خط فقر چهار میلیون تومانی خانوار از کجا آمد؟
با وجود اعلام خط فقر ۴ میلیون تومانی توسط معاون رفاه وزیر کار، اما محاسبات فعالان کارگری نشان می‌دهد که خط فقر بالای ۱۰ میلیون تومان است.
مریم فکری: معاون رفاه وزیر کار به تازگی در اظهارنظری عجیب، خط فقر کشور را ۴ تا ۴.۵ میلیون تومان و تهران را ۵ میلیون تومان اعلام کرده است. این در حالی است که محاسبات سایر نهادها، از خط فقر ۱۰ میلیون تومانی خبر می‌دهد. اما داریوش ابوحمزه در یک برنامه تلویزیونی در واکنش به سوال مجری درباره خط فقر ۱۰ میلیون تومانی، تاکید کرد: «حقوق کمتر از ۱۰ میلیون تومان زیر خط فقر نیست؛ متاسفانه نهادهای مختلفی شروع کردند عددهایی را حالا با انگیزه‌های مختلف برای خط فقر مطرح می‌کنند.» به گفته وی، «خط فقر برمبنای حداقل کالری مورد نیاز افراد در ماه براساس یک استاندارد بین‌المللی تعریف می‌شود که ۲ هزار و ۱۰۰ کالری برای هر فرد است. این خط فقر خوراکی است و به طور طبیعی هر فرد هزینه‌های غیرخوراکی هم دارد که با یک ضریبی، خط فقر خوراکی به بقیه هزینه‌ها تعمیم داده می‌شود.
بر همین اساس، ابوحمزه اعلام کرد: «خط فقر به طور میانگین در کشور برای خانوار ۴ نفره حدود ۴ میلیون تومان و برای شهر تهران کمی بیشتر و نزدیک به ۵ میلیون است.»
آمارهای رسمی چه می‌گوید؟
به نظر می‌رسد این آمار معاون وزیر کار، مربوط به امروز نیست و اشتباه محاسباتی و آماری وی باشد؛ چراکه براساس گزارش «پایش فقر» وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که مردادماه امسال منتشر کرد، از هر سه ایرانی، یک نفر در فقر مطلق زندگی می‌کند.
منظور از خط فقر، حداقل هزینه‌های ماهانه افراد در سراسر کشور برای تامین نیازهای ضروری است. گزارش «پایش فقر» تخمین زده است که خط فقر متوسط کشوری به طور سرانه در سال ۹۹ به یک میلیون و ۲۵۴ هزار تومان رسیده که نسبت به خط فقر سال ۹۸ رشد ۳۸ درصدی داشته است و مهم‌ترین عامل افزایش خط فقر در سال ۹۹، تورم بالا در دو بخش خوراکی‌ها و مسکن بوده است. همچنین خط فقر در این سال، برای خانوارهای سه نفره، ۲ میلیون و ۷۵۸ هزار تومان و برای خانواده‌های ۴ نفره این رقم برابر ۳میلیون و ۳۸۵ هزار تومان برآورد شده است.
بنا به این گزارش، از منظر شاخص‌های فقر نیز در سال ۹۹، رشد ۳۸ درصدی خط فقر، افزایش سهم خوراک از کل هزینه خانوار از ۲۲.۱ درصد به ۲۳.۴ درصد به همراه رشد منفی ۱۴ ماهه هزینه‌های مصرفی در سال ۱۳۹۸ که تا ماه خرداد سال ۹۹ نیز ادامه یافته، باعث شده تا به احتمال زیاد، خانوارهای دهک‌های پایین درآمدی، در سال ۹۹ مجددا رفاه بیشتری را نسبت به قبل از دست داده و در نتیجه نرخ فقر افزایش یابد.
خط فقر ۱۰ میلیون تومان است؟
در این میان، برخی از نمایندگان مجلس روز یک‌شنبه هفته جاری در جلسه بررسی کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۱، اعدادی درباره خط فقر عنوان کردند. روح‌اله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اعلام کرد که «۲۵ میلیون نفر زیر خط فقر هستند» مهدی عسگری، دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز گفت: «بیش از ۱۰ میلیون خانوار زیر خط فقر هستند.»
اما مردادماه امسال رییس کمیته امداد در اظهارنظری جالب، از خط فقر رونمایی کرد و گفت: «برآوردها نشان‌دهنده آن است که به طور متوسط در دوره زمانی ۸۰ تا ۹۸ حدود ۳۳ درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر چند بعدی قرار گرفته‌اند و خط فقر از ۹۵۰ هزار تومان در سال ۹۰ به ۱۰ میلیون تومان در سال ۹۹ رسیده است.»
مرتضی بختیاری در دومین هم‌اندیشی ملی پیاده‌سازی راهکارهای مقابله با فقر اقتصادی عنوان کرد: «نتایج به دست آمده در مطالعه حوزه فقر از سال ۸۰ تا ۹۸ نشان می‌دهد هزینه خانوار در طول این ۱۸ سال ۲۲ برابر شده است. در این دوره نرخ تورم به عنوان عامل فزاینده فقر و کاهش قدرت خرید تا سال ۹۸ به ۴۱ درصد رسیده است. همچنین سرعت متوسط سالانه خط فقر مطلق در کل کشور برابر با ۲۰ درصد بوده است و مقدار این شاخص در طول دوره مورد بررسی بیش از ۲۷ برابر شده است.»
او با بیان این‌که سرشمار فقر که نشان‌دهنده گستره فقر در جامعه است، در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است، گفت: «به بیان دیگر به طور متوسط در طول دوره زمانی مورد بررسی بیش از ۳۰ درصد مردم در مناطق روستایی در فقر به سر می‌برند؛ در حالی که این نسبت در مناطق شهری برابر با رقم ۱۵.۵ درصد و در کل کشور برابر با ۱۶ درصد است.»
چطور یک خانوار می‌تواند با ۴ میلیون هزینه خوراکی را بپوشاند؟
با توجه به این آمارها، فرامرز توفیقی، رییس کمیته دستمزد شورای اسلامی کار در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین در واکنش به آمار اعلامی معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره خط فقر، گفت: «این سوال مطرح است که آقای ابوحمزه، معاون وزیر کار می‌توانند ۲۱۰۰ کالری که برای خط فقر خوراکی‌ها عنوان کردند، با قیمت‌های دولتی برای خانوار ۳.۳ نفری با ۴ میلیون تومان در ماه بپوشانند؟ حالا بخش مسکن و درمان را کنار بگذارید. اگر می‌توانند، به ما هم یاد دهند.»
وی افزود: «نکته دیگر این است که اطلاعات ایشان قدیمی است، زیرا از مطالعات مرکز پژوهش تامین‌اجتماعی این اطلاعات را برداشته‌اند، اما به تاریخ دقت نکرده‌اند. این مطالعات برای سرانه یک میلیون و ۲۵۴ هزار تومان برای یکم فروردین ۹۹ بوده است.»
رییس کمیته دستمزد شورای اسلامی کار تاکید کرد: «اگر تورم سال ۹۹ به این آمار اضافه کنیم و تورم ۱۰ ماه سال ۱۴۰۰ را هم روی آن اضافه کنیم، به طور قطع متوجه اشتباه در ارائه اطلاعات می‌شویم.»
توفیقی تصریح کرد: «ما اگر تورم ۴۵ درصدی سال ۹۹ را به آمارها اضافه کنیم و تورم حدود ۴۳ درصد سال ۱۴۰۰ را هم به آن اضافه کنیم، عددی نزدیک به ۸ میلیون تومان برای یک خانوار ۳.۳ نفره به دست می‌آید. البته عددی پایین‌تر از خط فقر اعلامی کمیته امداد است که ۱۰ میلیون تومان اعلام شده است.»
وی متذکر شد: «مطالعات نشان می‌دهد که تا اول سال ۹۹ حدود ۳۰ درصد مردم زیر خط هستند که این عدد از سال ۹۵ تا ۹۹ دو برابر شده است. از سال ۹۹ تا امروز را هم اگر بخواهیم حساب کنیم، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد به این آمار اضافه شده است و می‌توان گفت حدود ۴۲ درصد مردم زیر خط فقر هستند.»
علی خدایی، نماینده کارگران در شورای عالی کار نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره خط فقر گفت: «اگر به موضوع به حالت خوشبینانه نگاه کنیم، به نظر می‌رسد ایشان دچار خطا میان خط گرسنگی و خط فقر شده است.»
وی افزود: «عدد ۴ میلیون تومان به عنوان حداقل هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های ضروری، عددی نزدیک به واقعی است. ولی برای تعریف خط فقر و حداقل‌های زندگی، براساس مطالعاتی که ما در شورای عالی کار داریم، در سال ۹۹ عددی در حدود ۸ میلیون تومان را داشتیم.»
نماینده کارگران در شورای عالی کار عنوان کرد: «برای سال ۱۴۰۰ با توجه به تورم بیش از ۴۰ درصدی که اتفاق افتاده، قطعا عدد به مراتب بالاتر از این است.»
خدایی متذکر شد: «من فکر می‌کنم اعلام آمار ۴ میلیون تومانی خط فقر، یا براساس عدم اطلاع بوده است. این عدد برای تمامی شهرهای کشور به مراتب بالاتر است و حتی عددی که تا امروز اعلام شده، خط فقری در محدوده ۱۰ میلیون تومان را نشان می‌دهد.»
وی تصریح کرد: «مطالعات گروه کارگری نشان می‌دهد که خط فقر کمتر از ۱۰ میلیون تومان نخواهد بود. از سوی دیگر، اطلاعاتی که در رابطه با خط فقر میانگین کشور و تهران اعلام می‌شود، خطا در اطلاعات را کاملا نشان می‌دهد.»
