وعده‌های روغنی در سفره خالی
اکرم رضائی نژاد
بازار روغن نباتی ایران در سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴ با افزایش پلکانی قیمت و کمبود عرضه مواجه شد؛ فروش اجباری کالاهای غیرمرتبط، توزیع قطره‌چکانی و تعلل در سیاست‌گذاری، موجب فشار مضاعف بر سفره مردم و شکل‌گیری بازار سیاه شده است.
به گزارش عصراقتصاد، در سه ماه نخست سال ۱۴۰۴، بازار روغن نباتی با افزایش قیمت و کمبود مواجه شده است. بررسی‌های میدانی قیمت‌ها نشان می‌دهد که قیمت انواع روغن‌های خوراکی از فروردین تا خرداد به صورت پلکانی افزایش یافته و این روند همچنان ادامه دارد.
روغن نیمه‌جامد ۵ کیلویی از ۳۶۹,۷۰۰ تومان در فروردین به ۳۹۹,۰۰۰ تومان در خرداد رسید. روغن سرخ‌کردنی ۱.۵ لیتری از ۱۰۵,۰۰۰ تومان به ۱۲۶,۰۰۰ تومان افزایش یافت و روغن پخت‌وپز ۱.۸ لیتری از ۱۱۳,۰۰۰ تومان به ۱۱۹,۹۵۰ تومان رسید.
این در حالی است که قیمت‌های فعلی بسیار بالاتر از نرخ‌های مصوب دی‌ماه ۱۴۰۳ است و تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان به بهانه‌های مختلف از عرضه روغن با قیمت مصوب خودداری می‌کنند.
افزایش ۸ تا ۳۰ درصدی قیمت روغن نباتی و عرضه محدود کالا، بازار را ملتهب و دست مصرف‌کنندگان را از خرید به نرخ مصوب کوتاه کرده است
وضعیت بازار روغن از اواخر پاییز ۱۴۰۳ دچار آشفتگی شده است. در ابتدای بهمن‌ماه گذشته قفسه روغن فروشگاه‌ها خالی شد که آن زمان زمزمه افزایش قیمت روغن به گوش می‌رسید. مدتی بعد روغن‌های خوراکی با قیمت جدید وارد بازار شد و برای مدتی بازار روغن آرام گرفت اما از اواسط اسفندماه بار دیگر کمبود روغن در بازار احساس شد.
بازار سیاه و توزیع نامناسب
با وجود عرضه روغن در بازار آزاد با قیمت‌های بالاتر، فروشگاه‌های خرده‌فروشی و زنجیره‌ای با کمبود روغن مواجه هستند. البته همین روغن با اضافه شدن ویتامین A ، D ، D۳ و… موجودی دارند اما با نرخ بالاتر.
فروشندگان ادعا می‌کنند که تولیدکنندگان روغن را به صورت قطره‌چکانی توزیع می‌کنند تا قیمت‌ها را بالا نگه دارند. برخی عمده‌فروشان نیز روغن را با قیمت‌های غیررسمی (تا ۵۰۰,۰۰۰ تومان برای بسته ۵ کیلویی) به فروش می‌رسانند.
واکنش مسئولان و انجمن صنایع روغن نباتی
دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران افزایش قیمت روغن خام و مشکلات توزیع را دلیل اصلی نوسانات بازار دانسته و خواستار بازنگری فوری قیمت‌ها و حذف مالیات بر ارزش افزوده روغن خام شده است. همچنین، برخی مقامات از «شیطنت در شبکه توزیع» سخن گفته‌اند، اما تاکنون اقدام مؤثری برای کنترل بازار صورت نگرفته است.
تصمیم‌گیری سران قوا و مجلس؛ کلید حل بحران
علی فاضلی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی روغن نباتی ایران، اعلام کرد که موضوع معافیت مالیاتی روغن خوراکی در تولید و واردات باید در سران قوا و مجلس شورای اسلامی تعیین‌تکلیف شود. وی افزود: در جلسه اخیر تنظیم بازار با حضور نمایندگان وزارتخانه‌های مرتبط، تصمیم گرفته شد که اخذ ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده تا ۱۴ مرداد تعلیق شود.
در نبود نظارت جدی، بسیاری از فروشگاه‌ها فقط با خرید رب، ماکارونی یا شوینده‌ها اقدام به عرضه روغن می‌کنند؛ مدلی غیرقانونی که عامه مردم را تحت فشار قرار داده است
وی ادامه داد: همزمان، یک لایحه دوفوریتی برای معافیت مالیات بر ارزش افزوده واردکنندگان روغن خوراکی به مجلس ارسال شده است.
به گفته وی، این تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند تأثیر مستقیمی بر قیمت نهایی روغن داشته باشد، اما تا زمانی که مصوبه نهایی ابلاغ نشود، بازار در حالت انتظار به سر می‌برد.
در عین حال، ستاد تنظیم بازار هنوز نرخ جدید مصرف‌کننده را به طور رسمی اعلام نکرده است. همین بلاتکلیفی، کارخانه‌ها را از عرضه منظم بازداشته و باعث شده بازار با کاهش عرضه و شکل‌گیری تقاضای کاذب مواجه شود. بسیاری از تولیدکنندگان در انتظار تعیین نرخ نهایی هستند تا بتوانند بر اساس آن، تولید و فروش خود را تنظیم کنند.
تأخیر ۹ ماهه در تخصیص ارز وارداتی
یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش عرضه، تعلل در تخصیص ارز برای واردات روغن خام است. به گفته برخی فعالان صنعت روغن نباتی، برخی از کارخانه‌ها بیش از ۹ ماه است که مطالبات ارزی خود را دریافت نکرده‌اند و به دلیل نبود نقدینگی ارزی، قادر به ثبت سفارش و تأمین مواد اولیه نیستند. این موضوع نه‌تنها تولید را مختل کرده، بلکه باعث شده وابستگی ۹۰ درصدی کشور به واردات روغن خام، به یک گلوگاه جدی در تأمین بازار تبدیل شود.
تحمیل کالاهای غیرمرتبط؛ شرطی برای دریافت روغن!
در سایه همین کمبود و بی‌نظمی در بازار، برخی کارخانه‌ها و شرکت‌های پخش از فرصت سوءاستفاده کرده‌اند. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از افراد در فروشگاه‌ها تنها درصورتی موفق به خرید روغن می‌شوند که محصولات دیگری همچون رب، ماکارونی، تن ماهی یا حتی محصولات شوینده را نیز در کنار آن خریداری کنند. این مدل فروش اجباری قانونی نیست. حمیدرضا رستگار، رئیس اتاق اصناف تهران، در این باره گفته است که هرگونه فروش اجباری یا فروش ترکیبی که اجبار در آن باشد، تخلف محسوب می‌شود.
رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی نیز در گفت‌وگویی، با اشاره به تداوم چالش‌ها در بازار روغن گفت: متاسفانه همچنان با همان مشکلات گذشته دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. عرضه کالای تحمیلی، بدون فاکتور و بالاتر از قیمت مصرف‌کننده همچنان در بازار وجود دارد و این موضوع هنوز برطرف نشده است.
وی افزود: پیشنهاد اتحادیه بنکداران این است که کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد کشور می‌شوند، چه روغن باشد چه برنج، باید به قیمت مصوب به دست مصرف‌کننده نهایی برسند؛ در حالی که اکنون چنین اتفاقی نمی‌افتد.
تصمیم‌های نیم‌بند و معطل در دولت، مجلس و بخش تخصیص ارز، کارخانه‌ها را سردرگم و شبکه توزیع را دچار آشفتگی جدی کرده است؛ بازار همچنان منتظر نرخ‌گذاری جدید
وضعیت نابسامان بازار روغن نباتی، فشار مضاعفی بر دوش مصرف‌کنندگان وارد کرده است. به نظر می‌رسد تا زمانی که نظارت دقیق‌تری بر تولید و توزیع اعمال نشود، این بحران ادامه خواهد داشت. آیا دستگاه‌های نظارتی مانند تعزیرات حکومتی و وزارت صمت وارد عمل خواهند شد؟
در ادامه لیستی از قیمت‌های روغن در ۳ ماه ابتدایی سال جاری آمده است:
فروردین
در جدول زیر جدیدترین قیمت انواع روغن خوراکی درج شده است:
| نوع روغن | حجم / وزن | قیمت (تومان) |
| روغن نیمه‌جامد | ۵ کیلویی | ۳۶۹,۷۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۱.۸ لیتری | ۱۲۶,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۱.۵ لیتری | ۱۰۵,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۹۰۰ میلی‌لیتری | ۶۳,۰۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۸ لیتری | ۱۱۳,۰۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۵ لیتری | ۹۴,۰۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۸۰۰ میلی‌لیتری | ۵۸,۰۰۰ |
اردیبهشت
| نوع روغن | حجم / وزن | قیمت (تومان) |
| روغن نیمه‌جامد | ۵ کیلویی | ۳۹۵,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۳ لیتری | ۲۵۰,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۱.۵ لیتری | ۱۲۲,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۹۰۰ میلی‌لیتری | ۷۸,۰۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۸ لیتری | ۱۱۹,۹۵۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۵ لیتری | ۱۱۰,۹۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۸۰۰ میلی‌لیتری | ۶۱,۵۰۰ |
خرداد
| نوع روغن | حجم / وزن | قیمت (تومان) |
| روغن نیمه‌جامد | ۵ کیلویی | ۳۹۹,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۳ لیتری | ۳۲۰,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۱.۵ لیتری | ۱۲۶,۰۰۰ |
| روغن سرخ‌کردنی | ۹۰۰ میلی‌لیتری | ۹۲,۰۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۸ لیتری | ۱۱۹,۹۵۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۱.۵ لیتری | ۱۱۰,۹۰۰ |
| روغن پخت‌وپز | ۸۰۰ میلی‌لیتری | ۶۱,۵۰۰ |
