نفس تازه در قراردادهای نفتی

آیدا برخورداری

چند سالی است که توسعه در بالادست نفت و گاز ایران تعطیل شده است. تحریم های اقتصادی از یک طرف و سیاست گذاری های نامناسب از طرف دیگر انگیزه سرمایه گذاری را در این حوزه از بین برده است.

به گزارش عصراقتصاد، بی توجهی به سرمایه گذاری طی سال های گذشته، استراتژیک ترین و مهم ترین صنعت ایران را در شرایط بدی قرار داده است. آنگونه که آمارها نشان می دهد؛  متوسط برداشت ایران از میدان‌های نفتی  به حدود ۲۵ درصد رسیده، حال آنکه متوسط برداشت از چاه‌های نفت در جهان ۵۰ درصد و در کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی عراق، بیش از ۴۰ درصد است.

برای درک بهتر از عدم النفع ناشی از برداشت پایین از میادین نفتی شایان ذکر است  که هریک درصد افزایش ضریب برداشت نفت، با فرض قیمت۷۰ دلاری نفت برای هر بشکه، در حدود ۸۰۰ میلیارد دلار سرمایه کشور را افزایش می‌دهد.

اما این تنها آسیب ناشی از توقف توسعه دربخش بالادستی نفت و گاز نیست.  طبق ادعای دولتمردان ایران با کسری متوسط ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز در روز مواجه است و حاکمیت دیگر قادر به تامین گاز بسیاری از صنایع نیست. این در حالی است که ایران دومین دارنده گاز در جهان محسوب می شود.

بی رغبتی به سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز اکنون شرایط این صنعت را به شدت بحران زده و غیرقابل پیش بینی کرده؛بر این اساس وزارت نفت بعد از سال ها تعلل حال برای جبران مافات سعی در افزایش جذابیت برای سرمایه گذاری در این صنعت کرده و خبر از بازنگری در قراردادهای IPC می دهد.

فعالان اقتصادی بر این باورند که در صورت اجرایی شدن مدل های جدید قراردادهای نفتی می توان به افزایش سرمایه گذاری در این حوزه امید داشت.

حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی در این رابطه به عصر اقتصاد می گوید: بر اساس آنچه اعلام شده IRR طرح های توسعه ای در مدل جدید قراردادها از ۱۸ درصد به ۲۳ درصد افزایش خواهد یافت. این نرخ سودهی برای سرمایه گذاران عدد جذابی است.

با توجه به طولانی بودن فرآیند سرمایه گذاری در کشور چنانچه پروسه امضای قرارداد حتی به یک سال هم برسد، متقاضیان راضی خواهند بود

آنگونه که این فعال صنعت نفت، گاز و پتروشیمی می گوید متوسط سود دهی سرمایه گذاری در بالادست نفت و گاز در کشورهای دیگر حدود ۱۰ درصد است به همین دلیل احتمال می رود که در صورت رفع تحریم ها سرمایه گذاران خارجی بسیاری هم نسبت به ورود و سرمایه گذاری در این صنعت ابراز تمایل کنند.

متن گفتگوی حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآوده های نفت، گاز و پتروشیمی در ادامه می آید: 

وزارت نفت به تازگی از مدل جدید قراردادهای نفتی رونمایی کرده است. در این مدل قراردادها چه تغییری نسبت به IPC صورت گرفته است؟

قراردادهای جدیدی که توسط شرکت نفت تدوین شده همان مدل قراردادهای IPC است با این تفاوت که در این مدل قراردادی کمی فرآیند کار تسریع شده است.

پیش از این انعقاد قرارداد چه میزان زمان می برد. حالا با تغییراتی که اعمال شده این زمان تا چه اندازه کاهش یافته است؟

پیش از این انعقاد یک قرارداد در شرکت نفت چیزی حدود یک سال زمان نیاز داشت. بررسی های سازمان برنامه هم حدود ۶ ماه زمان می برد؛ سپس قراردادها بعد از تایید در سازمان برنامه به شورای اقتصاد می رفت و در آنجا هم پروسه طولانی را باید سپری می کرد. حالا وزارت نفت سعی دارد که پروسه بررسی در این وزارتخانه را به حدود ۴ ماه کاهش دهد.

اما مدیرعامل شرکت نفت وعده داده که حداکثر زمان یک قرارداد را به حدود ۶ ماه برسد. این هدف گذاری تا چه اندازه قابل دستیابی است؟

بعید می دانم که چنین هدفی محقق شود. چرا که حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که موافقت اصولی شرکت نفت برای قراردادی را دریافت کنیم؛ تدوین طرح توسعه  برای یک میدان دست کم به ۵ الی ۶ ماه زمان نیاز دارد. پس از طی شدن این پروسه، طرح باید به شورای اکتشافی برود که ماهانه تنها یک بار تشکیل جلسه می دهد.

بعد برای رفتن به سازمان برنامه یک بار دیگر باید ترک تشریفات صورت گیرد.لازم به ذکر است که این فرآیند در گذشته حدود ۳ الی ۴ سال زمان می برد.

به طور معمول نرخ سود دهی در بخش بالادستی در سایر کشور ها ۱۰ درصد است. در واقع این نرخ سود دهی نه تنها برای داخلی ها جذاب است بلکه برای سرمایه گذاران خارجی هم به شدت جذاب است

به همین دلیل من معتقدم که با توجه به طولانی بودن فرآیند سرمایه گذاری در کشور چنانچه پروسه امضای قرارداد حتی به یک سال هم برسد، متقاضیان راضی خواهند بود.

جدای از این موضوع راه اندازی صندوق تضمین سرمایه گذاری هم اقدام بسیار موثری  برای بخش توسعه محسوب می شود که می تواند باعث جذب سرمایه ها به این حوزه شود.

صرف نظر از بروکراسی های اداری پیچیده در امضای قرارداد، سود دهی و بازگشت سرمایه در طرح های توسعه میادین نفت و گاز تا چه اندازه برای بخش خصوصی جذابیت دارد. آیا در مدل جدید قراردادها این مسئله هم مورد توجه قرار گرفته است؟

بر اساس آنچه اعلام IRR طرح های توسعه ای در مدل جدید قراردادها از ۱۸ درصد به ۲۳ درصد افزایش خواهد یافت. این نرخ سود دهی برای سرمایه گذاران عدد جذابی است.

به طور معمول IRR سرمایه گذاری در حوزه بالادست نفت در کشورهای مختلف چقدر است؟

به طور معمول نرخ سود دهی در این حوزه در سایر کشور ها ۱۰ درصد است. در واقع این نرخ سود دهی نه تنها برای داخلی ها جذاب است بلکه برای سرمایه گذاران خارجی هم به شدت جذاب است. در واقع در صورتی که اتفاقات مثبتی در فرآیند مذاکرات صورت گیرد می توانیم به جذب سرمایه در این بخش به شدت امیدوار باشیم.

با توجه به تغییرات ایجاد شده فکر می کنید تا چه اندازه شاهد افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی در این صنعت باشیم؟

جذاب ترین بخش سرمایه گذاری در کشور ما بالادست نفت است. اما باید توجه داشت که بخش خصوصی توانایی و قدرت لازم برای اینکه یک میدان نفتی را توسعه بدهد، ندارد. برای حل این مشکل دو راهکار بیشتر نیست. راهکار نخست رفع تحریم ها و تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز از محل سرمایه های خارجی و فاینانس است.

راهکار دوم این است که  بخشی از منابع لازم از محل بورس و سرمایه های مردمی تامین شود. در واقع می توان اوراق مشارکتی در این حوزه منتشر شود و بر اساس آن مردم عادی اجازه داشته باشند که این اوراق را  به اوراق سهام تبدیل کند. باید چنین مدل هایی را نیز طراحی شود.

آیا سرمایه گذاری در اوراق نفتی همانند بورس پرریسک خواهد بود؟

با اصلاحاتی که صورت گرفته ، در این مدل به هیچ وجه ریسکی وجود ندارد.

به نظر شما در کدام حوزه بیشترین نیاز برای سرمایه گذاری احساس می شود و باید سریع تر در آنها ورود کرد؟

ما در تمامی حوزه به سرمایه گذاری نیاز داریم اما باید به حوزه ای ورود کنیم که سرمایه گذاری در آن به نفع ما بوده و بیشترین عایدی و فایده را برای کشور داشته باشد. به نظر من بالادست نفت و گاز بیشترین سوددهی را برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت و نفع ما در این حوزه است. البته در پالایش و خطوط لوله و پتروشیمی هم نیاز به سرمایه گذاری داریم؛  اما سود دهی در هیچ کدام از آنها به اندازه بالادست نیست. جالب است که بدانید سرمایه گذاری در بالادست در کمتر از یک سال ( حدود ۲۰۰ روز) برمی گردد. ضمن اینکه در این حوزه خیلی هم به تجهیزات پیچیده ای نیاز نیست که بخواهیم نگران تامین آنها باشیم.

با توجه به وضعیت قیمت ها و پیش بینی هایی که در مورد پایان عمر سوخت های فسیلی می شود آیا همچنان باید ایران روی سرمایه گذاری در بالادست نفت و گاز سرمایه گذاری کند؟ آیا بازار کشش را دارد؟

سوخت های فسیلی هیچ گاه از اقتصاد جهانی حذف نخواهند شد. ضمن اینکه شاید افت قیمت نفت سرمایه گذاری در این حوزه را برای برخی از کشورها غیر اقتصادی کند، اما برای کشورهای همچون ایران، عربستان و عراق و دیگر کشورهای خاورمیانه همچنان سودده است.

حتی با افت قیمت نفت به کانال ۵۰ دلار هم، ایران از بازار جهانی حذف نمی شود ولی در نقطه مقابل کشورهایی همچون چین و نفت آمریکا و اروپا که هزینه تولید در آنها بسیار بالاست از گردونه رقابتی بازار خارج می شوند.

در واقع حتی با افت قیمت نفت به کانال ۵۰ دلار هم، ما از بازار حذف نمی شویم. کشورهایی همچون چین و نفت آمریکا و اروپا که هزینه تولید در آنها بسیار بالاست از گردونه رقابتی بازار خارج می شوند. ایران که هزینه تولید و نگهداری در آن ۵ دلار است، هیچ گاه از حذف نمی شوند. همه این اعداد نشان می دهد که بالادست نفت و گاز مزیت ما بوده و نباید از آن غفلت کنیم.

سخن پایانی….

ایران در دوران تحریم همواره با مشکل جذب سرمایه دست و پنجه نرم کرده، زیرا سرمایه گذاری در این بخش به دلیل کم لطفی ها و بوروکراسی سخت و پیچیده هیچگاه اولویت سرمایه گذاران نبوده، اما اعتقاد فعال اقتصادی بر این است که با ایجاد مشوق ها و آسان سازی مراحل سرمایه گذاری جذابیت به سرمایه گذاری دربخش بالا دست باز خواهد گشت.

زیرا هزینه استخراج درسرزمین ما بسیار پایین بوده و نرخ بازدهی نیز با احتساب تورم بالا باز هم بسیار جذاب خواهد بود؛ بنابراین سرمایه گذاری در بخش بالادست همیشه جذاب و حاشیه سود بالایی خواهد داشت.لذا لازم است فقطقوانین به روزرسانی شوندو بروکراسی کاهش یابد.