اکرم رضائی‌نژاد
بازار خرید و فروش خودرو، مدتی است که به دلیل عرضه بسیار پایین در برابر تقاضای بالا و غیرمنطقی جامعه، دچار نوسانات و جهش‌های قیمتی شدید شده است.
ورود دلالان و واسطه‌گران به این بازار، مشکلات را دوچندان و امکان کنترل بازار را عملاً از اختیار نهادهای مسئول خارج کرد. راهکاری که در ابتدا وزارت صنعت، معدن و تجارت برای کنترل قیمت خودرو ارائه کرد، پیش‌فروش خودرو به صورت قرعه‌کشی بود که از سوی خودروسازان اجرا شد. شرایطی از قبیل اختصاص هر خودرو به یک کد ملی، عدم اجازه فروش خودرو تا یک‌سال و… نیز برای جلوگیری از تجاری سازی این وسیله نقلیه اندیشیده شده بود.
با توجه به اینکه هرکدام از شرایط اعلام شده با روش‌هایی خاص دور زده شد، سامانه یکپارچه تخصیص خودرو پیرو بند ۵ دستورات ۸ بندی رئیس‌جمهوری درباره شفاف‌سازی عرضه خودرو و در ادامه برنامه‌های تحولی وزارت صمت به منظور شفاف‌سازی، حذف تدریجی قرعه‌کشی و هدفمندسازی تخصیص خودرو به مصرف‌کننده واقعی راه‌اندازی شد و نخستین دوره ثبت‌نام خودرو در این سامانه از روز سه‌شنبه ۲۷ اردیبهشت به مدت یک هفته آغاز شد.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صت در اولین طرح فروش در این سامانه چهار میلیون و ۱۵۷ هزار و سیصد و پنجاه و دو نفر متقاضی خرید خودرو ثبت‌نام کردند. مجموع ظرفیت خودروهای در نظر گرفته‌شده در این سامانه برای این دوره ۱۷۶ هزار و ۹۱۱ دستگاه بود که در قالب ۱۱۵ طرح فروش متنوع شامل فروش فوری، فروش فوق‌العاده، طرح جوانی جمعیت، فروش‌های کمتر از یک سال و مشارکت در تولید ارائه شد.
سامانه یکپارچه تخصیص خودرو روز ۱۱ خرداد نتایج قرعه‌کشی را اعلام کرد اما بعد از گذشت چند روز تعدادی از افراد شرکت‌کننده در اولین طرح فروش خودرو در قالب طرح تخصیص یکپارچه خودرو، از موضوعی مشترک گلایه داشتند.
این افراد، پس از اعلام نتایح در روز ۱۱ خرداد به عنوان منتخب اول (اصلی) اولین فروش خودرو در این سامانه مشخص شده بودند اما سپس وضعیت منتخب بودن آنها به رزرو تغییر کرده بوده و با پیام “شما جزو منتخبین رزرو قرعه‌کشی این دوره سامانه یکپارچه تخصیص خودرو هستید” مواجه شده بودند.
در پاسخ به این گلایه‌ها، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در اطلاعیه با اظهارنظر صدیف بیک‌زاده، رئیس این سازمان اعلام کرده است: به جهت جلوگیری از قرعه‌کشی‌های دوباره در یک فرآیند تخصیص، حدود ۱۲ هزار نفر به عنوان منتخبان ذخیره مشخص شدند؛ اما این موضوع به‌صورت شفاف در سامانه تخصیص یکپارچه خودرو، مشخص نشد و ابهاماتی ایجاد کرد.
وی افزود: هماهنگی‌های لازم در راستای رفع دغدغه‌های ایجاد شده برای کسانی که به عنوان منتخب ذخیره مشخص شده‌اند، صورت گرفته تا در قالب سازو کار مشخصی، فرآیند تحویل خودرو با طرح‌هایی همچون فروش‌فوری، فوق‌العاده و پیش‌فروش که از سوی خودروسازان اعلام شده است و منتخبان نیز برای آنها ثبت‌نام کرده‌اند، پیگیری شود و برای آنان از سوی وزارت صمت تخصیص خودرو در قالب این طرح‌ها، انجام شود.
رئیس سازمان حمایت خاطر نشان کرد: تعیین منتخبان ذخیره از این روی است که اگر به هر علتی منتخبان اصلی، فرآیند خرید خودرو را در زمان تعیین شده تکمیل نکرده یا وجه را واریز نکنند، این افراد جایگزین شوند؛ اما در سامانه یکپارچه، نفر اصلی یا ذخیره بودن مشخص نشد و متأسفانه اطلاع‌رسانی نادرست از سوی برخی خودروسازان نیز بر این ابهام‌ها دامن زد و نگرانی‌ها را دوچندان کرد.
بیک‌زاده با بیان اینکه تغییر رویه تخصیص خودرو، اعمال نظارت‌های شدید و شفاف‌سازی نیز فشار مضاعفی را بر سیستم جدید تخصیص خودرو وارد کرده بود که پیش از این، کنترل‌ها و نظارت به این حد نبوده است، گفت: در فرآیند تخصیص خودرو در سامانه یکپارچه طراحی شده، مقرر شده بود در گام نخست، کنترل‌ها و نظارت‌های لازم انجام شود تا متقاضیان دارای شرایط به عنوان منتخبان اصلی تخصیص خودرو معرفی شوند.
به این ترتیب به گفته رئیس سازمان حمایت به افرادی هم که در لیست ذخیره این قرعه‌کشی بوده‌اند، خودرو تعلق خواهد گرفت.
نکته قابل توجه در این فرایند، اعلام اسامی منتخبین ذخیره برای اولین بار است چرا که در قرعه‌کشی‌های گذشته انجام نمی‌شد.
در قرعه‌های پیشین فقط تعدادی به عنوان “برندگان قرعه‌کشی” اعلام میشدند و قرار بر این بود که اگر هر کدام از آنها طی مدت مشخص شده که ۳ روز بعد از اعلام اسامی بود، نتوانند مبالغ اعلام شده برای خودرو را پرداخت کنند شخص دیگری جایگزین او شود اما از افراد ذخیره خبری نبود.
چرا که هیچ وقت لیستی از افراد ذخیره منتشر نشد. به این ترتیب هر کس که از دور این مسابقه خارج میشد برای دلالان و فرصت‌طلبانی که در این میدان حضور داشتند راه باز میشد و خودرو به آنها تعلق میگرفت.
در واقع برندگان اصلی قرعه‌کشی‌های سال گذشته خودرو دلالان شبکه توزیع بودند که بدون حضور واضح از آب گل‌آلود این بازار ماهی‌های بزرگی صید کردند.
