پولسازان بی خوراک!

مریم غدیرپور

در شرایط کنونی که اقتصاد کشور به تحریم های  ظالمانه دست وپنجه نرم می کند.  صنعت پتروشیمی بیش از قبل به یاری اقتصاد آمده، پتروشیمی ها به وسیله تقویت درآمد ارزی حاصل صادرات محصولات پتروشیمی نقش پررنگی در این کمک رسانی دارند.

به گزارش عصراقتصاد، اما ارز حاصل صادرات محصولات پتروشیمی به تنهایی دیگر جوابگوی نیازهای کشور نیست. زیرا این صنعت بزرگ نیازمند سرمایه گذاری در بخش های کلان برای ارزآوری بیشتر است.

براساس گمانه زنی ها رفع تحریم‌ها حتی اگر در آینده نزدیک نزدیک محقق شود، تنها یک روی سکه است که نحوه تاثیر آن در ساختار اقتصادی کشور بسته به این است که ما در داخل چگونه می‌خواهیم با آن برخورد کنیم.

در واقع این اتفاق تاریخی پتانسیل بالقوه‌ای‌ است که در کنار تجارب اندوخته شده در دوران تحریم‌ها می‌تواند راهگشای توسعه و بالندگی اقتصاد کشور قرار گیرد و اکنون سوال اساسی این است که آیا شرایط را برای استفاده حداکثری از این پتانسیل با جذب سرمایه فراهم کرده‌ایم؟ این سوالی است که عصر اقتصاد از صاحب نظران در صنعت پتروشیمی پرسیده و نظر ایشان را در رابطه با اولویت های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی جویا شده است.

“اورهال” تشنه سرمایه

مهدی قارونی، مدیرعامل شرکت پتروشیمی الماس ماهشهر در رابطه با اولویت بندی جذب سرمایه در صنعت پتروشیمی ایران گفت: در حال حاضر پتروشیمی ها ارزآوری بالایی دارند؛اما این صنعت بشدت نیازمند تامین قطعات اصلی جهت اورهال شرکت های بزرگ پتروشیمی است.

هدایت سرمایه باید به‌سمت پروژه‌های اولویت‌دار در راستای تکمیل زنجیره ارزش، کاهش خام‌فروشی و توسعه صنایع پایین‌دستی، در کنار تعیین‌تکلیف طرح‌های ناکارآمد و بد تعریف شود

بنابراین یکی از عمده ترین بخش هایی که سرمایه ها باید در وهله اول  به سوی آن جاری شود ؛ بخش اورهال پتروشیمی هاست.

سرعت روی ریل کاتالیست

وی با تاکید بر اینکه کشور در تامین برخی مواد اولیه دچار مشکل شده است متذکر شد: در اولویت بندی در جذب و تخصیص سرمایه پس از اورهال، می بایست تامین مواد اولیه نظیر کاتالیست ها  در اولویت دستور کار قرار گیرد. زیرا صنعت پتروشیمی بشدت با کمبود کاتالیست روبروست. بنابراین طبیعی است که در برخی موارد سرعت تولید کاهش یابد .براین اساس باید روی سرمایه گذاری بر کاتالیست ها متمرکز بود.

سرمایه راز کنار زدن رقبا

قارونی همچنین در ادامه اظهار داشت: لازم است ترسیم چشم‌اندازی روشن و شفاف در تعیین قیمت انواع خوراک با رویکرد امکان رقابت در منطقه خلیج فارس از طریق تعیین یک روش منطقی و کارآمد برای یک دوره بلندمدت یا حداقل میان‌مدت و تامین آن در حد کفایت با جذب سرمایه انجام گیرد. زیرا پیشی گرفتن از رقبا در منطقه درهای بیشتری در بازارهای جهانی بر روی محصولات پتروشیمی ایران باز خواهد کرد.

در نبود قیمت

مدیرعامل شرکت پتروشیمی الماس ماهشهر در پاسخ به این پرسش که عمده ترین چالش عدم جذب سرمایه در صنعت پتروشیمی چیست؛ بیان کرد: به جرات می‌توان ادعا کرد که یکی از مهم‌ترین موانع توسعه و جذب سرمایه‌گذاری در صنعت پرمزیت پتروشیمی کشور در سال‌های اخیر فقدان یک برنامه بلند مدت درخصوص چگونگی تعیین قیمت انواع خوراک صنایع پتروشیمی بوده است که صد البته و متاسفانه به‌دنبال خصوصی‌سازی این صنعت در کشور و جدا شدن بخش تولید از بدنه وزارت نفت، این معضل نه تنها حل نشده بلکه بر ابهامات آن در سال‌های اخیر افزوده شده است..

قارونی در ادامه افزود: هدایت سرمایه باید به‌سمت پروژه‌های اولویت‌دار در راستای تکمیل زنجیره ارزش، کاهش خام‌فروشی و توسعه صنایع پایین‌دستی، در کنار تعیین‌تکلیف طرح‌های ناکارآمد و بد تعریف، می‌تواند ضمن افزایش بهره‌وری صنعت پتروشیمی، تاب‌آوری اقتصاد کشور را تقویت کرده و زمینه‌ساز توسعه‌ای پایدار و رقابت‌پذیر در این صنعت حیاتی شود.

استعداد یابی در پتروشیمی

وی در ادامه تاکید کرد: لازم است پروژه‌هایی که در مناطق مستعد با دسترسی به خوراک و بازار تعریف می‌شوند و در زنجیره‌های دارای مزیت رقابتی قرار دارند، باید در صدر برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاری‌ها باشند. پروژه‌های تولید پلی‌الفین‌ها، پلی‌اورتان‌ها، رزین‌ها و افزودنی‌های پلیمری، مواد شیمیایی تخصصی و محصولات پر ارزش مبتنی بر خوراک مایع می‌توانند جایگزین خام‌فروشی شده و خلق ارزش افزوده چند برابری کنند.

در یک قدمی بازار شرق دور

این کارشناس خاطرنشان کرد:  در حال حاضر قیمت جهانی محصولات پایین دستی دو تا سه برابر محصولات میان دستی است و این ضرورت توسعه این محصولات را ایجاب می کند. توسعه این محصولات با ارزش میسر نخواهد شد؛ مگر با سرمایه گذاری در بخش محصولات پایین دستی است.

سرزمین ما این پتانسیل را در صادرات محصولات پتروشیمی دارد که در صورت وجود سرمایه و اولویت بندی صحیح آن گوی رقابت را از کشورهای حاشیه خلیج فارس بگیرد و بازار مستعد شرق دور را اذان خود کند

بنابراین لازم است از پتاسیل های ارزشمند پتروشیمی استفاده بهینه شود و سرمایه ها در جاهای درست قرار دهیم؛ تا نتیجه صحیح که همان بی اعتنایی به تحریم ها و داشتن بازارهای هدف بیشتراست؛ محقق شود. سرزمین ما این پتانسیل را در صادرات محصولات پتروشیمی دارد که در صورت وجود سرمایه و اولویت بندی صحیح آن گوی سبقت در رقابت را از کشورهای حوزه خلیج فارس بگیرد و بازار مستعد، شرق دور را از آن خود کند.

سرمایه گذاری راهگشای معضل جریمه

جواد سعدون زاده،عضو سابق کمیسیون انرژی نیز در رابطه با اولویت های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی گفت: باید جمع آوری گازهای مشعل را در اولویت قرار داده ، تا جلوی هدررفت ثروت ملی گرفته شود. زیرا با هدایت سرمایه به این سو افزون‌ بر خلق ارزش افزوده، کشور نیز با پرداخت جرایم بین‌المللی برای آلاینده‌های زیست‌محیطی روبه‌رو نمی شود. همچنین با تحقق این امر مشمول مالیات سبز نیز خواهد شد.

وی با اشاره به آزادی عمل بیشتر بخش خصوصی در اجرای طرح‌های پتروشیمی تصریح کرد: جمع‌آوری گازهای همراه سبب تأمین خوراک ان‌جی‌ال‌ها و پالایشگاه‌های گازی مانند بیدبلند خلیج فارس و در ادامه تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی می‌شود  .بنابراین پر واضح است که این شکل از سرمایه گذاری برای بخش داخلی و فروش خارجی دو سر سود است.

صنعت بی خوراک

عضو سابق کمیسیون انرژی با اشاره به گلایه بعضی فعالان صنعت پتروشیمی برای تأمین خوراک تأکید کرد: اولویت نخست سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی باید تامین خوراک باشد؛ زیرا چالش‌های تأمین خوراک نیز با حمایت‌های مالی و برنامه‌ریزی‌های صحیح در بخش بالا دستی صنعت نفت مرتفع  خواهد شد.

پتروشیمی در پسا تحریم

وی با اشاره به اینکه باید گوشه چشمی هم به دوران پسا تحریم داشت، تصریح کرد: تکمیل زنجیره ارزش در بخش‌های پتروشیمی باید جزاولویت اصلی سرمایه‌گذاری در صورت کاهش تحریم‌ باشد. زیرا در بخش پتروشیمی ، نیاز به تکمیل زیرساخت‌ها و تکمیل زنجیره‌های تولید کاملا احساس می‌شود؛ بنابراین سرمایه ها باید به گونه ای هدایت شود که  بتوانیم از منابعی مانند نفت خام عبور کرده و آن را به فرآورده‌ها و کالا‌هایی با ارزش افزوده بالا تبدیل کنیم.

پتروشیمی‌‌‌ها در دوره تحریمی عملکرد خوبی در تامین ارز کشور داشتند، اولویت با این است که خوراک‌شان را تامین کنند یا پتروشیمی‌‌‌های نیمه‌‌‌کاره تکمیل شوند

سعدون زاده اذعان کرد: برخی مجتمع‌‌‌های پتروشیمی هم‌‌‌اکنون با ۵۰‌درصد ظرفیت اسمی کار می‌کنند. این موضوع آسیب مستقیم به تولید کنندگان است. زیرا بخش پتروشیمی توان سودآوری بالای دارد. بر این اساس اگردر جذب سرمایه گذار خارجی و داخلی غفلت شود، بزودی شاهد از بین رفتن بسیاری از صنایع مرتبط با پتروشیمی ها خواهیم بود.

کارنامه قبولی

به گفته این عضو سابق کمیسیون انرژی، با توجه به اینکه پتروشیمی‌‌‌ها در دوره تحریمی عملکرد خوبی در تامین ارز کشور داشتند، اولویت با این است که خوراک‌شان را تامین کنند یا پتروشیمی‌‌‌های نیمه‌‌‌کاره تکمیل شوند. ضمن اینکه پتروشیمی‌‌‌های قدیمی که در دهه ۷۰ ساخته شدند، نیازمند به‌‌‌روزرسانی و بهبود مدیریت هستند.

وی در ادامه اظهار کرد: عمده ترین مشکل کنونی ما در اولویت بندی سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی به عملکرد شرکت نفت باز می گردد. زیرا شرکت های پایین دستی در حوزه بالادستی تجربه‌‌‌ای ندارند. شرکت ملی نفت به جای اینکه خود منابع جدید پیدا کند، سرمایه‌گذار خارجی بیاورد، از بانک‌های دنیا فاینانس بگیرد، معتقد است که شرکت‌های پایین‌دستی که هیچ تعهدی هم نداشته‌‌‌اند و دولت موظف به تامین خوراک  آنها بوده، با همه مشکلات‌شان اقدام به سرمایه‌گذاری در بالادستی کنند.

پتروشیمی ها توان سودآوری بالای دارند؛ اگردر جذب سرمایه گذار خارجی و داخلی در این بخش غفلت شود، بزودی شاهد از بین رفتن بسیاری از صنایع مرتبط با پتروشیمی ها خواهیم بود

این امر یعنی مستقیما چوب لای چرخ سرازیری سرمایه به سمت پتروشیمی ها گذاشتن، به طوری که در حال حاضر برخی از پتروشیمی های بزرگ هم در تامین خوراک با کمبود شدید مواجه هستند.

خطر در کمین

سعدون زاده خاطر نشان کرد: در حال حاضر پتروشیمی ها به جای اینکه درآمدشان را صرف توسعه خودشان کند و محصول نهایی کیفی تری را به بازارهای جهانی ارایه کنند؛ در سایه سنگین نبود سرمایه گذاری مجبورند از کیفیت کار کم کنند؛ بنابراین دور از ذهن نیست که اگر بزودی اولویت های سرمایه در بخش پتروشیمی محقق نشود ایران جایگاه قدرتمند خود را در بازارهای جهانی از دست بدهد، همانطور که بازار مستعد ژاپن را به دنبال تحریم و عدم تامین به موقع از دست دادیم.

کلام آخر

آنطور که از گفته صاحبنظران در حوزه پتروشیمی برمی آید؛ این صنعت سودآور مظلوم، که در سالهای تحریم به خوبی توانسته ارزآوری داشته باشد؛ اکنون خود با چالش های جدی دست وپنجه نرم می کند. یکی از این چالش ها جذب سرمایه است. اما اینکه این سرمایه کجا باید خرج شود نیز از جمله مباحثی است که کارشناسان و دولتمردان در برخی موارد آن اتفاق نظر ندارند. آنچه واضح و مبرهن است ، در بخش های مورد توافق در صف تخصیص سرمایه، تامین خوراک حرف اول را می زند. در گام دوم سرمایه ها باید به بخش توسعه ای پتروشیمی ها تعلق گیرد، زیرا اگر این امر محقق نشود ایران جایگاه خود را در بازارهای جهانی در فضای رقابتی با کشورهای حاشیه خلیج فارس به تدریج از دست خواهد داد.

بر این مبنا باید تدابیری اندیشیده شود تا اول خوراک پتروشیمی ها تامین شده، سپس در چشم اندازی بلند مدت با افزایش ظرفیت تولید بازارها و صنایع رو به افول را با مدیریت صحیح و اولویت بندی تخصیص سرمایه ها دوباره به چرخه رونق باز گرداند.