هوش مصنوعی؛ فرصت یا تهدید برای نیروی انسانی؟
فواد شیرانی
نتایج یک نظرسنجی تازه از سوی مجمع جهانی اقتصاد (WEF) نشان می‌دهد که ۴۱ درصد از شرکت‌های بزرگ دنیا تا سال ۲۰۳۰ قصد دارند نیروی انسانی خود را کاهش دهند. دلیل این تصمیم، افزایش استفاده از هوش مصنوعی و خودکارسازی وظایف است.
این گزارش که با بررسی صدها شرکت بزرگ جهانی انجام شده، حاکی از آن است که برخی مشاغل، از جمله کارگران، منشی‌ها و متخصصان حقوق و دستمزد، بیشترین خطر را برای از دست دادن جایگاه خود خواهند داشت. با این حال، این تنها یک روی ماجراست.
توجه به آموزش و مهارت‌آفرینی
اگرچه این خبر در نگاه اول نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما همان گزارش تأکید می‌کند که ۷۷ درصد از شرکت‌ها برنامه دارند کارکنان خود را در زمینه استفاده از هوش مصنوعی آموزش دهند. همچنین ۶۲ درصد از این شرکت‌ها به دنبال استخدام متخصصانی با مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی هستند.
به عبارت دیگر، در کنار کاهش مشاغل سنتی، نیاز به مشاغل جدیدی نظیر تحلیلگران داده، برنامه‌نویسان هوش مصنوعی و مهندسان یادگیری ماشین به شدت افزایش خواهد یافت. این روند، اگرچه چالش‌برانگیز است، اما فرصتی بی‌نظیر برای بازآموزی و بهبود مهارت‌های نیروی کار به شمار می‌رود.
سرعت تغییرات؛ تهدید یا فرصت؟
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این دوره، سرعت بالای تغییرات فناورانه است. برخلاف انقلاب صنعتی یا ظهور اینترنت که تغییرات در بازه زمانی طولانی‌تری رخ دادند، هوش مصنوعی با سرعتی شگفت‌انگیز در حال گسترش است. این سرعت می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای پیشرفت باشد، اما همزمان خطراتی نیز به همراه دارد. جوامعی که آمادگی کافی برای پذیرش این تغییرات نداشته باشند، ممکن است با مشکلات اجتماعی و اقتصادی جدی مواجه شوند.
چالش‌ها و فرصت‌ها
با تمام این تفاسیر، این سؤال مطرح می‌شود: آیا آینده‌ای که هوش مصنوعی در آن نقش کلیدی دارد، ترسناک خواهد بود؟ پاسخ به این سؤال بستگی به واکنش دولت‌ها، شرکت‌ها و جوامع دارد.
● چالش‌ها: بیکاری ناشی از خودکارسازی، شکاف مهارتی میان نیروی کار و مشاغل جدید و نیاز به سیاست‌گذاری‌های سریع و کارآمد.
● فرصت‌ها: افزایش بهره‌وری، خلق مشاغل نوین و ایجاد فرصت‌های آموزشی برای نسل‌های جدید.
چالش‌های ایران در مواجهه با تغییرات جهانی
در ایران، با وجود سرعت نسبتاً پایین‌تر در پذیرش فناوری‌های پیشرفته، تأثیر هوش مصنوعی بر بازار کار اجتناب‌ناپذیر است. بسیاری از صنایع سنتی که در کشور فعالیت دارند، به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری، هنوز از این موج تغییر فاصله دارند. اما آیا این بدان معناست که ایران از این تغییرات مصون خواهد بود؟
واقعیت این است که حتی اگر این تغییرات کمی دیرتر به ایران برسند، تأثیر آن‌ها شدید خواهد بود. برای مثال:
● مشاغل دولتی و اداری: نقش‌هایی مانند تایپیست‌ها، مسئولین بایگانی و حتی برخی پست‌های مدیریتی که به کارهای روتین وابسته هستند، در معرض خطر هستنا.
● صنایع تولیدی و کشاورزی: با ورود تکنولوژی‌های خودکار، نیروی انسانی در این بخش‌ها نیز ممکن است کاهش پیدا کند.
فرصت‌ها برای ایران؛ از تهدید تا تحول
با این حال، هوش مصنوعی می‌تواند فرصتی برای ارتقای بهره‌وری در اقتصاد ایران باشد، به شرطی که برنامه‌ریزی دقیق انجام شود. برای مثال:
آموزش نیروی کار: بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در ایران می‌توانند دوره‌های تخصصی مرتبط با هوش مصنوعی ارائه دهند تا جوانان آماده بازار کار جدید شوند.
حمایت از استارتاپ‌ها: ایران با داشتن جامعه‌ای از کارآفرینان جوان و خلاق، ظرفیت بالایی برای توسعه محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی دارد. حمایت از این استارتاپ‌ها می‌تواند نه تنها به خلق مشاغل جدید کمک کند، بلکه کشور را در مسیر رقابت جهانی قرار دهد.
بهره‌گیری در حوزه‌های خاص: بخش‌هایی مثل سلامت، کشاورزی هوشمند و مدیریت شهری می‌توانند از هوش مصنوعی برای حل مشکلات دیرینه بهره ببرند.
جمع‌بندی: سازگاری، کلید موفقیت انسان
تاریخ نشان داده که انسان همیشه توانایی خارق‌العاده‌ای برای سازگاری با تغییرات داشته است. همان‌طور که انقلاب صنعتی و ظهور اینترنت منجر به تغییرات بزرگ در جوامع شدند، هوش مصنوعی نیز فرصت‌هایی برای رشد، خلاقیت و نوآوری به همراه دارد.
همان‌طور که تاریخ نشان داده، انسان همیشه توانایی خارق‌العاده‌ای برای سازگاری با تغییرات داشته است. ایران نیز با درک اهمیت آموزش، سرمایه‌گذاری در فناوری، و سیاست‌گذاری مناسب می‌تواند جایگاه خود را در دنیای آینده حفظ کرده و ارتقا دهد.
اگرچه نگرانی‌ها درباره سرعت تغییرات و تأثیر آن‌ها بر نیروی کار واقعی است، اما با تمرکز بر آموزش، سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه و آماده‌سازی جوامع، این تغییرات می‌توانند به فرصتی برای پیشرفت بی‌سابقه تبدیل شوند. آینده نه ترسناک است و نه ایده‌آل؛ آینده همانی است که ما برایش آماده می‌شویم.
