بررسی انتشار ارز دیجیتال ملی در ۱۰۵ کشور جهان

آرمان رحیمی – معاون توسعه بازار فینوپیا

با رشد روزافزون صنعت ارزهای دیجیتال، بسیاری از بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف به فکر توسعه ارزهای دیجیتال ملی خود افتاده‌اند. ارزهای دیجیتال ملی، همان ارزهای سنتی کشورهای مختلف، منتهی در شکل دیجیتالی هستند که توسط بانک‌های مرکزی منتشر می‌شوند.

این نوع ارزها به قیمت و عرضه و تقاضای پول رایج ملی، سیاست‎ های پولی، مازاد تجاری و بانک مرکزی کشوری وابسته‌اند که آنها را منتشر می‌کند.

به گزارش فینوپیا، هدف اصلی ارزهای دیجیتال ملی این است که برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان مختلف حریم خصوصی، دسترسی آسان و امنیت مالی لازم را فراهم کنند.

با این حال، از آنجا که ارزهای دیجیتال ملی در کنترل بانک‌های مرکزی هستند، نمی‌توان آنها را نوعی ارز دیجیتال حقیقی دانست. علاوه بر این‌، تراکنش‌های مربوط به این نوع ارزها توسط بانک‌های مرکزی رصد می‌شود و مالیات‌های خاصی هم از آن‌ها دریافت می‌شود.

این در حالی است که ارزهای دیجیتال باید غیرمتمرکز باشند، قدرت استخراج نامحدودی داشته باشند و تمام کاربران بتوانند تراکنش‌های مربوط به آن را بررسی کنند.

بانک ایالتی فدرال رزرو بوستون و موسسه فناوری میشیگان در تحقیقات خود دریافته‌اند که دفترهای کل توزیع ‎شده ممکن است کارآیی و مقیاس‌پذیری ارزهای دیجیتال ملی را مختل کنند.

گفتنی است که ارزهای دیجیتال ملی می‌توانند براساس فناوری بلاک‌چین ساخته شوند‌، اما الزامی به این امر نیست.

ارزهای دیجیتال ملی به دو دسته عمده‌فروشی (wholesale) و خرده‌فروشی (retail) تقسیم می‌شوند. ارزهای دیجیتال ملی عمده‌فروشی در درجه اول توسط موسسات مالی مانند بانک‌ها استفاده می‌شوند.

این نوع ارزها باعث می‌شوند تا بانک‌ها بتوانند پرداخت‌های بین‌بانکی را سریع‌تر انجام دهند. از طرفی، تمرکز اصلی ارزهای دیجیتال ملی خرده‌فروشی انجام پرداخت‌های بین کسب‌وکارها و افراد مختلف است.

مردم می‌توانند از این ارزها به‌عنوان نوعی پول نقد دیجیتالی استفاده کنند و مطمئن باشند که بانک‌های مرکزی آنها را منتشر کرده‌اند و از آنها حمایت هم می‌کنند.

این فناوری باعث می‌شود که دیگر نیازی به حمل فیزیکی ارزهای فیات نباشد و رانت‌های اقتصادی مرتبط با معاملات سیستم‌های مالی سنتی هم کاهش یابد. بانک‌های مرکزی مختلف می‌توانند با استفاده از دو روش این نوع ارزهای دیجیتال را راه‌اندازی کنند.

روش اول این است که آن‌ها را بر اساس پول نقد ایجاد نمایند. در این روش، ارز دیجیتال ملی یک کشور از کیف پول دیجیتالی که یک نام مستعار دارد، به کیف پول دیگری با نام مستعار دیگری ارسال می‌شود.

در روش دوم نیز بانک‌های مرکزی از یک واسطه برای نظارت بر فعالیت‌ها و پرداخت‌های بین حساب‌ها استفاده می‌کنند.

داده‌های موجود نشان می‌دهد که ۱۰۵ کشور در جهان که ۹۵ درصد از تولید ناخالص جهانی را تشکیل می‌دهند‌، در حال بررسی ارزهای دیجیتال ملی هستند. ۱۰ کشور تاکنون به‌طور کامل یک ارز دیجیتال ملی راه‌اندازی کرده‌اند و کشور چین هم قرار است یوان دیجیتال را در سال ۲۰۲۳ توسعه دهد.

نکته قابل‌توجه این است که بسیاری از کشورها در حال بررسی سیستم‌های جدیدی برای انجام پرداخت‌های بین‌المللی هستند. این روند مخصوصاً بعد از اجرای تحریم‌های روسیه تسریع شده است.

از بین کشورهای صنعتی موجود در «گروه جی ۷»، تنها کشورهای ایالات متحده آمریکا و بریتانیا در توسعه ارز دیجیتال ملی خود عقب مانده‌اند. علاوه بر این، از بین کشورهای موجود در «گروه ۲۰» نیز، ۱۹ کشور در حال بررسی ارز دیجیتال ملی هستند.

احتمالاً برجسته‌ترین ارز دیجیتال ملی جهان در حال حاضر، ارز چینی «یوان دیجیتال» است. این ارز در حال حاضر با برنامه‌ها و سایت‌های مشهوری مثل وی‌چت (WeChat) و علی بابا (Alibaba) ادغام شده است. برایان آرمسترانگ (Brian Armstrong)، مدیرعامل صرافی کوین بیس، باور دارد که این ارز دیجیتال ملی در بلندمدت می‌تواند تهدید مهمی برای دلار آمریکا باشد. چین برای توسعه یوان دیجیتال از آن در المپیک زمستانی استفاده کرد و قصد دارد آن را با قراردادهای هوشمند هم سازگار کند.

شایان ذکر است که طبق ادعای بانک مرکزی این کشور، ارزش کل تراکنش‌هایی که با استفاده از یوان دیجیتال تا انتهای خرداد ۱۴۰۱ انجام شده، حدود ۳۴.۵ میلیارد یوان یا ۵ میلیارد دلار بوده است.

بانک مرکزی باهاما نیز از سال ۲۰۲۰ به‌دنبال راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود، یعنی دلار باهاما بوده است و هدف آن ارائه فناوری‌های پرداخت دیجیتال برای جوامعی است که از این خدمات محروم هستند.

سوئد نیز کشور دیگری است که به‌دلیل کاهش استفاده از پول نقد در پرداخت‌های خرده‎فروشی به ارز دیجیتال ملی روی آورده است. در سال ۲۰۱۰ حدود ۴۰ درصد از پرداخت‌های موجود در سوئد به‌صورت نقدی انجام می‌شد، اما این مقدار تا سال ۲۰۱۶ به ۱۵ درصد کاهش یافت.

بانک مرکزی اروپا هم در حال برنامه‌ریزی راه‌اندازی یک ارز دیجیتال ملی به نام یورو دیجیتال است و استدلال می‌کند که این ارز می‌تواند وسیله‌ای برای انطباق با دیجیتالی شدن مداوم اقتصاد جهانی باشد.

تاکنون کشور فرانسه توانسته است این ارز دیجیتال را با موفقیت آزمایش کند و بانک‌های ایتالیایی هم اعلام کرده‌اند که مایل به آزمایش آن هستند.

در ایران هم مدتی است که زمزمه‌ها و شایعاتی مبنی بر انتشار ارز دیجیتال ملی به شنیده می شود. مصطفی قمری وفا، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی، در بهمن ۱۴۰۰ اعلام کرد که به‌زودی از رمزریال به‌عنوان ارز دیجیتال ملی ایران رونمایی می‌شود.

علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی‌، نیز در اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد که آزمایش ارز دیجیتال ملی ایران تا چند ماه دیگر در برخی از مناطق کشور آغاز می‌شود و این فرآیند ۶ ماه به‌طول می‌انجامد.

طبق گفته‌های او، نهادهای بانکی و سیاست‌گذاری ایران از مدت‌ها قبل در فکر ایجاد یک ارز دیجیتال ملی بوده‌اند و بعد از اتمام دوره آزمایشی، گزارشات مربوط به آن برای آسیب‌شناسی در اختیار متخخصان اقتصادی و بانکی قرار می‌گیرد.

استفاده از رمزریال می‌تواند هزینه انتشار و چاپ اسکناس را کاهش دهد و در عین حال، موجب کاهش سرعت پول هم می‌شود. در نتیجه اگر این طرح به‌درستی اجرا شود، علاوه بر تسهیل تجارت بین‌المللی می‌تواند در مهار تورم نیز موثر باشد.