فصل جدید سریال «گرانی خودرو» این بار در بورس کالا

عرضه کالا در بورس دارای شفافیت است اما این بازار محل تک فروشی نیست، با توجه به انحصاری بودن صنعت خودرو و همچنین عدم نظارت کافی بر ظرفیت‌های عرضه و افزایش حداکثر قیمت مجاز برای ثبت سفارش و بنا به اعتراف مسئولان بورس در خصوص خرید‎های عمده خودرو از سوی دلالان، رقابت بر سر خرید خودرو در بورس کالا نه به ثبات بازار کمک خواهد کرد و نه می‌تواند شتاب رشد قیمت ها را کاهش دهد.

بررسی بازار نشان می دهد روند افزایش شدید قیمت خودرو همچنان ادامه داد و افزایش عرضه خودرو در بورس کالا نیز نتوانسته شتاب رشد قیمت‌ها را کاهش دهد.

البته به گفته وزارت صمت علت افزایش قیمت خودرو در بازار به میزان تولید و عرضه قطره چکانی خودرو از سوی خودروسازان، سیاست‌گذاری‌ها و روش‌های  فروش عجیب خودرو باز نمی گردد، بلکه مقصر اصلی این اتفاق نوسانات نرخ ارز است.

هدف اصلی عرضه خودرو در بورس کالا متعادل شدن عرضه و تقاضا و ثبات قیمت در بازار خودرو بود اما تا به امروز هیچ کدام از این اهداف محقق نشده است و قیمت خودرو همچنان افزایش می یابد به صورتی که خودرو کوئیک که حدود ۲۰ روز گذشته حدود ۲۰۰ میلیون تومان معامله می شد امروز به نرخ ۲۸۰ میلیون تومان معامله می شود. قیمت شاهین سایپا که در طرح های فروش فوری تقاضای چندانی برای خرید آن وجود نداشت از قیمت ۳۵۰ میلیون تومان در بازار آزاد به ۵۲۰ میلیون تومان رسیده است.

بورس کالا محل تک فروشی نیست

بورس کالا محل تک فروشی نیست و کالاهای عرضه شده در این بازار با حجم بالا بر حسب مزایده و به خریداری تعلق می‌گیرد که پیشنهاد قیمت بالاتری را ارائه و پرداخت کند.

اما عرضه خودرو در بورس کالا به دلیل انحصاری بودن این بخش و احتمال مدیریت عرضه توسط خودروسازان مسئله کاملا متفاوتی دارد به صورتی که خودروهای پرطرفدار به دلیل حجم فراوان تقاضا ممکن است با قیمت گران‌تری از بازار آزاد فروخته شوند، چرا که رقابت بین متقاضیان بیشتر بوده و قیمت پیشنهادی بدون محدودیت خاصی بالا می‌رود مانند عرضه پرابهام دیگنیتی پرستیژ بهمن موتور که قیمت آن به حدود ۱۱۶ درصد بیش از قیمت پایه رسیده بود.

مطابق قوانین و مقررات بازار سرمایه و ماده ۱۸ قانون ابزارها و نهادهای مالی، دولت مکلف می‌ شود کالای پذیرش شده در بورس را از شمول قیمت‌گذاری خارج کند و خودورسازان در تلاش هستند با ورود محصولات خود به بورس کالا مکانیزیم قیمت گذاری دستوری را دور بزنند.

در این شرایط خودروسازی که محصول خود را در بورس کالا با قیمت پایه عرضه می کند به دلیل عرضه اندک، رقابت بالا برای خرید، تعیین غیر منطقی حداکثر قیمت مجاز برای ثبت سفارش گذاری و اتفاقاتی که بر ما پوشیده است، خودروها را با باز زمانی طولانی ۳ ماهه و به بالاترین قیمت و نزدیک به قیمت دلالی در بازار آزاد به فروش می‌رسانند و در این شرایط سود دلالی مستقیم به جیب خودروساز می رود و دیگر نیاز نیست برای بهره گیری از سود دلالی به روش های نامتعارف و فراقانونی متوصل شوند.

بورس کالا برنده افزایش قیمت خودرو

بورس کالا هم در این میان از چند جهت سود می برد اولین سود بورس کالا این است که ارزش و اعتبار شرکت خود را با تکیه بر همان تعریف و تمجیدها برخی رسانه‌ها در راستای به اصطلاح شفافیت، بالا می برد.

مساله دوم و مهم تر این است که بورس کالا از این معاملات قابل توجه، کارمزد می گیرد و هر چقدر عرضه خودرو بیشتر شود و رقابت برای خرید بالاتر برود و قیمت ها بیشتر شود، کارمزدی که بورس کالا از عرضه کننده و خریدار و کارگزار و… می گیرد نیز بیشتر می شود.

پس سود بورس کالا هم از این جریان کاملا روشن است و زمانی که مشاهده می کنیم که بورسی‌ها بابت عرضه خودرو در بورس نامه تشکر و قدردانی منتشر می کنند، نباید تعجب کنیم.

دولت در این سازوکار از ابزار مالیاتی استفاده می کند و جدای از این که از سود خودروساز و بورس کالا مالیات می گیرد، ارزش افزوده ای که از خریدار می گیرد را بر مبنای قیمت نهایی بورس در نظر گرفته است. وقتی خودرویی با قیمت یک میلیارد تومان در بورس عرضه می شود و پس از رقابت ها ۲ میلیارد تومان به فروش می رسد، خریدار موظف است ۹ درصد از قیمت ۲ میلیارد تومانی را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده بپردازد که این خود رقمی چشمگیر خواهد بود.

دعوت برخی رسانه ها به دلالی در بورس کالا

برخی رسانه‎های نیز همسو با این جریان بدون توجه به واقعیت‌های موجود در راستای شفافیت و گذر از قیمت گذاری دستوری و دستیابی به بازار آزاد از عرضه خودرو در بورس کالا تعریف و تمجید می کنند و نکته مهم اینکه در مطالب خود به نوعی مردم را به دلالی در بورس کالا دعوت می کنند.

به عنوان مثال زمانی خودرو پژو ۲۰۷ اتوماتیک در بورس کالا عرضه شد با انتشار مطالبی عنوان کردند که خریدارن این خودرو ۳۰ تا ۱۱۵ میلیون تومان سود کسب کردند و مبنای این محاسبات خود را قیمت‌های بازار آزاد قرار دادند که تا چند وقت پیش این نوع قیمت‌ها وجه رسمی نداشته است و تنها قیمت مصوب کارخانه مورد تایید بود.

 زمانی هم که قیمت خودرو دیگنیتی پرستیژ بهمن موتور در بورس کالا حدود ۱۱۶ درصد نسبت به قیمت پایه به نرخ ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به فروش رسید و کمیته معاملات بورس کالا، معاملات این خودرو را ابطال کرد مورد توجه این رسانه ها قرار نگرفته و حتی پیگیر این موضوع نشدند که به چه دلیل کارگزاری‌ها بیش از حداکثر قیمت مجاز تعیین شده، سفارش گذاری کرده‌اند.

همچنین با توجه به اطلاعیه بورس کالا و حواشی مرحله اول دوره فروش این خودرو، حداکثر قیمت مجاز دیگنیتی پرستیژ از ۱ میلیارد و ۹۹۱ میلیون تومان به ۲ میلیارد و ۹۹۱ میلیون تومان افزایش یافت است و مشخص نیست افزایش یک میلیاردی حداکثر قیمت مجاز اعلامی بورس‌کالا برای دیگنیتی پرستیژ  به چه دلیل بوده است!

جولان دلالان در بورس کالا

یکی از اهداف عرضه خودرو در بورس کالا حذف دلالان خودرو بود اما بر اساس گفته برخی مسئولان بورس، همچنان دلالان با کدهای بورسی مختلف به صورت گسترده اقدام به خرید خودروهای عرضه شده می کنند و تا با امروز مکانیزم عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته است جلو این دلال‌ها را بگیرد.

سازو کار بورس کالا شرایطی را ایجاده کرده است که خودروسازان، دلالان، بورس کالا و… همگی سود ببرند و مردم خودرو را به چند برابر قیمت واقعی خریداری کنند و روز به روز قدرت خرید آنها کمتر شود.

فقط این بار تفاوت کار این است که برای خرید خودرو هم باید با دلالان بورس کالا رقابت کنند و هم کارموزد بورس کالا و مالیات بیشتر بپردازند.

وزارت صمت کوتاه آمد

در همان ابتدای عرضه خودرو در بورس کالا پس از پذیرش خودروهای فیدلیتی و دیگنیتی بهمن موتور مواضعی از سوی وزارت صمت مطرح شد که بورس کالا عامل مشکلات بازار خودرو بوده است حتی عرضه محصولات ایران خودرو در بورس کالا نیز در مرحله اول به تعویق افتاد اما پس از گذشت مدتی وزارت صمت در مواضع کوتاه آمد و امروز شاهد عرضه گسترده محصولات خودروسازان در بورس کالا هستیم.

هفتم آذر ماه نیز سخنگوی وزارت صمت در برنامه میز اقتصاد شبکه خبر در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا گفت بود، ما متقاضیان زیادی برای این خودروها داشتیم برای همین پلتفرم بورس کالا را ترجیح دادیم اما مسأله عرضه خودرو در بورس کالا ممکن است در مقطعی مناسب باشد، در صورتی که قیمت جدیدی تولید نشود.

وجود بورس کالا خود یک واسطه محسوب می‌شود و ضرورتی برای آن وجود ندارد.

قالیباف همچنین در خصوص منافع مصرف کننده در بورس کالا گفت: سهم مردم باید رعایت شود، بورس کالا نباید قیمت بازار آزاد را به رسمیت بشناسد. اصل بازار خودرو این است که خودرو ساز از طریق نمایندگی ها و غیره محصول خود را به فروش برساند.

اما یک روز پس از منتشر شدن این اظهارت، سخنگوی وزارت صمت در مصاحبه کوتاهی با یک رسانه دولتی از حمایت  وزارت صمت از عرضه همه خودروها اعم از داخلی و وارداتی در بورس کالا سخن گفت و بازهم از مواضع خود عقب نشینی کرد.

صنعت سیاست‌زده خودرو

در شرایط اقتصادی امروز کشور موضوعاتی مانند بورس کالا و فروش خودرو به صورت قرعه‌کشی در ثابت بازار و قیمت نهایی بی‌تاثیر است و به نظر می‌رسد عرضه فزآینده خودرو نیز نمی‌تواند مشکل تورم در بازار خودرو را حل کند.

بورس کالا نمی‌تواند محل مناسبی برای عرضه خودرو باشد و در هیچ کجای دنیا نیز چنین روشی متداول نیست.

به دلیل اینکه بازار خودرو تحت تاثیر انتظارات تورمی قرار دارد هر مقدار قیمت کارخانه‌ای خودروها و یا قیمت خودرو در بورس افزایش یابد به همان میزان و یا بیشتر قیمت خودرو در بازار آزاد افزایش خواهد یافت و این افزیش قیمت‌ها تاثیر مثبتی در ثبات بازار نخواهد داشت و همچنان بازار خودرو پر التهابی را شاهد خواهیم بود.

متاسفانه صنعت خودرو تحت تاثیر تصمیمات سیاسی قرار گرفته و واقعیت‌های اقتصادی درآن نقش زیادی ندارد و هر تصمیم که از طریق دولت برای بهبود وضع صنعت خودرو و تعادل در عرضه و تقاضا بازار گرفته شود، تنها در شرایط ثبات اقتصادی تاثیرگذار خواهد بود و ادامه شیوه های عرضه خودرو در بورس کالا در زمان نوسان نرخ ارز باعث خواهد شد وارد چرخه مخرب « افزایش قیمت ارز– رشد قیمت خودرو در بازار – افزایش قیمت خودرو در بورس کالا» خواهیم شد.

در شرایط ثبات اقتصادی و به دور از سیاست زدگی در تصمیمات صنعت خودروسازی گام اول برای ایجاد ثبات در بازار خودرو، حذف قیمت گذاری دستوری به صورت صحیح و کارشناسی شده و رفع موانع تولید این صنعت است و در این شرایط به دلیل رشد تولید خودرو عرضه و تقاضا در بازار به تعادل خواهد رسید و دیگر شاهد التهاب و جولان دلالان در بازار خودرو نخواهیم بود.

پس از طی این مرحله با توجه به منابع ارزی کشور و اعمال قوانین کارشناسی شده می‌توان با آزادسازی واردات خودرو، صنعت خودروسازی را توسعه و تصحیح کرد.

این احتمال وجود دارد با ادامه شیوه فروش خودرو در بورس کالا همانند قرعه کشی خودرو که چند سال است شرایط حذف کلی آن وجود نداشته است، ادامه پیدا کند و روش فروش عادی خودرو که در همه کشورها تنها از طریق نمایندگی های خودروسازان انجام می شود برای همیشه به فراموشی سپرده شود.

به اعتقاد کارشناسان با این شیوه قیمت گذاری و روش های فروش عجیب خودرو و محدودیت هایی که برای واردات خودرو اعلام شده است، آینده خوبی برای بازار خودرو رقم نخواهد خورد.