رئیس هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان تهران: ماهیت صنعت غذا در ایران، نقاط عطف، مشکلات و چالش ها
مهدی کریمی تفرشی
عصراقتصاد: صنایع غذایی در ایران نسبت به دیگر بخش‌ها، صنعتی جدیدتر به شمار می‌رود و به این دلیل نیاز به حمایت‌های بیشتری دارد .اکنون ایران در سال ۱۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند و در صورتی که صنایع غذایی در کشور متناسب با تولیدات کشاورزی رشد نداشته باشد، ارزش افزوده‌ای که در این صنعت است به کلی از دست خواهد رفت.
همچنین بر اساس افق ۱۴۰۴ ایران باید تا ۹ سال آینده میزان تولید محصولات کشاورزی را به ۳۰۰ هزار تن برساند. در صورتی که ایران بتواند به این سطح از تولید دست یابد، باید برای صنایع تبدیلی و غذایی هم سیاست‌گذاری مناسبی درنظر گرفته شود.
بررسی‌ها نشان می دهد صنایع غذایی بالاترین سهم را در ایجاد اشتغال در کشور داشته است و پیش بینی ها بر این نکته استوار است که این بخش امکان توسعه اشتغال در اقتصاد کشور را بیش از سایر بخش های صنعتی خواهد داشت . صنایع مواد غذایی به تنهایی ۱۶.۸ درصد از کل اشتغال صنعتی کشور را از آن خود کرده اند
سهم صنایع غذایی و آشامیدنی از کل اشتغالزایی در کارگاههای صنعتی با ۱۰ نفر نیروی کار و بیشتر ۱۶.۵ درصد است.
همچنین سهم صنایع غذایی و آشامیدنی از کل ارزش افزوده در کارگاههای صنعتی با ۱۰ نفر نیروی کار و بیشتر ۱۰.۷۷ درصد است.
ماهیت صنایع غذایی ایران بر اشتغالزایی استوار است. در شرایطی که ایران از ماشین‌آلات قدیمی و نیروی کار بسیار در تولید محصولات صنایع غذایی استفاده می‌کند، طبیعی است که تولید با افزایش قیمت نسبت به دیگر نقاط دنیا همراه باشد. به عبارتی در شرایط کنونی ایران توان تولید رقابت‌پذیر در صنایع غذایی ندارد. در گام نخست مهمترین اقدامی که صاحبان صنایع غذایی باید پیش بگیرند، نوسازی ماشین‌آلات و تجهیزات تولید است.
یکی از مهمترین عواملی که میتواند زمینه توسعه رقابت‌پذیری صنایع غذایی در ایران را فراهم کند، دسترسی به مواد اولیه باکیفیت و قیمت مناسب است. صنایع تبدیلی و غذایی ایران از این نظر دچار مشکل است.
از آنجا که مواد اولیه این صنعت محصولات فصلی است، در زمان خاص و کوتاهی باید تمامی مقدار مورد نیاز از کشاورزان که تمایلی به فروش قسطی و نسیه ندارند نقدی خریداری شود و به همین دلیل چرخش سرمایه در این صنعت به زمانی طولانی نیاز دارد. بنابراین یکی از بزرگترین مشکلات تولیدکنندگان به ویژه در صنایع‌غذایی حجم کلان سرمایه مورد نیاز است.
واقعیت اینست که سیاست‌های اخیر ارزی کشور به گونه‌ای بوده که واحدهای تولیدی ما در تامین مواد اولیه خود با مشکل جدی مواجه شده‌اند که با ادامه این روند شاهد تعطیلی واحدهای تولیدی و از دست رفتن اشتغال ایجاد شده خواهیم بود. اگر واحدهای تولیدی ما نتوانند مواد اولیه خود را تامین کنند، چرخه اقتصاد ما دچار مشکلات بزرگ‌تری خواهد شد. همه واحدهای تولیدی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو هستند.
برای اینکه فعالان اقتصادی بتوانند نسبت به ورود به فضای کسب‌وکار و انجام سرمایه‌گذاری ترغیب شده و برای آن برنامه‌ریزی نمایند ثبات ارزی یکی از مسائل مهم و تعیین کننده است. بعلاوه عدم امکان پیش بینی وضعیت ارزی نیز میتواند امنیت سرمایه گذاران را تهدید کند.
در چنین شرایطی، تولیدکنندگان نیز ملزم به خرید نقدی مواد اولیه هستند که به¬دلیل حجم بالای نیاز آنها با مشکل مواجه می¬شوند.
تولید در اقتصاد ایران به شدت به واردات کالاهای سرمایه ای، واسطه ای و مواد اولیه وابسته است. بسیاری از مواد اولیه غذایی ناگزیر است که از دیگر کشورها تأمین شود. تولید کننده مجبور است مواد اولیه و ملزومات خود را با نرخ بالای ارز وارد کند و این قطعاً هزینه تولید و قیمت تمام شده محصول را بالا می برد . تولید کننده با در نظر گرفتن توان مالی مردم و حفظ رقابت در بازار و حضور در بازار رقابتی نمی تواند قیمت محصول را چندان افزایش دهد . ضمن اینکه تولید کننده با وجدان برای حفظ منافع اقتصادی خود هرگز حاضر به کاستن از کیفیت محصول نخواهد بود. در چنین شرایطی، تضعیف ارزش پول ملی، افزایش هزینه های تولید، رکود و تعطیلی صنایع را در پی خواهد داشت.
تخصیص ارز مورد نیاز کالاهای اساسی و کالاهای مورد نیاز بخش تولید با ارز ارزان قیمت از مهمترین اقدامات اساسی در راستای سیاست های اقتصاد مقاوتی و ساماندهی بازار و حمایت از تولید ملی است.
ایجاد تعادل در بازار از مهمترین اقدامات ضروری دولت در شرایط کنونی است که بشدت بر فضای تولید و مهار تورم تاثیرگذار است
از دیگر عوامل مهم در رونق صنعت غذا به عنوان یک صنعت تاثیرگذار و کلیدی در اقتصاد کشور اهمیت حمایت از تولیدات تولیدکنندگان داخلی می باشد.
حمایت از تولیدات داخلی موجب رونق بازار، رقابت سازنده، فعال شدن هر چه بیشتر چرخ صنعت، خودکفایی هر چه بیشتر کشور، ایجاد انگیزش سازنده در تولیدکنندگان و صنعتگران در ارائه کالا و خدمات بهتر، بهبود وضعیت اشتغال و کارآفرینی برای خیل عظیمی از جوانان و نیروهای تحصیلکرده کشورمان و در نهایت حمایت از کارگر ایرانی و بالطبع بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم خواهد شد.
در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی با تمام توان به تولید محصولات با کیفیت و قابل رقابت با محصولات مشابه خارجی همت می ورزند و نیروهای متخصص ، جوان، کارآزموده، خلاق و تحصیلکرده کشورمان در طرح ایده ها و نوآوری و همگامی با آخرین تکنولوژی ها و دستاوردهای روز دنیا از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند ورود بی رویه و کنترل نشده و اغلب قاچاق محصولات مشابه خارجی به کشورمان و پر کردن لاین های فروشگاهها با این محصولات بی انصافی در حق تولیدکننده زحمتکش، نیروهای تحصیلکرده و فرهیخته و کارگر زحمتکش ایرانی است و خوابیدن چرخ های تولید بسیاری از صنعتگران و تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی و بیکار خیل عظیمی از نیروهای کار از پیامدهای این بی تدبیری است.
ارتقاء کیفیت کالاها و محصولات داخلی و دارا بودن شاخص های قابل رقابت محصولات داخلی با محصولات مشابه خارجی از مهمترین ضروریات در ایجاد جایگاه مناسب برای محصولات ایرانی در بازارهای داخلی و جهانی است.
تولید کالاهایی با بسته بندی های زیبا و کارآمد و منطبق بر تکنولوژی روز دنیا و فناوری های نوین و قابل رقابت با کالای خارجی و ارائه کالاهایی با قیمت مناسب، کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای جهانی و حمایت از ایده های نو، خلاقیت ها و شیوه های نوین در تولید، طراحی و بسته بندی ضمن تجهیز به آخرین دستاوردها و تکنولوژی های روز دنیا و استانداردهای ملی و بین المللی از پیش نیازهای حمایت از تولیدات داخلی در رقات با محصولات خارجی است.
ضمن اینکه مبارزه جدی با ورود کالاهای قاچاق به کشور و نگاه ویژه دولت و بانک مرکزی در ارائه تسهیلات جهت نوسازی و تجهیز ماشین آلات و خطوط تولید برای صاحبان صنایع کوچک و متوسط و حمایت از بنگاه های زودبازده از نیازهای اساسی این صنعت محسوب می شود.
