نیش مشکلات بر پیکر زنبوردار

لیلا ابوالفتحی

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت جهان و توجه به امنیت غذایی این چند میلیارد نفر، نقش زنبورعسل در تامین این نیاز استراتژیک نباید نادیده گرفته شود؛ حشره‌ سودمندی که فقط محصول او به عنوان ماده غذایی لذیذ و مقوی شناخته شده است و به نقش اساسی آن در گرده‌افشانی که به طور غیرمستقیم تولیدکننده یک سوم غذای جامعه بشری است، کمتر توجه می‌شود.

از این رو، بیستم می (۳۰اردیبهشت) به منظور افزایش آگاهی درباره اهمیت زنبورها به عنوان روز جهانی زنبور عسل تعیین شده است؛ زیرا زنبور‌ها در معرض خطرات شدید به دلیل فعالیت‌های انسانی قرار گرفته‌اند. بنابراین تعیین یک روز جهانی برای زنبور عسل، در واقع، اعلام هشداری است درباره مخاطرات کاهش جمعیت این گونه جانوری مهم  و آگاهی بخشی درباره خطر انقراض این حشره مفید.

ایران هم با جمعیت ۸۵ میلیونی و وجود ۱۱۰ هزار زنبوردار  و دارا بودن ۱۰ میلیون کندو در رتبه۴ تولید جهانی قرار دارد.

محصولات به‌دست‌آمده از زنبور با کمترین صرف ارزبری بیشترین بازدهی و سودآوری را دارد اما زنبورداران در ایران با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند.

به دلیل خشکسالی‌های اخیر و کاهش بارندگی، کوچ چندین باره اجتناب‌ناپذیر شده است که این وضع هزینه تولید را افزایش می‌دهد و این در حالی است که هیچ‌گونه سهمیه بنزینی برای زنبورداران  در نظر گرفته نشده است. فعالان این صنف در گذشته سالی دو بار، متناسب با فصول سرد و گرم سال، کندوهایشان را جابه‌جا می‌کردند؛ اما اکنون این جابه‌جایی به دست‌کم شش بار افزایش یافته است.

موضوع دیگر شایسته توجه دیگر درباره کسب‌وکار زنبورداری در کشور ماجرای استاندار این محصول است.  در حالی که یکی از مطالبات به‌حق تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اعمال استاندارد اجباری بر محصول عسل بود و  بعد از ۳۰ سال این انتظار تحقق پیدا کرد،  لغو یکباره الزامی بودن رعایت این استاندارد از سوی وزارت کشاورزی زنبورداران را انگشت به دهان گذاشت و خستگی این ۳۰ سال راه رفته را بر تنشان نشاند.

از سوی دیگر، واردات ملکه زنبور عسل تقلبی و بی‌کیفیت مشکلات بسیاری را برای زنبورداران پدید آورده است و هیچ نظارتی برای محدود کردن تولید و واردات این ملکه‌های بی‌شناسنامه وجود ندارد، وجود این ملکه‌های تقلبی باعث افزایش بیماری و تلفات در زنبورستان‌ها نیز می‌شود.

زنبورداران به مانند کشاورزان، باغداران و دامداران در حوزه مدیریت وزارت کشاورزی قرار دارند اما حمایت‌ها و تسهیلاتی که دریافت می‌کنند بسیار نابرابر است و با مشکلاتی همچون بیمه، در یافت سهمیه شکر و بنزین، همکاری نکردن باغداران با آن‌ها و … روبه‌رو هستند.

بی‌توجهی به حمایت از زنبورداران در کشور ما در حالی رخ می‌دهد که در بسیاری از نقاط جهان فعالان این حوزه از حمایت‌های ویژه برخوردار می‌شوند. برای نمونه، آمریکا در سال ۲۰۱۹ به منظور حمایت از زنبورداران در طول یک سال ۶۸۰ دلار برای گرده‌افشانی هر کلونی پرداخت شد و  در کانادا این رقم بیش از ۴۸۰ دلار بود.

با توجه چهارفصل بودن کشور،  قابلیت اشتغالزایی بالای زنبورداری و ارزآوری عسل و محصولات جانبی آن مانند ژل رویال، گرده گل، موم، بره موم و زهر زنبور  جا دارد که مشکلات این صنف برطرف شود که نیش مشکلات بیش از این بر پیکر زنبورداران وارد نشود.