تحت تحریم، مهمترین ابزار برای خروج از این تله تحریم غرب، مبادله با ارزهای ملی است.

در حال حاضر کشورهای حوزه بریکس مهمترین کشورهایی هستند که تلاش می کنند تا دلار آمریکا را کنار بگذارند. ارز محوری جایگزینی در این حوزه یوآن چین است.

کشورهایی مانند پاکستان در معاملات خود با چین تا حدود زیادی دلار را کنار گذاشته و با یوآن داد و ستد می کنند.

چین در این حوزه تلاش زیادی می کند تا یوان را قوی کند. چندی پیش فایننشیال تایمز، نوشته بود، کشور چین، یک پروژه یوآن دیجیتال ارائه داده است که می تواند، یک روز، سلطه دلار در تجارت جهانی را به چالش بکشد.

راهکار عبور از تحریم به زبان روسی

روسیه نیز بعد از آغاز جنگ اوکراین با کشورهای زیادی در زمینه حذف دلار از مبادلات خود مذاکره کرد. در حال حاضر با چین توانسته کار را پیش برده و قرارداد مهمی را منعقد کند. چرا که چین به نفت روسیه احتیاج دارد. اما این موضوع همواره در بازار نفت مطرح بوده است  که دلار بر بازار نفت حکمرانی می کند و ممکن است که چین با مشکلاتی مواجه شود.

اما روسیه مصمم است تا این رویه را ادامه دهد . بین روسیه و چین سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد دلار مبادلات تجاری صورت می گیرد که در صورت داد و ستد با یوآن تحول مهمی در حوزه مبادلات خارجی روسیه و چین و حتی تجارت جهانی است. البته نکته مهم در این حوزه وابستگی دو کشور به همدیگر است.

اگر یوان محور مبادلات باشد قاعدتا روسیه ناچار است که از چین کالا وارد کرده و وابستگی به ان پیدا می کند و این به سود روسیه در بلند نیست بلکه این چین است که ارز خود را قوی می کند. چرا که چین همواره به دلیل فرار از تحریم های آمریکا تلاش می کند بجای تسویه حساب مالی ، با کالا تسویه انجام دهد که این رویه سبب نارضایتی بسیاری از کشورهای طرف قرار داد با چین می شود.

اما نکته ای که باید به آن توجه کرد اینکه ۳۰ درصد از مبادلات جهانی در اختیار محوری است که در تلاش هستند تا دلار را دور بزنند. در سالهای اخیر مهمترین کشورهایی که تلاش کردند دلار را دور بزنند چین، روسیه ، ایران و ترکیه بودند.

چین، روسیه، ترکیه و ایران، ۳۰ درصد تولید جهان و تقریبا ۲۸ درصد از کل تجارت صادراتی جهان و ۳۵ درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند. لذا اگر این چهار کشور متحد شوند می توانند بر اقتصاد دنیا تاثیر بگذارند. هر چهار کور با تحریم های از سوی آمریکا مواجه بوده و تلاش می کنند تا این تحریمها را خنثی کنند.

در هر صورت کشورهای عضو بریکس یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در تلاش هستند که درهایی برای فرار از تسلط دلار بگشایند. روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز در آگوست سال ۲۰۱۹ به نقل بانکداران بریکس نوشته بود بانک توسعه جدید این گروه برای تامین بودجه عمدتا به سرمایه پرداختی دلار خود متکی بود اما ۵۰ درصد پروژه هایش باید با پولی محلی تامین شود.

رقم ۵۰ درصد برای آغاز کار بالا بود چرا که این کشورها تسهیلات خود را با ارز ملی داده اند البته ناگفته نماند که چین تلاش می‌کند با تسهیلات یوان قدرت خود را گسترش دهد و بازنده نهایی کشورهای کوچک هستند و چین برنده این فضا در بلند مدت خواهد بود.

سابقه طولانی ایران در تلاش برای حذف دلار

موضوع دور زدن تحریم با جابجای ارز های ملی  بجای دلار در ایران سابقه زیادی دارد. کشورهای زیادی تلاش کردند تا در این عرصه با ایران همکاری کنند اما نتیجه کار چندان رضایت بخش نیست.

سال‌ها پیش، دولت نهم و دهم تلاش کرد تا با عقد قراردادی با دولت ترکیه، دلار را از رابطه بازرگانی دوکشور حذف کند، اما این اقدام هم موفقیتی در پی نداشت.دلایل سیاسی مهمترین عامل این عدم موفقیت بوده است.

بعد از آن، دولت حسن روحانی که در ابتدا به خاطر برجام این گونه برنامه ها را با دیده تمسخر می نگریست، در نهایت خود مجبور شده آن مسیر را ادامه دهد.

در پی تلاش ایران و در واکنش به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران در سال ۹۷ اتحادیه اروپا تصمیم گرفت مبادلات  خود با ایران را به جای دلار با یورو انجام دهد، اما نتیجه این تلاش‌ها صفر بوده و در نهایت اروپا مجبور شد تا تحریم های آمریکا در قبال ایران عملیاتی کند.

در نهایت دولت حسن روحانی تلاش کرد که همان قرارداد با ترکیه را عملیاتی کند و سال گذشته توافق شد که تمامی مبادلات مالی  با ترکیه را با پولی ملی انجام دهد ولی باز هم در نهایت  ۳۰ تا ۴۰ درصد تجارت دو جانبه میان ایران و ترکیه با لیره و ریال و باقی با یورو صورت گرفت.

این روزها بانک مرکزی ایران در تلاش است تا ارز روبل روسیه و یوآن چین را جایگزین دلار کرده و خود را از مخمصه تحریم نجات دهد و بر همین اساس بانک مرکزی ایران از راه‌اندازی نماد معاملاتی روبل در بازار متشکل ارزی این کشور همزمان با سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به تهران خبر داد.

مدیر کل روابط عمومی بانک مرکزی ایران با انتشار پیامی توییتری اعلام کرد که با راه اندازی نماد معاملاتی روبل روسیه از روز سه‌شنبه (۲۸ تیر/۱۹ ژوئیه) صادرکنندگان ایرانی از طریق بانک‌ها و صرافی‌های کارگزار بازار متشکل معاملات ارز می‌توانند همانند اسکناس دلار و یورو، روبل را با نرخ توافقی در این بازار عرضه کنند.

بر این اساس، متقاضیان روبل می‌توانند در چارچوب مقررات ارزی بانک مرکزی ایران درخواست خود را در یکی از سرفصل‌های مصارف ارزی خدماتی (غیربازرگانی) که از سوی بانک مرکزی تعیین شده است، ثبت کنند.

یورونیوز اخیرا گزارش داده که تورم عامل اصلی شکست مبادلات ارزی ایران و روسیه بوده است. این رسانه نوشت: « ایران و روسیه از حدود یک دهه پیش و با هدف کاهش تبعات تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده تلاش‌های متعددی را برای حذف دلار از مبادلات تجاری خود به ویژه با کشورهای همسایه و چین انجام داده‌اند، تلاش‌هایی که به دلیل نزول نوسانی ارزش پول ملی این دو کشور تا کنون به نتیجه مدنظر آنها منجر نشده است.»

اما ایران در این حوزه مصمم است. و بر اساس اخبار واصله به کشورهای طرف معامله اعلام کرده است که انها می توانند یوآن را بجای دلار به انها تحویل دهند.

البته این موضوع در دادوستدهای خصوصی تاکنون اعمال نشده و بیشتر در حوزه صادرات و واردات دولتی است و در قراردادهای دولتی مطرح شده است و پیگیری روزنامه عصر اقتصاد از اتاق بازرگانی تاکنون نتیجه ای در پی نداشته‌است.