تاسیسات ساختمان چیست و چه انواعی دارد؟
تاسیسات ساختمان یکی از نیازها و اجزای اصلی هر ساختمان است. طراحی و اجرای صحیح این تاسیسات، ارتباط مستقیم با آسایش ساکنان آن و جلوگیری از اتلاف انرژی دارد.
سیستم های گرمایشی، سرمایشی، گازرسانی و بهداشتی به عنوان بخشی از تاسیسات ساختمانی باید بر اساس اصول استاندارد، طراحی و اجرا شوند.
در این صورت، هزینه های مربوط به تعمیر و نگهداری هر یک از این سیستم ها نیز کاهش پیدا می کند. به عنوان مثال، با توجه به اصول فنی در نصب و راه اندازی سیستم های هواساز، سرویس آن از طریق دریچه بازدید در بازه زمانی طولانی تری انجام خواهد شد و احتمال خرابی پیش از موعد نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
در نتیجه دانستن این که تاسیسات ساختمان چیست و چه انواعی دارد، در امنیت ساکنین و هم چنین کاهش هزینه ها تاثیر دارد.
تاسیسات ساختمان چیست؟
تاسیسات ساختمان، بخشی حیاتی از اجزای یک ساختمان هستند. این تجهیزات نقش مهمی در ایجاد آرامش، آسایش و راحتی ساکنان ساختمان دارند. بخش هایی چون گرمایش، سرمایش، لوله کشی، برق ، تلفن، سیم کشی و امکانات دیگری که بر اساس اصول کاملا مهندسی و به روز در یک ساختمان پیاده سازی می شوند، از تاسیسات موجود در ساختمان به شمار می روند.
اجرای هر یک از این بخش ها باید به شکلی دقیق و اصولی انجام گردد تا ضمن عدم ایجاد مشکل برای ساکنان، طول عمر بالای ساختمان را نیز تضمین کنند.
مزایای به کارگیری تاسیسات ساختمان چیست؟
اجرای اصولی و کاملا مهندسی تاسیسات هر ساختمان نقش مهمی در رفاه و آسایش ساکنان آن دارد. پیاده سازی صحیح این تجهیزات مزایای زیر را در بر دارد:
- افزایش بازده انرژی در ساختمان
- کاهش هدر رفت انرژی
- افزایش رفاه، آسایش و ایمنی ساکنان
- عدم نیاز زود هنگام به بازسازی ساختمان
- افزایش طول عمر ساختمان
انواع تاسیسات ساختمانی
در ساختمان ها، تاسیسات متنوعی وجود دارد که برای هر یک کاربرد متفاوتی تعریف می شود. طراحی و اجرای دقیق این تجهیزات مستلزم تخصص و دانش فنی مهندسان ساختمان است. در ادامه به معرفی انواع تاسیسات موجود در ساختمان می پردازیم.
تاسیسات مکانیکی ساختمان
تاسیسات مکانیکی بخش مهمی از اجزای یک ساختمان هستند. عدم وجود این تاسیسات در ساختمان، سکونت در آن را غیر ممکن می سازد. این بخش از تاسیسات، شامل قسمت های متنوعی است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
تاسیسات گرمایشی و سرمایشی در ساختمان
از مهم ترین تاسیسات مکانیکی هر ساختمان، تجهیزات مربوط به گرمایش و سرمایش آن است. تامین دمای محیط و کیفیت هوا در داخل ساختمان با استفاده از این بخش ها انجام می شود.
- تاسیسات سرمایشی
تاسیسات سرمایشی در بخش هایی چون زیر زمین، بام یا موتورخانه ساختمان نصب می شوند. از انواع این تجهیزات می توان به کولرهای گازی یا آبی، چیلرها، داکت اسپسلت ها و فن کوئل ها اشاره کرد. عملکرد اصلی تاسیسات سرمایشی عبارت است از:
- خارج کردن حرارت داخل ساختمان
- کنترل رطوبت
- بهبود کیفیت هوای داخل ساختمان
- تاسیسات گرمایشی
در ساختمان های مختلف، تاسیسات ساختمان مربوط به گرمایش به دو صورت گرمایش مرکزی (موتورخانه و پکیج) و گرمایش تبریدی هستند.
منابع تولید گرما در تاسیسات گرمایشی شامل موارد زیر هستند:
- فن کویل
- داکت اسپیلت
- دستگاه های VRF و GHP
- هواساز
- آبگرمکن
- شومینه، بخاری
- رادیاتور
- تاسیسات گازرسانی
تاسیسات گازرسانی جهت انتقال سوخت های گازی و توزیع آن نقش دارند. این تجهیزات، در سه شاخه گاز رسانی شهری، صنعتی و پزشکی دسته بندی می شوند. انجام لوله کشی گاز در ساختمان ها باید بر اساس علوم مهندسی و توسط متخصصین مربوطه انجام شود.
در غیر این صورت، خسارات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
نکات مهم در اجرای تاسیسات گازرسانی:
- طراحی و نقشه کشی لوله کشی گازرسانی قبل از آغاز عملیات اجرایی
- قرار دادن مسیر عبور لوله های گاز در امن ترین حالت ممکن و انتخاب کوتاه ترین مسیر برای عبور آنها
- عدم تداخل مسیر حرکت لوله های گاز با سازه های اصلی ساختمان
- تعیبیه مسیر لوله کشی به صورت روکار
- توجه به ثابت بودن فشار گاز داخل لوله ها در طراحی سیستم لوله کشی ساختمان
تاسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
بخشی دیگر از تاسیسات مکانیکی ساختمان ها، تجهیزات مربوط به آب و فاضلاب هستند.
این بخش، شامل سیستم های لوله کشی و لوازم بهداشتی است که به دلایل زیر مورد استفاده قرار می گیرند:
- توزیع آب بهداشتی در ساختمان
- جمع اوری فاضلاب و دفع آن
- دفع آب باران
- هواکش فاضلاب
- با توجه به کاربردهای ذکر شده، تاسیسات بهداشتی را می توان در ۴ بخش مختلف طبقه بندی کرد:
- لوله کشی آب مصرفی
- لوله کشی هواکش
- لوله کشی آب باران
- لوله کشی فاضلاب
تاسیسات استخر ساختمان
تاسیسات ساختمان برای استخر در ۵ بخش مجزا دسته بندی می شود.
- سیستم گردش آب
سیستم گردش آب ضروری ترین بخش در تاسیسات استخر ساختمان است. این سیستم، در به چرخه درآوردن آب در مدار و تصفیه آن نقش دارد. بخش های تشکیل دهنده این سیستم عبارتند از:
- شیرآلات
- لوله کشی
- فیلتر تصفیه آب
- پمپ
- سیستم کنترل مواد شیمیایی
بخش دیگری از تاسیسات استخر در ساختمان مربوط به تضمین سلامت آب آن است. سیستم کنترل کننده مواد شیمیایی در استخر این عمل را انجام می دهد. این سیستم به صورت کاملا خودکار پارامترهایی چون غلظت کلر و پی اچ آب را اندازه گیری می کند.
- هیترها
تامین گرمایش آب استخر در ساختمان با استفاده از هیترها انجام می شود. در تاسیسات موجو در ساختمان ها، از دو نوع هیتر گازی و پمپ حرارتی جهت تامین این گرمایش استفاده می گردد. پمپ های حرارتی عمدتا جهت افزایش دمای استخر و هیترهای گازی برای بالا بردن دمای آب در جکوزی کاربرد دارند.
- سیستم روشنایی
سیستم روشنایی استخر، به نورپردازی این قسمت ارتباط دارد. نصب چراغ های نصب شده روی دیوارها، کف استخر و سکوها و قابلیت تغییر رنگ آنها از جمله مواردی است که در یان بخش از تاسیسات ساختمان مد نظر قرار می گیرد.
- سیستم کنترل تاسیسات استخر
این بخش از تاسیسات برای کنترل تمام تجهیزات و بخش های موجود در استخر کاربرد دارد. سیستم کنترل تاسیسات استخر هم به صورت خودکار و هم دستی اجرایی می شود. عملکرد صحیح این بخش از تاسیسات در کارکرد بهینه بخش های مختلف استخر نقش دارد.
تاسیسات اعلام حریق ساختمان
طراحی و اجرای تاسیسات اعلام و اطفای حریق برای حفظ امنیت ساکنان آن اهمیت زیادی دارد. این بخش از تاسیسات ساختمان با نشان دادن عکس العمل فوری در برابر آتش، باعث جلوگیری از آتش سوزی در ساختمان ها می شود. سیستم اطفا حریق در ساختمان ها به ۶ شکل از گسترش آتش سوزی جلوگیری می کند:
- اطفا حریق خشک
- اطفا حریق تر
- اطفا حریق تر و خشک
- اطفا حریق با استفاده از کف
- اطفا حریق با استفاده از CO2
- اطفا حریق با آبپاش خودکار
تاسیسات سیستم های بخار
یکی از بزرگ ترین سیستم های انتقال انرژی در صنایع و حتی خانه های مسکونی و اداری، سیستم های بخار هستند. تاسیسات مرتبط با این سیستم ها، شامل یک یا چند دیگ بخار می باشند که در موتورخانه ها راه اندازی می شوند. این نوع تاسیسات در ساختمان، به همراه تجهیزاتی، آب ورودی به دیگ را گرم می کنند. در نهایت، بخار حاصل از آب گرم شده به منظور گرمایش یا مصرف مورد استفاده قرار می گیرد.
تاسیسات الکتریکی
تاسیسات الکتریکی ساختمان به طراحی و پیاده سازی سیستم های سیم کشی مربوط می شود. اجرای اصولی و صحیح این تاسیسات ساختمان، با سلامت ساکنان ارتباط تنگاتنگی دارد. این نوع تاسیسات نیز شامل بخش های مختلفی می شوند که به آنها اشاره می کنیم.
سیستم روشنایی بخش های داخلی ساختمان
از کلیدی ترین سیستم های روشنایی در ساختمان می توان به روشنایی بخش هایی چون راهروها، اتاق ها، آشپزخانه و سایر قسمت های داخلی ساختمان اشاره کرد. اجرای نورپردازی در ساختمان باید با هدف تامین آرامش، امنیت و انرژی ساکنان آن انجام شود. انتخاب سیستم های روشنایی داخل ساختمان به یکی از روش های زیر صورت می گیرد:
- سیستم روشنایی هوشمند
- سیستم روشنایی تاکیدی
- سیستم روشنایی عمومی
- سیستم روشنایی موردی
سیستم روشنایی – امنیت ساختمان
منظور از بکارگیری این نوع تاسیسات ساختمان، ایجاد امنیت در ساختمان است تا در مواقع ضروری خروج ساکنان از آن با کمترین خطر انجام شود. در این نوع سیستم ها، استفاده از چراغ های اضطراری مد نظر قرار می گیرد که با روشن شدن توسط یک منبع تغذیه دوم، شرایط را برای خروج ساکنان در مواقع وقوع حادثه و لحظات پرخطر فراهم کنند. این چراغ ها در مکان هایی مانند راه پله ها، راه های منتهی شده به خروج، تقاطع ها و راه پله های خطر نصب می شوند.
سیستم های پریز برق
پریزهای برق بخش دیگری از تاسیسات الکتریکی ساختمان ها هستند. پریزها به دو شکل کلی هوشمند و معمولی در بازار وجود دارند. برخی از انواع پریزهای هوشمند، تنظیمات پیشرفته ای برای افزایش یا کاهش ولتاژ و جریان برق دارند. پریزهای معمولی در دو مدل تک فاز و سه فاز ظراحی می شوند. هدف از به کار بردن سیستم های پریز برق در تاسیسات ساختمان عبارت است از:
- حفظ امنیت جانی افراد
- ایمنی وسایل برقی
- جلوگیری از ولتاژ تماسی و حذف ولتاژ مازاد
تاسیسات الکتریکی در سیستم های اعلام حریق
سیستم های اعلام حریق، تجهیزاتی چون دتکتور، دود و شعله هستند که برای اعلام آتش سوزی مورد استفاده قرار می گیرند. هدف از به کار بردن این نوع تاسیسات، کاهش خسارت های ناشی از آتش سوزی و اعلام مواقع اضطراری به ساکنان است.
سیستم های ارتباطی ساختمانی
سیستم های ارتباطی داخل ساختمان مانند تلفن کاربری گسترده ای دارند که مهم ترین آنها عبارتند از:
- برقراری تماس با خارج از ساختمان
- اتقال اطلاعات از طریق اینترنت
- لینک شده به شبکه های رایانه ای
- دسترسی به سیستم مکالمه تلفن ثابت
استفاده از قابلیت های ارتباطی داخل ساختمان باید سیم کشی های مرتبط با آن به شکلی اصولی، دقیق و حرفه ای انجام شد.
سیستم های صوتی و تصویری
سیستم های صوتی و تصویری، بخش دیگری از تاسیسات الکتریکی هستند که در رفاه و آسایش ساکنان ساختمان نقش ایفا می کنند.
سیستم های مختلف تعریف شده در این گروه ار تاسیسات ساختمان عبارتند از:
- سیستم آنتن مرکزی
- آنتن اصلی
- تقویت کننده
- سوئیچ جهت دار (جهت جلوگیری از برگشت امواج به انتن)
- اتصال دهنده های دیواری ترمینال ها
- کابل های اتصال
سیستم های شبکه ای در ساختمان
سیستم های شبکه ای، تجهیزات و زیرساخت های لازم برای اتصال کامپیوترها به شبکه جهانی اینترنت هستند. از متداول ترین انواع این نوع سیستم ها در تاسیسات موجود در ساختمان، اینترنت مرکزی است.
مزایای استفاده از این نوع سیستم مرکزی عبارت است از:
- امکان تنظیم سرعت و حجم درخواستی هر واحد ساختمانی به صورت مجزا
- افزایش کیفیت اینترنت در مقایسه با سیم تلفن
- عدم تداخل سرویس اینترنت هر واحد با واحد دیگر
سیستم های امنیت ساختمان
امروزه، تامین امنیت ساختمان ها با استفاده از تکنولوژی های به روز چون دوربین های مدار بسته، درب های اتوماتیک، ایفون های تصویری، خانه های هوشمند و سیستم های اعلام سرقت انجام می شود.
هر یک از این تجهیزات در تاسیسات الکتریکی ساختمان قرار می گیرند. اجرای هر یک از این امکانات در ساختمان می تواند امنیت و آسایش ساکنان آن را تامین کند.
نکات مهم در پیاده سازی تاسیسات ساختمان ها
اجرای انواع تاسیسات ساختمان باید با توجه به نقشه آن انجام گردد. توجه به جزئیات نقشه ساختمان به عنوان یکی از مهم ترین نکات جهت اجرای تاسیسات در ساختمان است. مخدوش کردن این جزئیات گاهی می تواند عواقب جبران ناپذیری برای ساکنان آن در پی داشته باشد.
دنبال کردن اطلاعات ترسیم شده در نقشه ها و تعامل با مهندسین ناظر مجرب، از نکات مهمی است که جهت دریافت بهترین بازدهی در تاسیسات مختلف موجود در ساختمان باید بدان توجه داشت.
در هنگام نصب سیستم های مختلف در ساختمان، بهتر است از مهندسان ناظر و پیمانکاران حاضر در محل مشورت گرفته شود.
سخن آخر
توجه به این موضوع که تاسیسات ساختمان چیست و چه انواعی دارد، به عنوان زیربنای اصلی در هر ساخت و ساز محسوب می شود. با توجه به اهمیت این تاسیسات در تامین آسایش و امنیت ساکنان، اجرای اصولی و مهندسی انواع آن ضرورت پیدا می کند.
از این رو، طراحی این تجهیزات ساختمانی باید توسط کارشناسان خبره و آشنا با قوانین مطرح شده در مباحث صنعت ساختمان صورت گیرد. استفاده از دانش فنی این افراد، می تواند رفاه و آسودگی را برای ساکنان ساختمان تامین کند.
