اتاق تهاتر راهی برای خلاصی از دلار
محمدجواد محقق‌نیا مطرح کرد: تشکیل اتاق تهاتر با هدف دلارزدایی از اقتصاد
محمدجواد محقق نیا/ استاد دانشگاه
پول در اقتصاد سه وظیفه دارد؛ اول سنجش ارزش، دوم ذخیره ارزش و سوم واسطه درون مبادله‌ای. در حال حاضر دلار به عنوان ذخیره ارزش در حال از دست دادن سهم خود در جهان است و فکر می‌کنم از ۷۰ درصد به کمتر از ۵۰ درصد کاهش داشته و لذا سهم دنیا در ذخایر بانک‌های مرکزی دنیا به عنوان ذخیره ارزش کاهش پیدا کرده و ارز‌های رقیب خوبی برای جایگزینی مطرح شده که اتحادیه اروپا، یورو و چین هم یوآن را پیشنهاد کرده‌اند.
عطنا – حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد محقق‌نیا، رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره شیوه تحقق دلارزدایی از اقتصاد گفت: پول در اقتصاد سه وظیفه دارد؛ اول سنجش ارزش، دوم ذخیره ارزش و سوم واسطه درون مبادله‌ای.
در حال حاضر دلار به عنوان ذخیره ارزش در حال از دست دادن سهم خود در جهان است و فکر می‌کنم از ۷۰ درصد به کمتر از ۵۰ درصد کاهش داشته و لذا سهم دنیا در ذخایر بانک‌های مرکزی دنیا به عنوان ذخیره ارزش کاهش پیدا کرده و ارز‌های رقیب خوبی برای جایگزینی مطرح شده که اتحادیه اروپا، یورو و چین هم یوآن را پیشنهاد کرده‌اند.
وی افزود: کشور‌های عضو بریکس به دنبال ارز جدید هستند و حتی اخیراً یکی فرد ثروتمند اماراتی به شورای همکاری خلیج فارس و اردن و مصر اعلام کرده سلطه دلار سرمایه‌داران عربی را اذیت می‌کند و پیشنهاد داده ارز جایگزین برای دلار پیدا شود. پس در بحث ذخیره ارزش جایگاه دلار در حال از دست رفتن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر این موضوع که دلار باید از واسطه‌گری در مبادله هم کنار رود، گفت: البته اینجا شاید سنجش ارزش با دلار انجام شود، ولی این کمرنگ‌ترین وظیفه پول بوده و خیلی مهم نیست.
مثلاً گفته‌اند ۳۰ میلیون روپیه معادل فلان قدر دلار است، این یعنی سنجش ارزش با دلار انجام می‌شود، ولی ذخیره ارزش و واسطه در مبادله محسوب نمی‌شود.
اگر در کشور‌های مختلفی که با آن‌ها مراودات مالی خوبی داریم اتاق تهاتر راه‌اندازی شود به راحتی می‌توان دلار را از چرخه تجارت با این کشور‌ها کنار گذاشت.
برای مثال ما به اندونزی صادرات داریم و از خریدار روپیه دریافت می‌کنیم و در اینجا آن روپیه را به اتاق تهاتری که مثلاً بانک توسعه صادرات می‌تواند ایجاد کند، بفروشیم و اتاق تهاتر روپیه را دریافت و به جای آن ریال پرداخت کند و زمانی هم که می‌خواهیم از اندونزی واردات انجام دهیم همین روپیه را به فروشنده اندونزیایی پرداخت کنیم.
مهمترین وظیفه پول واسطه‌گری در مبادله است. اگر دلار از واسطه‌گری در مبادله حذف بشود مقدمه افول دلار از سایر وظایفش به ویژه در ذخیره ارزشش خواهد بود و کشور‌ها وقتی به این باور برسند دلار ذخیره ارزش خود را از دست داده دیگر به آن احساس نیاز نمی‌کنند و وقتی احساس نیازی وجود نداشته باشد دیگر ذخیره و نگهداری صورت نمی‌پذیرد.
اتاق تهاتری که ارز کشور دیگر را خریداری کرده می‌تواند با ابزار‌های تحت اختیارش ریسک را پوشش و شاخص‌بندی‌هایی را صورت دهد و حتی اگر دولت در این بین هزینه‌هایی را از جانب خود به خاطر نوسانات ریال پرداخت کند، ارزشش را دارد تا اتاق تعاون روپیه را دریافت و به جایش ریال پرداخت کند یا برعکس.
به طور کلی اتاق تعاون می‌تواند نوسانات را در خود هضم کند تا صادرکنندگان و واردکنندگان در بستری امن به فعالیت تجاری و اقتصادی خود بپردازند.
وقتی صادرات و واردات از بند دلار خارج شود به نفع دولت خواهد بود و همین موضوع موجب تقویت دلار می‌شود. اینکه دلار ۵۳ هزار تومان است خیلی مهم نیست بلکه مهم این است امروز و فردایی که این دلار را پرداخت یا دریافت می‌کنیم ارزشش افزایش و کاهش یافته است یا خیر؟ پس نوسانات مهم است و وقتی صندوق تهاتر بتواند این نوسانات را پوشش دهد برای فعال اقتصادی مهم نیست دلار ۵۳ هزار تومان یا ۵۴ هزار تومان باشد و وقتی این اتفاق بیفتد نوسانات کنترل خواهد شد.
صندوق تهاتر سازوکاری را تهیه کرده تا دلار از چرخه اقتصاد خارج و ریال تقویت شود.
